Εναλλακτικές Θεραπείες Antistress Θεραπείες Βότανα Ομοιοπαθητική Συμπληρώματα Διατροφής Κλασική Ιατρική Αγγειοχειρουργική Γαστρεντερολογία Γυναικολογία Δερματολογία Λοιμωξιολογία Παθολογία Παιδιατρική Διατροφή Ιατρικά θέματα Τα άρθρα σας

Λυγαριά

Γιάννης Κριαράς

27 Ιουνίου 2025

Λυγαριά. Aνακουφίζει από τον πόνο στο στήθος κατά τη διάρκεια του εμμηνορροϊκού κύκλου και προλαμβάνει το προεμμηνορροϊκό σύνδρομο

Λυγαριά

Η λυγαριά ή Άγνος η κοινή ή Άγνος ο αγνός ή Vitex agnus-castus ανήκει στην οικογένεια Lamiaceae ή Χειλανθή και είναι θάμνος πολύ διαδεδομένος στην ελληνική ύπαιθρο. Είναι ένα φυτό με φαρμακοδυναμικές δράσεις και ενέργειες. Aνακουφίζει από τον πόνο στο στήθος κατά τη διάρκεια του εμμηνορροϊκού κύκλου και προλαμβάνει το προεμμηνορροϊκό σύνδρομο. Η λήψη vitex agnus-castus από το στόμα μειώνει ορισμένα συμπτώματα του προεμμηνορροϊκόυ συνδρόμου, ιδιαίτερα τον πόνο ή την ευαισθησία στο στήθος, τη μελαγχολία, το άγχος, τον θυμό και τον πονοκέφαλο.

1. Εισαγωγή και Βοτανικά Χαρακτηριστικά της λυγαριάς

Το φυτό Vitex agnus-castus είναι ένας φυλλοβόλος θάμνος ή μικρό δέντρο, με ιστορική παρουσία 2.500 ετών στην αρχαία Ελλάδα, Αίγυπτο και Ρώμη. Οι καρποί λυγαριάς που έχουν μοβ-καφέ χρώμα είναι η κύρια φαρμακευτική πρώτη ύλη.

2. Φυτοχημεία της λυγαριάς

Τα κύρια βιοδραστικά συστατικά περιλαμβάνουν:

Διτερπένια (clerodadienols-κλεροδαδιενόλες) – δραστικά στην αναστολή της προλακτίνης μέσω αγωνισμού στον υποδοχέα D₂ 
Φλαβονοειδή (π.χ. casticin-καστισίνη) – με αντιοξειδωτική και αντιφλεγμονώδη δράση
Ιριδοειδή, κετοστεροειδή και αρωματικά αιθέρια έλαια

Τα κύρια ενεργά συστατικά της λυγαριάς είναι το πτητικό έλαιο κινεόλη, τα αλκαλοειδή, όπως η βιτικίνη, τα φλαβονοειδή, όπως η καστικίνη και τα ιριδοειδή, όπως η αγνοσίδη, η ευροστοσίδη και η aucubin ή αουκουβίνη.

Η Ευρωπαϊκή Φαρμακοποιία προδιαγράφει ελάχιστη συγκέντρωση casticin 0,08–0,1 % στο ξηρό εκχύλισμα.

3. Φαρμακοδυναμικές Δράσεις και Ενέργειες λυγαριάς

3.1 Ρύθμιση Προλακτίνης – Ντοπαμινεργικός μηχανισμός

Τα διτερπένια δρουν ως αγωνιστές στον υποδοχέα D₂, μειώνοντας την έκκριση προλακτίνης. Αυτό έχει αποδειχτεί σε κλινικές μελέτες για τη μαστοδυνία και την υπερπρολακτιναιμία, όπου παρατηρήθηκε σημαντική μείωση προλακτίνης και ανακούφιση από τα συμπτώματα του προεμμηνορροϊκού συνδρόμου.

3.2 Ορμονική Ρύθμιση & Αντιφλεγμονώδης δράση

Η σύνθεση επιδρά στον άξονα υποθαλάμου–υπόφυσης–ωοθηκών, αυξάνοντας την ωχρινοτρόπο ορμόνη (Luteinizing Hormone) και μεταβάλλοντας τα επίπεδα προγεστερόνης και οιστρογόνων. Επίσης, έχει αποδειχθεί αντιφλεγμονώδης δράση (IL‑6/Interleukin-6/Ιντερλευκίνη-6, TNF‑α/Tumor Necrosis Factor alpha/Παράγοντας Νέκρωσης Όγκου άλφα) .

4. Κλινική Απόδοση σε προεμμηνορροϊκό σύνδρομο

Προεμμηνορροϊκό σύνδρομο-Premenstrual Syndrome (PMS-Premenstrual Syndrome) & Προεμμηνορροϊκή Δυσφορική Διαταραχή (PMDD-Premenstrual Dysphoric Disorder)

Μετα-αναλύσεις δείχνουν σταθερή υπεροχή της λυγαριάς έναντι του placebo και σε σύγκριση με τη fluoxetine-φλουοξετίνη.

Υπερπρολακτιναιμία & Μασταλγία

Κλινικές μελέτες αναφέρουν μείωση TRH/Thyrotropin-releasing hormone/Ορμόνη απελευθέρωσης θυρεοτροπίνης‑επαγωγόμενης προλακτίνης και κυτταροστατική δράση σε σύγκριση με τη bromocriptine-βρωμοκρυπτίνη .

5. Παιδιατρικές Εφαρμογές της λυγαριάς

Χρησιμοποιείται και σε παιδιά και εφήβους με διαταραχές κύκλου ή ορμονικής ισορροπίας. Στα παιδιά συνιστάται και ως αντιδιαρροϊκό και στυπτικό.

6. Δοσολογία, Ανεπιθύμητες Ενέργειες & Αντενδείξεις της λυγαριάς

Τυπική δόση: 20–40 mg εκχύλισμα ξηρών καρπών (stand. 0.6% casticin) ημερησίως, για 3–6 μήνες.  
Παρατεταμένη χρήση: έως 12–18 μήνες με διαλείμματα.
Ανεπιθύμητες ενέργειες: ήπιες σε υπερδοσολογία, όπως ναυτία, πονοκέφαλος, δυσκοιλιότητα κι εξανθήματα.
Η λυγαριά μπορεί να μειώσει τα επίπεδα προλακτίνης. Αυτή είναι η ορμόνη που είναι εν μέρει υπεύθυνη για την παραγωγή γάλακτος. Λόγω των ορμονικών του επιδράσεων καλύτερα να μη λαμβάνετε λυγαριά εάν θηλάζετε και δεν έχετε πολύ γάλα.

7. Προοπτικές Έρευνας για τη λυγαριά

Χρήση λυγαριάς σε ορμονοεξαρτώμενους καρκίνους.
Χρήση στις διπολικές διαταραχές και στην υπογονιμότητα.

Συμπεράσματα

Το φυτό V. agnus‑castus διαθέτει ισχυρό χημικο-φαρμακολογικό υπόβαθρο με:

ασφαλή και μετρήσιμη δράση στο προεμμηνορροϊκό σύνδρομο και στη μαστοδυνία
σαφώς, ορμονική ρύθμιση (προλακτίνη, ωχρινοτρόπος ορμόνη, προγεστερόνη)
Αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες
περιορισμένα στοιχεία για χρήση σε παιδιά – απαιτούνται αυστηρές μελέτες

Συμπερασματικά, η λυγαριά ρυθμίζει τις ορμόνες, προκαλεί αύξηση της δραστηριότητας της προγεστερόνης και μειώνει τα επίπεδα της προλακτίνης. Είναι αποτελεσματική στα προβλήματα της εμμηνόρρροιας, όπως το πρεμμηνορροϊκό σύνδρομο, τις ανωμαλίες κύκλου, την αμηνόρροια και τη γυναικεία υπογονιμότητα. Εξωτερικά χρησιμοποιείται η σκόνη λυγαριάς για εντριβές και το βάμμα λυγαριάς κατευνάζει τις οξείες κολίτιδες, τον κνησμό, τους κιρσούς και τις δερματικές παθήσεις, όπως το έκζεμα. Τα καταπλάσματα λυγαριάς βοηθούν στην επούλωση πληγών.

Βιβλιογραφία

Cheraghi Niroumand M, Heydarpour F, Farzaei MH. Pharmacological and Therapeutic Effects of Vitex agnus-castus L.: A Review. Pharmacogn Rev. 2018;12(23):103–114. doi:10.4103/phrev.phrev_22_17 pubmed.ncbi.nlm.nih.gov reddit.com+15phcogrev.com+15pmc.ncbi.nlm.nih.gov+15
Wuttke W, Jarry H, Christoffel V, Spengler B, Seidlová‑Wuttke D. Chaste tree (Vitex agnus‑castus) – pharmacology and clinical indications. Phytomedicine. 2003;10(4):348–57. doi:10.1078/094471103322004866 phcogrev.com+2pubmed.ncbi.nlm.nih.gov+2pubmed.ncbi.nlm.nih.gov+2
Effects, Mechanisms of Action and Application of Vitex agnus‑castus for Improvement of Health and Female Reproduction. PubMed. 2025. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Safety and efficacy of chastetree (Vitex agnus‑castus) during pregnancy and lactation. J Popul Ther Clin Pharmacol. 2008. jptcp.com+1pubmed.ncbi.nlm.nih.gov+1
Herbal Products Used in Menopause and for Gynecological Disorders. PMC. 2021. pmc.ncbi.nlm.nih.gov+1pubmed.ncbi.nlm.nih.gov+1
Wild Vitex agnus-castus L.: Phytochemical Characterization, Acute Toxicity, and Bioactive Properties. Molecules. 2023;28(13):5096. mdpi.com
Vitex agnus-castus (Chaste tree) – Wikipedia. 2025.