Κλασική Ιατρική Γυναικολογία Ιστορία και ιατρική Ογκολογία Χειρουργική Ιατρικά θέματα

Μαστός και μαστεκτομή

18 Δεκεμβρίου 2013

Μαστός και μαστεκτομή, Μαστεκτομή είναι η συνένωση των λέξεων μαστός και εκτομή. Ο ακρωτηριασμός είναι αναγκαίος για τη διατήρηση της ζωής;

Γράφει η

Δρ Σάββη Μάλλιου Κριαρά

Ειδικός Παθολόγος-Ογκολόγος, MD, PhD

Απ’ ότι γνωρίζουμε οι Ίωνες χρησιμοποίησαν τη λέξη μαζός για το στήθος από τη λέξη μάζα, δηλαδή, τη ζύμη.

Στον Όμηρο π.χ. αναφέρεται ως τόπος τραυμάτων του θώρακα… βάλε στήθος παρά μαζόν δεξιόν, δηλαδή τον χτύπησε στο στήθος, κοντά στο δεξιό μαστό (Δ480). Από τον μαζό βγαίνει και η γνωστή λέξη Αμαζών που είναι αυτή που δεν έχει μαζό (α και μαζός).

Στο λεξικό Liedell-Scott αναφέρεται ότι η λέξη μαζός χρησιμοποιήθηκε από τον Όμηρο, τον Ηρόδοτο, τον Αισχύλο και τον Ευριπίδη.

Στη Δωρική διάλεκτο ο μαζός γίνεται μασδός. Με την ανομοίωσή του «δ» σε «θ» γίνεται δηλαδή «μασθός» και τελικά του «θ» σε «τ» γίνεται στην Αττική διάλεκτο «μαστός».

Από εδώ βγαίνουν τα διάφορα παράγωγα, όπως μαστεκτομή, μαστίτιδα, μαστολογία κ.ά. Στο Λεξικό Μπαμπινιώτη αναφέρεται η λέξη μαδ-τός που προέρχεται ή από το μαδώ που συνδέεται με τη διαδικασία του θηλασμού ή από το σανσκριτικό ΜΑ – που είναι ρίζα μητρικών εννοιών και αποτελεί άναρθρη κραυγή νηπίων, όταν αυτά ζητάνε τροφή. Ο μαστός ετυμολογικά ταυτίζεται ή συγγενεύει με το «μεστός» (γεμάτος γάλα, υγρός).

Στη συνέχεια παραθέτονται γραπτές πληροροφορίες τριών συγγραφέων για την ετυμολογία της λέξεως μαστός:

-Ο Γεράσιμος Ρηγάτος στις Ομηρικές Λέξεις στη Σύγχρονη Ιατρική αναφέρει, μαστός –ου:

Ο μαστός στον Όμηρο αναφέρεται ως τόπος τραυμάτων του θώρακα: “…βάλε στήθος παρά μαζόν δεξιόν’’ Δ480 (τον χτύπησε στο στήθος, κοντά στο δεξιό μαστό).
Άλλο: “…βάλε δουρί στέρνου υπέρ μαζοίο πάγη δ’ εν πνεύμονι χαλκός’’ Δ527 (τον χτύπησε με το δόρυ στο στέρνο πάνω από τον μαστό και μπήχτηκε στον πνεύμονα ο χαλκός). Εδώ, επισημαίνονται και οι σχέσεις εξωτερικών οργάνων (μαστός, στέρνο) μεταξύ τους και με τα εσωτερικά όργανα (πνεύμονα).
Άλλο: “…δεξίτερον κατά μαζό οϊστώ τριγλώχινι βεβλήκει’’ Ε393 (τον χτύπησε στο δεξιό μαστό με βέλος που είχε τρεις αιχμές).
Στην Ανατομία αναφέρονται μαζικός αδήν και μαζική αρτηρία, έσω και έξω. Στα υπόλοιπα χρησιμοποιείται η λέξη μαστός.

Σε χρήση τα παράγωγα και σύνθετα:

μαστεκτομή η εγχείρηση αφαίρεσης του μαστού, ριζική ή απλή
μασταλγία ο πόνος των μαστών,
μαστικός, -ή, -ό ο αναφερόμενος στο μαστό,
μαστίτιδα ή μαστίτις η φλεγμονή του μαστού,
μαστολογία ο κλάδος που ασχολείται με τη μελέτη του μαστού,
μαστολόγος ο ειδικός γιατρός,
μαστοπάθεια διαταραχή της σύστασης του μαστού,
μαστοπηξία η στερέωση κρεμασμένου μαστού για αισθητικούς λόγους.
τα μαστοκύτταρα, βασεόφιλα κύτταρα του αίματος, ονομάζονται, έτσι, λόγω σχήματος.
μαστοειδής απόφυση του κροταφικού οστού, λόγω σχήματος. Η φλεγμονή της μαστοειδούς μαστοειδίτις και η εγχείρηση μαστοειδεκτομή
μαστοδυνία ο πόνος των μαστών

-Ο Πάνος Αποστολίδης στο Ερμηνευτικό λεξικό Πασών των Λέξεων του Ιπποκράτους γράφει:

μαστός, ο, ή μαζός ή μασθός, ο αδένας του μαστού, ο μαστός, το στήθος: μαζός, μαστός, τιτθός.

Πολυδ. Β. 163: επί δε τοις στέρνοις μαστοί…οι δε μαστοί και τιτθοί καλούνται και τιτθία.

Μ.Ε.Λ. 547. 219: μαστός…δια το οίον μεστός είναι γάλακτος, μαζός δε ανδρείος. Τινές δε αδιαφόρως χρώνται ταις λέξεσιν.

Ρουφ. Εφ. Ονομ. Σελ. 23: οι δε υπό τω στήθει σαρκώδεις υπεροχαί, μαστοί και τιτθοί. Βλ. Θ. Μάγιστρ. 232.16, Λέων Συν. 1. σελ. 18, Γαλην.ΙΙΙ. ΣΕΛ. 602, 605, αυτόθι. ΙV. ΣΕΛ. 153, 599-600.

Στον Ιπποκράτη. Μαστός μόνο επί γυναικών.

ΙV. Αφορ. 5^ον. 52. σελ. 550: ην δε στερεοί οι μαστοί έωσιν, υγιεινότερον το έμβρυον σημαίνει.

V. Επιδ. Β. 3^ον 17. σελ.118: οι ώμοι και οι μαστοί εμφυσόνται, ο όρος μαζός και επί ανδρών.

V. Επιδ. Δ. 3. σελ. 144: ρήγματος περί μαζόν δεξιόν…

V. Επιδ. Ζ. 9. ΣΕΛ. 380: και επί γυναικών.

VΙΙΙ. Αδεν. 16. σελ. 570: αλλά και αδένες εν τοίσι στήθεσι μαζοί καλέονται, και διαίρονται γάλα ποιέουσιν…

VΙΙ. Φυς. Παιδ. 21. σελ.512: οι δε μαζοί αείρονται…τέλος, ο όρος μασθός, μόνον επί γυναικών.

ΙV. Αφορ. 5^ον 38. σελ.544: ο έτερος μασθός ισχνός γένηται…ο.π.

VΙΙΙ. Γυν. Ι. 73. ΣΕΛ. 154: τρέπεται γαρ ες τους μασθούς…

-Ο Ιωάννης Παπαγιαννόπουλος στα Θέματα της Ιατρικής γράφει:

Η μεταξύ των μαστών χώρα καλείται «μεταμάζιον» (Ε 19).
Ο Θόας και ο Διομήδης έπληξαν δια του δόρατος τον Πείρον (Δ 528) και τον Αστύνοον (Ε 145) αντιστοίχως εις την υπεράνω του μαστού χώραν («υπέρ μαζοίο»).
Επί πλέον ο Οδυσσεύς έπληξε τον Ευρύμαχον «παρά μαζόν» (Χ 82), τουτέστι παρά τον μαστόν.
Η Εκάβη εξ άλλου οδυρόμενη παρεκάλει τον υιόν της Έκτορα, ίνα μη ούτος εκθέση τον εαυτόν του εις τον κατά την κρίσιν της μέγαν κίνδυνο και αποσκοπούσα εις το να προκαλέση εν προκειμένω το υιικόν του φίλτρον επέδειξεν εις αυτόν τον μαστόν της («μαζόν ανέσχε») (Χ 80), λέγουσα συγχρόνως εις τούτον, ότι αύτη εις το παρελθόν προσέφερεν εις αυτόν τον εν λόγω «λαθικηδέα» (Χ 83) (παυσίπονον) μαστόν της.

Η λέξη «καρκίνος ή καρκίνωμα» χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον Ιπποκράτη για τη μύτη, τον τράχηλο της μήτρας και τους μαστούς.

Για την λέξη καρκίνος ο Πάνος Αποστολίδης αναφέρει:

Καρκίνος, ο κακοήθης όγκος του δέρματος και των διαφόρων οργάνων του ανθρώπου, το καρκίνωμα. Ησυχ: καρκίνος, το νυν καρκίνωμα λεγόμενον

Πολυδ. Δ. 198: καρκίνωμα, σκλήρωμα μετά φλεγμονής επαλγές, έστιν ότε ελκούμενον, υπέρυθρον, ή πελιδνόν, συμπεφύκασι δ’ αυτώ ως το πολύ φλέβες ή τρίχες, αιμορραγούν, αθεράπευτον.

Γαληνός: ΧΙΧ. σελ.443: καρκίνωμα έστιν όγκος κακοήθης και περίσκληρος, ανέλκωτος ή ηλκωμένος, είρηται δε από του ζώου καρκίνου, αυτόθι. VII σελ. 719. το όνομα οφείλεται στην εξωτερική ομοιότητα του πάθους προς τον καρκίνο (καβούρι), οι υπερκείμενες φλέβες του όγκου, πληρούμενες από μαύρο αίμα, παρομοιάστηκαν με τα πόδια του κάβουρα. Χ. σελ. 82: πολλαχόθι μεν γαρ από του βεβλαμμένου μορίου τα ονόματα, πλευρίτις και περιπλευμονία…ενίοτε δε από της προς τι των εκτός ομοιότητος, ελέφας και καρκίνος και πολύπους…ο.π. σελ. 83: από δε της προς τον ζώον ομοιότητος ο καρκίνος αυτόθι. ΧΙ. Σελ 140: επί δε των τιτθών είδομεν πολλάκις ακριβώς όγκον όμοιον καρκίνω ζώω, καθάπερ γαρ επ’ εκείνου πόδες εκατέρωθέν εισί του σώματος, ούτω και επί τούδε του πάθους αι φλέβες αποτεταμέναι του παρά φύσιν όγκου το σχήμα καρκίνω παραπλήσιον εργάζονται. Βλ. Αέτ. ΧVI. 43. σελ. 60, Π. Αιγινίτ. ΙV. 26. σελ. 348.VΙ. 45 σελ. 86, Minores, Ι. Ακτουάριος ΙΙ. Σελ. 460. ΙV. Αφορ. 6^ον. 38 σελ. 572: οκόσοισι κρυπτοί καρκίνοι γίγνονται, μη θεραπεύειν βέλτιον. Βλ. Πολυδ. Δ. 198: κρυπτόν καρκίνωμα, όταν μη ή υπερφανές, τα δ’ άλλα όμοιον.βλ. λ. κρυπτός.VIII. Γυν. ΙΙ. 133. σελ. 282: εν τοίσι τιτθοίσι… φύονται καρκίνοι κρυπτοί. ΙΧ. Προρρ. ΙΙ. 11. σελ. 32: και οι κρυπτοί και οι ακρόπαθοι γίνονται…(οι επιφανειακοί, βλ. λ. ακρόπαθος). V. Επιδ. Ε. 20 σελ. 220. ο κάβουρας, το καβούρι. VΙ. Διαιτ.ΙΙ. 48 σελ. 550: διαχωρέει, και άρκοι και καρκίνοι, μάλλον μεν οι ποτάμιοι, ατάρ και οι θαλάσσιοι, και ουρέεται VΙ. Διαιτ. ΙΙΙ. 82 σελ. 632. VII Γυν. Φυσ. 90. σελ. 408. VIII. Γυν.ΙΙ. 192. σελ. 374: καρκίνους ποταμίους αποπνίξας εν οίνω πίνειν διδόναι του τοιούτου οίνου μεθ’ ύδατος, επί μητρορραγίας.

Εδώ πρέπει να επισημάνουμε ότι η λέξη μαζοχισμός δεν έχει θέση στο μύθο, αν και είναι φωνητικά παρόμοια. Η λέξη μαζοχισμός ήταν ψυχολογικό επώνυμο που έδωσε ο Leopold Von Sacher.

**Γλυπτό (1987), N. Fried (Graham Modern Gallery, New York)**

Μαστεκτομή είναι η συνένωση των λέξεων μαστός και εκτομή. Στις περισσότερες περιπτώσεις η λέξη «εκτομή» μας θυμίζει τεχνική ορολογία στη χειρουργική π.χ. χολοκυστεκτομή, ενώ η λέξη μαστός μας δημιουργεί μια αίσθηση ρομαντισμού και λεπτότητας. Η εξέλιξη της χειρουργικής αντιμετώπισης του καρκίνου του μαστού έχει ιστορικώς συσχετισθεί με άλλες ανθρώπινες αξίες, όπως αυτές αντανακλώνται στην ιατρική σκέψη: πρώτα, με τη διατήρηση της ανθρώπινης ζωής, έπειτα με τη διατήρηση της ακεραιότητας του σώματος και τέλος, με την αποκατάσταση της ακεραιότητας του σώματος, όταν ο ακρωτηριασμός είναι αναγκαίος για τη διατήρηση της ζωής.

Ο ακρωτηριασμός μαστού είναι αναγκαίος για τη διατήρηση της ζωής;

Βιβλιογραφία

Διδακτορική Διατριβή Σάββη Μάλλιου Κριαρά