Το βαλσαμόχορτο θεωρείται το βότανο της κατάθλιψης
Το βοτάνι του προδρόμου ή σπαθόχορτο ή βάρσαμο ή βαλσαμόχορτο ή λειχηνόχορτο ή ή περίκι.
Το Hypericum perforatum ή Βότανο του Αγίου Ιωάννη ή Saint John’s wort ανήκει στα αγγειόσπερμα, στην οικογένεια Hypericaceae.
Είναι φυτό μέχρι 80 εκ., με πολυετείς ρίζες, λείο αλλά με δύο ανάγλυφες ραβδώσεις κατά μήκος των βλαστών. Φύλλα ωοειδή μέχρι γραμμοειδή, επιφυή, με διαφανείς αδένες που μοιάζουν με τρυπίτσες που έχουν γίνει με βελόνα. Άνθη κίτρινα, με πέταλα και σέπαλα μέχρι 20 εκ. που φέρουν μαύρες στίξεις στις άκρες. Στήμονες κοντύτεροι από τα πέταλα.
Ζει στις άκρες δρόμων και στα λιβάδια.
10 είδη Hypericum απαντώνται στην Κρήτη: Hypericum hircinum L., Hypericum perforatum L., H. acyferum, H. aegypticum, H. amblycalyx, H. empetrifolium, H. jovis, H. kelleri, H. perfoliatum, H. trichocaulon, H. triquetrifolium.
Πολλά από αυτά είναι ενδημικά.
Ιδιότητες και χρήσεις
- Τα άνθη, εμβρεγμένα μέσα σε λάδι για τρεις ημέρες, μας δίνουν ένα θαυμάσιο φάρμακο για τα εγκαύματα και τις πληγές (το όνομα σαπαθόχορτο το πήρε, γιατί το χρησιμοποιούσαν στα πολεμικά τραύματα).
- Η υπερφορίνη έχει, επίσης, αντιβακτηριακές ιδιότητες έναντι Gram-θετικών βακτηριδίων. Είναι τοπική θεραπεία για τις πληγές, τις εκδορές, τα εγκαύματα, και τον μυϊκό πόνο. Η υπερφορίνη είναι χρήσιμη στην θεραπεία των μολυσμένων τραυμάτων και των φλεγμονωδών παθήσεων του δέρματος. Σε λάδι μπάνιου είναι χρήσιμο για τους ερεθισμούς του δέρματος.
- Ο χυμός θεωρείται αφροδισιακός (όχι περισσότερο από 10 γρ.), όπως, επίσης και το αφέψημα (12 γρ. ρίζας και μερικοί σπόροι σε 300 γρ. νερό).
- Χρησιμοποιήθηκε και για την υστερία και για τις νεφρικές παθήσεις και ως καλλωπιστικό φυτό.
- Χρησιμοποιείται κατά της δυσεντερίας, της χρυσής, των παθήσεων του συκωτιού, της θρόμβωσης, της ελονοσίας, της οσφυαλγίας και ως επουλωτικό και αιμοστατικό.
- Είναι ακόμη διουρητικό, εμμηναγωγό και διουρητικό.
- Αν τρίψουμε τα φύλλα με τα δάχτυλά μας, αναδίδουν αμέσως μια αρωματική και ρητινώδη οσμή. Το φυτό έχει γεύση πικρή, ανούσια, ελαφρώς αλμυρή και περιέχει δύο χρωστικές: την κίτρινη που βρίσκεται στα πέταλα και διαλύεται στο νερό και την κόκκινη που είναι ρητινώδης και διαλύεται μέσα στο οινόπνευμα και το λάδι. Αυτές οι δύο ουσίες χρησιμεύουν στην βαφή μάλλινων και μεταξωτών υφασμάτων.
Η χρωστική ουσία που έχει το χρώμα του αίματος και αποκαλείται ”το κόκκινο νερό της ζωής” εξάγεται με απόσταξη. Όταν έρθουν σε βράση μέρη του φυτού με το ανάλογο νερό, παράγεται ένα υγρό που, όταν εκτεθεί στον ήλιο για 12-15 ημέρες μέσα σε ένα γυάλινο δοχείο, μεταμορφώνεται σε ένα κόκκινο λάδι που λέγεται βάλσαμο στο οποίο οφείλονται οι περισσότερες θεραπευτικές ιδιότητες του φυτού.
- Παράγεται, επίσης, ένα ηδύποτο. Βάζουμε σε ένα μπουκάλι 300 γρ άνθη και 500 γρ οινόπνευμα και παλιό κρασί, τα αφήνουμε στον ήλιο για 15-20 ημέρες και μετά προσθέτουμε μέλι ή πετιμέζι. Δίνεται για τις νεφρικές και ηπατικές παθήσεις, τις πνευμονικές βρογχίτιδες και οποιαδήποτε άλλη πάθηση του πνευμονικού συστήματος. Άλλοτε πίστευαν ότι το σπαθόχορτο προστάτευε από το κακό μάτι.
Έχει την ικανότητα να διώχνει την κακή διάθεση, να αναζωογονεί το πνεύμα, να κατευνάζει τα νεύρα, να απομακρύνει το στρες και τη συναισθηματική φόρτιση. Αν γεμίσουμε το μαξιλάρι μας με φύλλα βάρσαμου, θα σταματήσουν οι αϋπνίες.
Χρησιμοποιείται ως θεραπεία για την κατάθλιψη. Στη Γερμανία, συνήθως, συνταγογραφείται για την ήπια έως μέτρια κατάθλιψη, ειδικά σε παιδιά και εφήβους. Η δράση του οφείλεται στην αναστολή της επαναπρόσληψης ορισμένων νευροδιαβιβαστών. Η αποτελεσματικότητά του θεωρείται παρόμοια με των καθιερωμένων αντικαταθλιπτικών, με ποσοστά παρενεργειών τα μισά από τα νεότερα αντικαταθλιπτικά SSRIs και το 1/5 των παλιότερων τρικυκλικών αντικαταθλιπτικών. Το βότανο του Αγίου Ιωάννη θεωρείται ότι δρα με τον ίδιο σχεδόν ακριβώς τρόπο, όπως το φάρμακο φλουοξετίνη.
Τo βότανο του Αγίου Ιωάννη μελετάται για την αποτελεσματικότητά του στην αντιμετώπιση ορισμένων διαταραχών σωματοποίησης.
Ένα σημαντικό συστατικό του χημικό, η υπερφορίνη, μπορεί να είναι χρήσιμη για τη θεραπεία του αλκοολισμού.
Επίσης μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη διαχείριση των συμπτωμάτων της ADHD (διαταραχή ελλειμματικής προσοχής).
Στη νόσο του Πάρκινσον, επειδή έχει αντιοξειδωτικά ενεργά συστατικά θα μπορούσε να συμβάλει στη μείωση της νευρωνικής εκφύλισης που προκαλείται από την ασθένεια.
Ακόμη, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί στα συμπεριφορικά συμπτώματα που σχετίζονται με το προεμμηνορροϊκό σύνδρομο.
Κατάλληλο για τη θεραπεία του συνδρόμου του ευερέθιστου εντέρου.
Τέλος, για τη μακροχρόνια διαταραχή της μνήμης
Ανεπιθύμητες ενέργειες και αλληλεπιδράσεις με φάρμακα
- Οι πιο συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες είναι τα γαστρεντερικά συμπτώματα, η ζάλη, η σύγχυση, η κόπωση και η καταστολή.
- Επίσης, μειώνει τα επίπεδα της οιστρογόνα, όπως η οιστραδιόλη, με την επιτάχυνση του μεταβολισμού της, και δεν θα πρέπει να λαμβάνεται από γυναίκες που παίρνουν αντισυλληπτικά χάπια, καθώς υπερυθμίζει το κυτόχρωμα CYP3A4 του συστήματος P450 στο ήπαρ.
- Το βότανο του Αγίου Ιωάννη, σπάνια, μπορεί να προκαλέσει φωτοευαισθησία. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε οπτική ευαισθησία στο φως και σε ηλιακά εγκαύματα. Το εκχύλισμα αντιδρά με το φως, τόσο με την ορατή όσο και με την υπεριώδη ακτινοβολία, και μπορεί να παράγει ελεύθερες ρίζες, μόρια που μπορούν να βλάψουν τα κύτταρα του σώματος. Αυτές μπορεί να αντιδράσουν με ζωτικής σημασίας πρωτεΐνες στο μάτι και να προκαλέσουν καταρράκτη.
- Σε χαμηλές συγκεντρώσεις το βαλσαμόχορτο αναστέλλει την παραγωγή ελεύθερων ριζών τόσο των ελεύθερων κυττάρων όσο και του ανθρώπινου αγγειακού ιστού γιατί το βαλσαμόχορτο έχει αντιοξειδωτικές ιδιότητες.
- To βότανο του Αγίου Ιωάννη συνδέεται με επιδείνωση της ψύχωσης σε άτομα που έχουν σχιζοφρένεια.
- Η κατανάλωση βαλσαμόχορτοy αποθαρρύνεται για τα άτομα με διπολική διαταραχή. Υπάρχει ανησυχία ότι τα άτομα με μείζονα κατάθλιψη, λαμβάνοντας βαλσαμόχορτο μπορεί να διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για τη μανία.
- Ενώ βαλσαμόχορτο δείχνει κάποια υπόσχεση για τη θεραπεία των παιδιών με κατάθλιψη, καλό είναι ότι αυτό γίνεται μόνο με ιατρική επίβλεψη.
Φαρμακοκινητικές αλληλεπιδράσεις
- Το βότανο του Αγίου Ιωάννη έχει αποδειχθεί ότι προκαλεί πολλαπλές αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα μέσω της επαγωγής του κυτοχρώματος P450, με τα ένζυμα CYP3A4, CYP2C9 και CYP1A2 (γυναίκες μόνο). Η επαγωγής των ενζύμων έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση του μεταβολισμού ορισμένων φαρμάκων, οδηγώντας σε μειωμένη συγκέντρωση στο πλάσμα και πιθανών έχουν και κλινική επίδραση. Τα κύρια συστατικά που πιστεύεται ότι είναι υπεύθυνα είναι η υπερφορίνη και η αμεντοφλαβόνη.
- Το βότανο του Αγίου Ιωάννη έχει, επίσης, αποδειχθεί ότι προκαλεί αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα μέσω της επαγωγής της P-γλυκοπρωτεΐνης (P-gp). Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τη μειωμένη απορρόφηση και αυξημένη κάθαρση ορισμένων φαρμάκων, που οδηγεί σε χαμηλότερη συγκέντρωση στο πλάσμα και ενδεχόμενη χαμηλότερη κλινική αποτελεσματικότητα.
Παραδείγματα φαρμάκων που προκαλούν κλινικά σημαντικές αλληλεπιδράσεις με το βότανο του Αγίου Ιωάννη
- Αντιρετροϊκά (Μη-νουκλεοσιδικοί αναστολείς της ανάστροφης μεταγραφάσης, αναστολείς πρωτεάσης)
- Βενζοδιαζεπίνες αλπραζολάμη, μιδαζολάμη
- Αντισυλληπτικά (Συνδυασμένα από του στόματος αντισυλληπτικά)
- Αναστολείς της καλσινευρίνης ανοσοκατασταλτικά, κυκλοσπορίνη, tacrolimus
- Αντιαρρυθμικά αμιοδαρόνη, φλεκαϊνίδη, mexiletine
- Βήτα-αποκλειστές μετοπρολόλη, καρβεδιλόλη
- Αποκλειστές διαύλων ασβεστίου βεραπαμίλη, διλτιαζέμη, αμλοδιπίνη
- Στατίνες (φάρμακα που μειώνουν τη χοληστερόλη) λοβαστατίνη, σιμβαστατίνη, ατορβαστατίνη
- Άλλα: Διγοξίνη, μεθαδόνη, ομεπραζόλη, φαινοβαρβιτάλη, θεοφυλλίνη, βαρφαρίνη, λεβοντόπα, βουπρενορφίνη,
- Ιρινοτεκάνη
Φαρμακοδυναμικές αλληλεπιδράσεις
Σε συνδυασμό με άλλα φάρμακα μπορεί να ανυψώσει την 5-HT (σεροτονίνη), τα επίπεδα στο κεντρικό νευρικό σύστημα (ΚΝΣ), το υπερικό μπορεί να συμβάλει στο σύνδρομο της σεροτονίνης, μια δυνητικά απειλητική για τη ζωή ανεπιθύμητη ενέργεια του φαρμάκου.
Φάρμακα που μπορούν να συμβάλουν στην σύνδρομο σεροτονίνης όταν αλληλεπιδρούν με το Βότανο Αγίου Ιωάννη
- Αντικαταθλιπτικά ΜΑΟ, τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά, SSRIs, SNRIs, μιρταζαπίνη
- Οπιοειδή Tramadol, μεπεριδίνη (πεθιδίνη), λαιβορφανόλη
- Διεγερτικά Phentermine, διαιθυλοπροπιόνη, αμφεταμίνες, σιβουτραμίνη, κοκαΐνΗ
- 5-ΗΤ1 αγωνιστές, τριπτάνες
- Ψυχεδελικά φάρμακα, Μεθυλενοδιοξυμεθαμφεταμίνη (MDMA), διαιθυλαμίδιο του λυσεργικού οξέος (LSD), η ψιλοκυβίνη/ψιλοκύνη, μεσκαλίνη και σχεδόν κάθε σεροτονινεργικό
- Άλλα, όπως σελεγιλίνη, τρυπτοφάνη, βουσπιρόνη, λίθιο, λινεζολίδη, 5-ΗΤΡ, δεξτρομεθορφάνη
Συστατικά του βότανου του Αγίου Ιωάννη
- Φλαβονοειδή (π.χ. επιγαλλοκατεχίνη, ρουτίνη, υπεροσίδη, ισοκουερσιτίνη, κουερσιτίνη, αμεντοφλαβόνη, biapigenin, astilbin, myricetin, miquelianin, kaempferol, luteolin)
- Φαινολικά οξέα (π.χ. χλωρογενικό οξύ, καφεϊκό οξύ, π-κουμαρικό οξύ, φερουλικό οξύ, το ρ-υδροξυβενζοϊκό οξύ, βανιλλικό οξύ)
- Ναφθοδιανθρόνες (π.χ. υπερικίνη, ψευδοϋπερικίνη, πρωτοϋπερικίνη, πρωτοψευδοϋπερικίνη)
- Φλορογλυκινόλες (π.χ. υπερφορίνη, αδυπερφορίνη)
- Ταννίνες (προανθοκυανιδίνες)
- Πτητικά έλαια (π.χ. 2-methyloctane, εννεάνιο, 2-methyldecane, ενδεκάνιο, α-πινένιο, β-πινένιο, α-τερπινεόλη, γερανιόλη, μυρκένιο, λιμονένιο, καρυοφυλλένιο, humulene)
- Κορεσμένα λιπαρά οξέα (π.χ. ισοβαλερικό οξύ (3-μεθυλο-βουτανοϊκό οξύ), μυριστικό οξύ, παλμιτικό οξύ, στεατικό οξύ)
- Αλκανόλες (π.χ. 1-τετρακοζανόλη, 1-εξακοζανόλη
- Βιταμίνες και τα ανάλογά τους (π.χ. καροτενοειδή, χολίνη, νικοτιναμίδιο, νικοτινικό οξύ)
- Διάφορες άλλες (π.χ. πηκτίνη, β-σιτοστερόλη, εξαδεκάνιο, triacontane, kielcorin, norathyriol)
- Περιέχει, επίσης, αιθέρια έλαια που αποτελούνται, κυρίως, από σεσκιτερπένια.
Επιτρέπεται η χορήγηση βαλσαμόχορτου κατά τον τοκετό ή το θηλασμό;
- Μειωμένη παραγωγή γάλακτος έχει παρατηρηθεί σε πρόβατα, γεγονός που υποδηλώνει μείωση της παραγωγής γάλακτος, ή μετάδοση κάποιας τοξίνης στο γάλα.
- Δεν υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία για της μείωση της παραγωγής γάλακτος σε μητέρες που λαμβάνουν το Βότανο κατά τη διάρκεια του θηλασμού.
- Το βότανο του Αγίου Ιωάννη, δεν πρέπει να λαμβάνεται κατά την εγκυμοσύνη, ιδίως στο πρώτο τρίμηνο ή κατά τη διάρκεια του θηλασμού, εκτός αν έχει διαγνωστεί κατάθλιψη, οπότε, η χορήγησή του πρέπει να γίνεται πάντα ζυγίζοντας τα οφέλη και τους κινδύνους. H χορήγηση του βοτάνου θεωρείται προτιμότερη από αυτή των αντικαταθλιπτικών φαρμάκων γιατί έχει πολύ λιγότερες παρενέργειες. Μικρές ποσότητες των δραστικών συστατικών του βαλσαμόχορτου μεταφέρονται μέσω του μητρικού γάλακτος σε ένα μωρό και η μέτρηση των επιπέδων τους μπορεί να γίνει στο αίμα. Η αποτελεσματικότητά του θεωρείται παρόμοια με των καθιερωμένων αντικαταθλιπτικών, με ποσοστά παρενεργειών τα μισά από τα νεότερα αντικαταθλιπτικά SSRIs και το 1/5 των παλιότερων τρικυκλικών αντικαταθλιπτικών. Το βότανο του Αγίου Ιωάννη θεωρείται ότι δρα με τον ίδιο σχεδόν ακριβώς τρόπο, όπως το φάρμακο φλουοξετίνη.
Διαβάστε, επίσης,
Τα πιο συχνά βότανα και οι θεραπευτικές τους ιδιότητες
Τι πρέπει να προσέχετε με τα αντιπηκτικά;
Αλληλεπιδράσεις φαρμάκων και βοτάνων
Διώξτε την κατάθλιψη με βαλσαμόχορτο
Όλα τα κόλπα για να θεραπεύσετε τον έρπητα
www.emedi.gr