Κλασική Ιατρική Ακτινοθεραπεία Γυναικολογία Ογκολογία Παθολογία

Καρκίνος ωοθηκών

13 Δεκεμβρίου 2013

Καρκίνος ωοθηκών. Ο καρκίνος ωοθηκών είναι ο δεύτερος γυναικολογικός καρκίνος μετά τον καρκίνο ενδομητρίου σε συχνότητα.

Γράφει η

Δρ Σάββη Μάλλιου Κριαρά

Ειδικός Παθολόγος-Ογκολόγος, MD, PhD

Ο καρκίνος ωοθηκών, ICD-10 C56, είναι ο δεύτερος γυναικολογικός καρκίνος μετά τον καρκίνο ενδομητρίου σε συχνότητα.

Είναι η συχνότερη αιτία θανάτου από γυναικολογικό καρκίνο, ο πέμπτος σε συχνότητα συμπαγής όγκος και η πέμπτη αιτία θανάτου σε γυναίκες. Υπολογίζεται ότι 1 στις 57 γυναίκες θα νοσήσουν από καρκίνο ωοθηκών και οι 2 στις 3 από αυτές που νοσούν θα πεθάνουν.

Η πενταετής επιβίωση είναι 44%.

Σε προχωρημένο στάδιο διαγιγνώσκεται, συνήθως, το 75% των γυναικών. Σε στάδιο Ι και ΙΙ διαγιγνώσκεται το 25% των γυναικών. Αυτό συμβαίνει λόγω έλλειψης συμπτωμάτων και λόγω έλλειψης μιας αξιόπιστης προληπτικής μεθόδου.

Δε σχετίζεται με το κάπνισμα.

Ο καρκίνος ωοθηκών διακρίνεται σε:

-Επιθηλιακό

-Germ cell

-Stromal cell

-Καρκινοσαρκώματα (Mullerian όγκοι ωοθήκης)

Ο επιθηλιακός καρκίνος ωοθηκών εμφανίζεται κατά μέσο όρο στα 63 έτη με αύξηση της συχνότητας με την ηλικία.

Οι μεγάλες γυναίκες πάνα από τα 65 έτη έρχονται με όγκους με αυξημένο grade που είναι πιο επιθετικοί.

Συμπτώματα και σημεία καρκίνου ωοθήκης

Σε πρώιμα στάδια ο καρκίνος ωοθηκών είναι ασυμπτωματικός κατά τη διάγνωση ή οι γυναίκες έχουν μη ειδική αδιαθεσία συμπεριλαμβανομένων των ανώμαλων κύκλων σε προεμμηνοπαυσιακές γυναίκες ή συχνουρία ή δυσκοιλιότητα από μεγάλη πυελική μάζα.

Σε προχωρημένη νόσο υπάρχει πόνος κοιλιάς, φούσκωμα, δύσπνοια, έμετοι, ανορεξία, κόπωση, δυσκοιλιότητα και ασκίτης.

Διάγνωση καρκίνου ωοθήκης

Στις προεμμηνοπαυσιακές γυναίκες οι ωοθηκικές μάζες μπορεί να είναι λειτουργικές κύστεις που μικραίνουν σε μέγεθος μετά τις εμμήνους. Γίνεται διακολπικός υπέρηχος για κύστεις που δεν ελαττώνονται.

Για μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες μια ψηλαφητή μάζα είναι ύποπτη για κακοήθεια. Γίνονται αξονικές, μαγνητικές, ενδοσκοπήσεις και σε ασκίτη παρακέντηση για κυτταρολογικές, αλλά και ανακούφιση.

Το CA-125 είναι αυξημένο σε 80% των περιπτώσεων προχωρημένου σταδίου, αλλά αυξάνει και σε άλλες κακοήθειες, αλλά και σε καλοήθεις νόσους (ινομυώματα, εγκυμοσύνη). Το 50% των ασθενών με πρώιμο ωοθηκικό καρκίνο θα έχουν φυσιολογικό CA-125. Γι΄αυτό το CA-125 δεν πρέπει να ληφθεί υπόψη για την εκτίμηση μιας πυελικής μάζας.

Αν το CA-125 είναι μεγαλύτερο από 2.000 και υπάρχει ένδειξη στο κλινικό ιστορικό, είναι επιθηλιακός καρκίνος ωοθήκης, εκτός κι αν αποδειχθεί κάτι άλλο. To CA-125 είναι γλυκοπρωτεΐνη υψηλού μοριακού βάρους

Το screening καρκίνου ωοθήκης

Γίνεται διακολπικός υπέρηχος και CA-125, αλλά δεν ελαττώνεται η θνησιμότητα. Σε οικογενειακό ιστορικό η γενετική ανωμαλία BRCA μετάλλαξη είναι ένδειξη για διακολπικό υπέρηχο και CA-125, αλλά από πολλούς θεωρείται ότι τα ψευδώς θετικά αποτελέσματα οδηγούν σε άσκοπες λαπαροτομίες.

Οικογενειακό ιστορικό και γενετικά τεστ σε καρκίνο ωοθηκών

Το οικογενειακό ιστορικό είναι ο μόνος παράγοντας κινδύνου για τη νόσο.

-90-95% σε γυναίκες χωρίς ιστορικό νόσου.

-40% για γυναίκες με 2 συγγενείς με καρκίνο ωοθηκών και BRCA1 και BRCA2. 50% για BRCA1.

-Σε γυναίκες με 1 συγγενή με καρκίνο ωοθηκών γίνεται γενετικό τεστ για BRCA1 και BRCA2.

Μπορεί να είναι δύσκολη η εξέταση λόγω μεταλλάξεων.

Αν η γυναίκα έχει BRCA1 και BRCA2 θετικά γίνεται αμφοτερόπλευρη προφυλακτική ωοθηκεκτομή. Στη συνέχεια θέλει παρακολούθηση, γιατί υπάρχει κίνδυνος για καρκίνο περιτοναίου. Η ελάττωση οιστρογόνων έχει σαν αποτέλεσμα την οστεοπόρωση, καρδιολογικά προβλήματα και αυξημένο κίνδυνο για καρκίνο μαστού αν χορηγηθούν οιστρογόνα.

Επίσης, αυξημένος κίνδυνος υπάρχει σε Lynch II & HNPCC-hereditary non-polyposis colorectal cancer (γενετικά σύνδρομα πολυποδίασης)

Λαμβάνεται χειρουργικό δείγμα για ιστολογική εξέταση (προσοχή απαιτείται να μην γίνει διασπορά της νόσου).

Ιστολογικοί τύποι καρκίνου ωοθήκης

1. Ορώδες

2. Βλεννώδες

3. Ενδομητροειδές

4. Από διαυγή κύτταρα

5. Brenner

6. Μεικτό

7. Αδιαφοροποίητο

8. Μεικτός όγκος Mullerian επιθηλιακός με αντίσταση στη θεραπεία. Είναι καρκινοσάρκωμα και θέλει χημειοθεραπεία με Ιφωσφαμίδη.

Σταδιοποίηση καρκίνου ωοθήκης κατά FIGO-International Federation of Gynecology and Obstetrics

Στάδιο Ι: Στις ωοθήκες

Ιa: Μία ωοθήκη

Ιb: Δύο ωοθήκες

Ιc: Ρήξη κάψας, επιφανειακός όγκος, θετικές κυτταρολογικές

Στάδιο ΙΙ: Έκταση στην πύελο

ΙΙa: Στη μήτρα και στις σάλπιγγες

ΙΙb: Άλλοι πυελικοί ιστοί

ΙΙc: Και θετικές κυτταρολογικές

Στάδιο ΙΙΙ: Έκταση στην κοιλιά και ή μόνο στους περιοχικούς λεμφαδένες

ΙΙΙa: Μικροσκοπική περιτοναϊκή μετάσταση

ΙΙΙb: Μακροσκοπική περιτοναϊκή μετάσταση μικρότερη από 2 εκατοστά

ΙΙΙc: Μακροσκοπική περιτοναϊκή μετάσταση μεγαλύτερη από 2 εκατοστά και /ή περιχικοί λεμφαδένες

Στάδιο IV: Απομακρυσμένη μετάσταση έξω από την περιτοναϊκή κοιλότητα.

Λαπαροτομία σε καρκίνο ωοθήκης

Σε περιορισμένο όγκο στην ωοθήκη γίνεται και βιοψία του διαφραγματικού περιτόναιου, των παρακολικών πτυχών, του πυελικού περιτόναιου και επιπλεκτομή και αφαίρεση και έλεγχος των παραορτικών και πυελικών λεμφαδένων και περιτοναϊκές πλύσεις (δυστυχώς, η κυριότερη αιτία διασποράς της νόσου είναι το χειρουργείο).

Καλά προγνωστικά σημεία σε καρκίνο ωοθήκης

1. Μικρό χειρουργικό στάδιο

2. Μικρός όγκος πριν και μετά το χειρουργείο

3. Μικρή ηλικία

4. Καλό PS-Performance status-Η γενική κατάσταση ή κατάσταση απόδοσης περιγράφει την περιπατητική κατάσταση και την ανάγκη για φροντίδα. PS 0 σημαίνει φυσιολογική δραστηριότητα, PS 1 σημαίνει ορισμένα συμπτώματα, αλλά εξακολουθεί να είναι σχεδόν πλήρως περιπατητικός, PS 2 σημαίνει λιγότερο από 50% και PS 3 σημαίνει περισσότερο από το 50% της ημέρας παραμονή στο κρεβάτι, ενώ PS 4 σημαίνει εντελώς κατάκοιτος.

5. Ιστολογικός τύπος διαφορετικός από το βλεννώδες και το διαυγοκυτταρικό

6. Καλά διαφοροποιημένος όγκος

7. Απουσία ασκίτη

8. Χαμηλό grade

9. Απουσία συμφύσεων

10. Ελάχιστος ασκίτης

11. Υπότυποι σταδιοποίησης a/b αντί για c

12. Σε BRCA1 καλύτερη πρόγνωση

Πριν το χειρουργείο και τη χημειοθεραπεία πρέπει να γίνουν CT ή MRI, CA-125, γενική αίματος και βιοχημικά.

Borderline επιθηλιακοί όγκοι ωοθήκης

Είναι επιθηλιακοί όγκοι χαμηλής κακοήθειας, που έχουν καλή πρόγνωση (5ετής επιβίωση > από 80% με περιτοναϊκές εμφυτεύσεις).

Οι όγκοι Borderline μοιάζουν με την περιτοναϊκή καρκινωμάτωση, αλλά η μικροσκοπική εκτίμηση δε δείχνει διήθηση.

Χρησιμοποιείται το ίδιο σχήμα χημειοθεραπείας

Πρώιμο στάδιο FIGO I & IIa

Το χειρουργείο περιλαμβάνει ολική υστερεκτομή, αμφοτερόπλευρη σαλπιγγοωοθηκεκτομή, επιπλεκτομή, περιτοναϊκές βιοψίες στους παρακολικούς ιστούς, στους πυελικούς και παραορτικούς λεμφαδένες.

Σε νέες ασθενείς που πρέπει να διατηρηθεί η γονιμότητα σε τοπικούς, μονόπλευρους όγκους (στάδιο Ι) και καλή ιστολογία γίνεται μονόπλευρη σαλπιγγοωοθηκεκτομή. Γίνεται σφηνοειδής βιοψία της αντίθετης ωοθήκης αν υπάρχει υποψία διήθησης.

Σε FIGO I όγκο με πυκνές προσκολλήσεις σε άλλους πυελικούς σχηματισμούς πρέπει ό όγκος να υπερσταδιοποιηθεί και να αντιμετωπισθεί ως FIGO IΙ.

FIGO Ia/b καλά διαφοροποιημένο, μη διαυγές με χειρουργείο έχει άριστη πρόγνωση.

Σε FIGO Ia/b με προσκολλήσεις, φτωχά διαφοροποιημένο, διαυγές και σε όλα τα grade και το FIGOIc και IIa γίνεται χειρουργείο και συμπληρωματική χημειοθεραπεία: 3 κύκλοι Carboplatin AUC 5-7 + Paclitaxel 175/m2 για πρώιμο στάδιο. Αλλιώς γίνονται 6 κύκλοι Carboplatin με ή χωρίς Paclitaxel

Προχωρημένη νόσος FIGO IIb-IIIc

Γίνεται χειρουργείο με ολική υστερεκτομή και αμφοτερόπλευρη ωοθηκεκτομή, επιπλεκτομή με βιοψίες (μέγιστη αφαίρεση όγκου).

Γίνονται 6 κύκλοι Carboplatin AUC 5-7 με ή χωρίς Paclitaxel 175/m2 για 6 κύκλους.

Αν δεν έγινε η μέγιστη ελάττωση του όγκου, γίνεται χειρουργείο αφαίρεσης όγκου για ασθενείς που ανταποκρίθηκαν στην χημειοθεραπεία ή έχουν στάσιμη νόσο. Γίνονται αρχικά 3 κύκλοι χημειοθεραπείας και μετά το χειρουργείο ακολουθούν 3 κύκλοι.

Δεν υπάρχει απόδειξη για όφελος επιβίωσης από second look χειρουργείο μετά τη χημειοθεραπεία σε ασθενείς που είναι σε πλήρη ύφεση και η αξία μείωσης του όγκου δεν είναι ξεκαθαρισμένη.

Ενδοπεριτοναϊκή χημειοθεραπεία γίνεται μερικές φορές πριν το χειρουργείο για μείωση του όγκου αν και φαίνεται ότι τα αποτελέσματα του χειρουργείου είναι χειρότερα τότε.

Προχωρημένη νόσος FIGO IV

Γίνεται λαπαροτομία και αφαίρεση του όγκου. Σε καλή γενική κατάσταση, με πλευριτική συλλογή, λίγες μεταστάσεις και χωρίς δυσλειτουργία οργάνων μπορεί να γίνει χειρουργείο. Αν δε γίνει χειρουργείο, γίνεται βιοψία και χημειοθεραπεία, όπως στα στάδια IIb-IIIc.

Εκτίμηση της ανταπόκρισης

Το CA-125 όταν είναι αυξημένο, κατά τη χημειοθεραπεία μετριέται πριν από κάθε κύκλο και μπορεί να ανταποκρίνεται στη μείωση όγκου.

Αξονική γίνεται μετά από 6 κύκλους εκτός και αν το CA125 δεν πέφτει ή δεν υπάρχει καθόλου ανταπόκριση οπότε η αξονική γίνεται νωρίτερα.

Για μία ασθενή που είναι αρνητική στο CA125 γίνεται αξονική μετά από 3 κύκλους χημειοθεραπείας ή θα γίνει debulking με δεύτερο χειρουργείο.

Δεν χρειάζεται θεραπεία συντήρησης μετά από τους 6 κύκλους χημειοθεραπείας. Μερικοί κάνουν 12 μήνες συντήρησης με Paclitaxel, ιδίως, σε ασθενείς με αρνητικό CA125.

Ασθενείς με μερική ανταπόκριση ή αύξηση του CA125 μετά από 6 κύκλους και αποδεδειγμένη ανταπόκριση στη χημειοθεραπεία κάνουν άλλους 3 κύκλους χημειοθεραπείας.

Παρακολούθηση γίνεται με αξονικές και μέτρηση του CA 125 όταν αυτό είναι αυξημένο.

Δεν είναι αξιόπιστη η μέτρηση CA 125

Υποτροπιάζουσα νόσος

Σε ασθενείς στις οποίες έχει περάσει πάνω από 1 έτος από το πρώτο χειρουργείο γίνεται ξανά χειρουργική εξαίρεση.

Αν έχει περάσει διάστημα μεγαλύτερο από 6 μήνες από την προηγούμενη χημειοθεραπεία παίρνουν πάλι Carboplatin AUC 5-7 + Paclitaxel 175/m2 ή Gemcitabine 1000/m2 d1, d2

Carboplatine AUC 4 d1/21 days για 6 κύκλους.

Για ασθενείς με μικρά διαστήματα υποτροπής και δεύτερες ή άλλες υποτροπές γίνεται ανακουφιστική χημειοθεραπεία με πεγκυλιωμένη λιποσωμιακή δοξορουμπικίνη, topotecan ή gemcitabine

Γενικά, ο καρκίνος ωοθηκών θεωρείται ότι ανταποκρίνεται και στους αλκυλιούντες παράγοντες (χλωραμβουκίλη κ.α.)

Συμπληρωματική χημειοθεραπεία σε καρκίνο ωοθήκης γίνεται:

-Σε στάδια ΙΑ και ΙΒ στη μία ή και στις δύο ωοθήκες σε χαμηλής διαφοροποίησης καρκίνο.

-Σε στάδια IC -III σε ρήξη της κάψας, σε επιφανειακούς όγκους, σε θετική κυτταρολογική περιτοναϊκής κοιλότητας και σε περιτοναϊκές εμφυτεύσεις > από 2 εκατοστά.

1. Paclitaxel 175/m2 d1

Carboplatine AUC 5-6 d1/21 days για 6 κύκλους

2. Paclitaxel 175/m2 d1

Cisplatin 75/m2 d1 21 days για 6 κύκλους

3. Carboplatine AUC 6-7 d1/21 days για 6 κύκλους

ή Cisplatin 80/m2 d1 21 days για 6 κύκλους

Μονοθεραπεία με Carboplatine ή Cisplatin γίνεται σε κακή γενική κατάσταση ή σε ηλικιωμένες γυναίκες.

Η χορήγηση του Cisplatin πρέπει να γίνεται μετά την Paclitaxel για ελάττωση της νευροτοξικότητας. Επίσης, την τοξικότητα ελαττώνει και η 24ωρη χορήγηση της Paclitaxel σε δόση 135/m2 σε σύγκριση με την 3ωρη χορήγηση Paclitaxel 175/m2

Στη μεταστατική νόσο καρκίνου ωοθήκης η χημειοθεραπεία περιλαμβάνει:

1ης Γραμμής

1. Paclitaxel 175/m2 d1

Carboplatine AUC 5-7 d1/21 days για 6 κύκλους

2. Paclitaxel 175/m2 d1

Cisplatin 75/m2 d1 21 days για 6 κύκλους

3. Carboplatine AUC 6-7 d1/21 days για 6 κύκλους

ή Cisplatin 80/m2 d1/21 days για 6 κύκλους

Σε τοπικά προχωρημένη νόσο γίνονται 3-4 κύκλοι εισαγωγικής χημειοθεραπείας, μετά ακολουθεί το χειρουργείο και μετά ακολουθούν 3-4 κύκλοι συμπληρωματικής χημειοθεραπείας.

Συντήρηση με χημειοθεραπεία σε καρκίνο ωοθήκης

Συντήρηση γίνεται με Paclitaxel για 3-12 μήνες. Δεν αυξάνει την επιβίωση, αλλά το ελεύθερο νόσου διάστημα.

Ενδοπεριτοναϊκή χημειοθεραπεία σε καρκίνο ωοθήκης

Η ενδοπεριτοναϊκή χημειοθεραπεία μετά το χειρουργείο βοηθά σε υπολειπόμενη νόσο < από 1 εκατοστό, αλλά με σημαντική τοξικότητα.

Σχήμα ενδοπεριτοναϊκής χημειοθεραπείας σε καρκίνο ωοθήκης

Paclitaxel 135/m2 d1 ενδοφλεβίως

Cisplatin 100/m2 d2 ενδοπεριτοναϊκά

Paclitaxel 60/m2 d8 ενδοπεριτοναϊκά/21 days για 6 κύκλους

2ης Γραμμής χημειοθεραπεία

1. Σε > από 6 μήνες υποτροπή γίνεται χημειοθεραπεία όπως στην 1η Γραμμή ή

Gemcitabine 1000/m2 d1, d2

Carboplatine AUC 4 d1/21 days για 6 κύκλους

2.Σε < από 6 μήνες υποτροπή :

1. Liposomal Doxorubicin 40-50/m2/28d

2. Topotecan 1,5/m2, d1-d5/28d

3. Gemcitabine 800-1250mg d1,d8,d15/28days

4. Etoposide από το στόμα 50mg/m2 για 21 ημέρες/28 ημέρες

5. Navelbine 30mg/m2 d1,d8/21days

6. Ταμοξιφένη 20 mg 1×2 σε μη ανοχή της χημειοθεραπείας

Δυστυχώς, τα αποτελέσματα της χημειοθεραπείας δεν είναι καθόλου καλά. Η κλασσική ακτινοθεραπεία δεν βοηθά, επίσης, καθόλου.

Το κλειδί για την θεραπεία είναι ένα καλό χειρουργείο στο οποίο δεν θα γίνει διασπορά νόσου και η μοριακή ανάλυση του όγκου για εξατομικευμένη βιολογική θεραπεία ανάλογα με το μοριακό προφίλ του όγκου, με σεβασμό στην ποιότητα ζωής των γυναικών.

Πρέπει να αλλάξει η θεραπεία του καρκίνου ωοθηκών

Να προτιμάτε τις φυσικές θεραπείες για τον καρκίνο ωοθήκης, σύμφωνα με το Μοριακό Προφίλ του Όγκου

Η ζωή είναι πολύτιμη.

Η ζωή είναι δική σας. Πάρτε την στα χέρια σας!

Το μοριακό προφίλ του όγκου είναι απαραίτητο και χρήσιμο εργαλείο για τη θεραπευτική σας απόφαση.

Ζητείστε την εξέταση πριν κάνετε οποιαδήποτε θεραπεία. Η ζωή σας είναι πολύτιμη.

Ζητήστε από την EMEDI πληροφορίες για το μοριακό προφίλ του όγκου.

Μάθετε όλες τις πληροφορίες από τους συνεργάτες μας για την εξατομικευμένη θεραπεία του καρκίνου ωοθήκης, πατώντας εδώ.