Η θεραπεία του καρκίνου στα παιδιά πρέπει να είναι εξατομικευμένη

Δεν πρέπει να γίνονται πρωτόκολλα χημειοθεραπείας στα παιδιά που έχουν καρκίνο

Γράφει η 

Δρ Σάββη Μάλλιου Κριαρά 

Ειδικός Παθολόγος-Ογκολόγος, MD, PhD

Οι οικογένειες των παιδιών με καρκίνο έχουν το δικαίωμα να αρνηθούν να κάνουν χημειοθεραπεία και ακτινοθεραπεία στα παιδιά τους;;;

Οι παρενέργειες για το παιδί είναι πολλές και επηρεάζουν μακροπρόθεσμα την ποιότητα της ζωής του παιδιού.

Οι σκέψεις των γονιών που δεν θέλουν να κάνουν τα παιδιά τους ακτινοθεραπεία και χημειοθεραπεία…

1. Η χημειοθεραπεία είναι δηλητήριο.

2. Η χημειοθεραπεία είναι χειρότερη από την ίδια την ασθένεια. Τα φάρμακα ταξιδεύουν σε όλο το σώμα και επηρεάζουν και τα φυσιολογικά, υγιή κύτταρα που είναι ταχέως αναπτυσσόμενα στα παιδιά.

3. Η χημειοθεραπεία και η ακτινοθεραπεία προκαλούν πολύ περισσότερες παρενέργειες στα παιδιά, από ότι στους ενήλικες. Σε γενικές γραμμές, για τις θεραπείες για τον καρκίνο της παιδικής ηλικίας χρησιμοποιούνται υψηλότερες δόσεις χημειοθεραπείας και ακτινοβολίας από ό, τι χρησιμοποιούνται για τους ενήλικες και λαμβάνουν αυτές τις υψηλές αυτές δόσεις σε μικρότερο χρονικό διάστημα. Οι παρενέργειες ποικίλουν από άτομο σε άτομο, ακόμη και μεταξύ εκείνων που έλαβαν την ίδια θεραπεία. Μερικά παιδιά έχουν πολύ λίγες παρενέργειες, ενώ άλλα έχουν πολλές.

4. Τα οστά και τα εσωτερικά όργανα καταστρέφονται από τη χημειοθεραπεία και την ακτινοθεραπεία. Η χημειοθεραπεία και η ακτινοβολία έχουν μακροπρόθεσμες συνέπειες για την καρδιά, τα νεφρά και τους πνεύμονες, και προκαλούν αλλαγές στην οστική πυκνότητα. Οι επιζώντες από παιδικό και εφηβικό καρκίνο έχουν οστεοπόρωση κατά τη διάρκεια και μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας.

5. Καταστρέφεται το ανοσοποιητικό σύστημα του παιδιού. Η εντατική χημειοθεραπεία σε παιδιά με κακοήθη νοσήματα προκαλεί ανοσολογική ανεπάρκεια, με μεγάλη μείωση των επιπέδων των αντισωμάτων κατά των ιογενών ασθενειών, όπως η ιλαρά και η παρωτίτιδα κ.ά, αλλά και κατά του ίδιου του καρκίνου. Μήπως, σκέφτονται οι χημειοθεραπείες και οι ακτινοθεραπείες ευθύνονται για τις υποτροπές, για τους θανάτους και για τους δεύτερους καρκίνους που εμφανίζουν;

6. Η χημειοθεραπεία και η ακτινοβολία προκαλούν στα παιδιά κατάθλιψη. Η κατάθλιψη επηρεάζει 25 τοις εκατό των παιδιών με καρκίνο.

Όταν ένα παιδί διαγνωστεί με καρκίνο, η οικογένεια και περισσότερο οι γονείς θα αντιμετωπίσουν πολλά προβλήματα.

8 στα 10 παιδιά που λαμβάνουν θεραπεία για τον καρκίνο επιβιώνουν τουλάχιστον 5 χρόνια, και αρκετά παιδιά μπορούν να θεραπευθούν. Όμως, οι θεραπείες αυτές προκαλούν πολλά προβλήματα υγείας αργότερα.

Οι  παρενέργειες της θεραπείας του καρκίνου είναι βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες.

Μερικά προβλήματα μπορεί να μην υποχωρήσουν μήνες ή χρόνια μετά τη θεραπεία. Επειδή τα παιδιά με καρκίνο, σήμερα επιβιώνουν στην ενήλικη ζωή, η μακροπρόθεσμη υγεία τους και αυτές οι καθυστερημένες επιπτώσεις στην υγεία τους έχουν μεγάλη σημασία για την επαγγελματική, κοινωνική και οικογενειακή τους κατάσταση.

Η θεραπεία του καρκίνου της παιδικής ηλικίας απαιτεί μια πολύ εξειδικευμένη προσέγγιση και απαιτείται μετέπειτα φροντίδα και παρακολούθηση για καθυστερημένες επιπτώσεις. Οι μακροπρόθεσμες επιδράσεις μπορεί να περιλαμβάνουν περισσότερα από ένα όργανο του σώματος (ή περισσότερα από ένα σύστημα οργάνων) και μπορεί να ήπιες ή σοβαρές.

Η προσεκτική παρακολούθηση μετά τη θεραπεία του καρκίνου επιτρέπει στους γιατρούς να διαγνώσουν και να θεραπεύσουν τυχόν απώτερες επιπλοκές όσο το δυνατόν νωρίτερα.

Το πρόγραμμα παρακολούθησης εξαρτάται από τον  τύπο του καρκίνου που είχε το παιδί και από τις θεραπείες που χρησιμοποιήθηκαν.

Ποια παιδιά είναι σε κίνδυνο για καθυστερημένες επιπτώσεις από τη θεραπεία του καρκίνου;

Κάθε παιδί πρέπει να παίρνει εξατομικευμένη θεραπεία, ανάλογα με το μοριακό προφίλ του όγκου.

Οι θεραπείες που χρησιμοποιούνται πρέπει να ποικίλουν από παιδί σε παιδί ανάλογα

Διαβάστε, επίσης,

Γονιδιακή έκφραση και ανάλυση μεταλλάξεων όγκων 

Οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις διαφέρουν και εξαρτώνται κυρίως από το είδος της θεραπείας που χρησιμοποιείται και τις δόσεις που δίνονται.

Ο κίνδυνος ενός παιδιού για μακροπρόθεσμες επιπτώσεις επηρεάζεται και από:

• Τον τύπο του καρκίνου που έχει
• Την ηλικία στην οποία εμφάνισε τον καρκίνο
• Την ηλικία στην οποία έκανε τη θεραπεία για τον καρκίνο
• Τη γενική υγεία του παιδιού πριν εμφανίσει τον καρκίνο
• Το γενετικό προφίλ του παιδιού (ο καρκίνος στα παιδιά είναι τις περισσότερες φορές κληρονομικός)

Τι προκαλεί τις καθυστερημένες επιπτώσεις στα παιδιά με καρκίνο;

Οι καθυστερημένες επιπτώσεις προκαλούνται από τη θεραπεία του καρκίνου σε υγιή κύτταρα στο σώμα. Οι περισσότερες όψιμες επιδράσεις  προκαλούνται από τη χημειοθεραπεία ή την ακτινοβολία. Μια μεγάλη χειρουργική επέμβαση μπορεί, επίσης, να οδηγήσει σε καθυστερημένες επιπτώσεις.

Οι θεραπείες για τον καρκίνο, όπως η ακτινοθεραπεία ή η χημειοθεραπεία σκοτώνουν τα κύτταρα που αναπτύσσονται γρήγορα, όπως τα καρκινικά κύτταρα. Αλλά σε ένα παιδί, και πολλά υγιή κύτταρα σε όργανα σε όλο το σώμα αυξάνονται γρήγορα. Η θεραπεία μπορεί να βλάψει αυτά τα κύτταρα…

Χημειοθεραπεία

Χημειοθεραπεία είναι η χρήση φαρμάκων για να εξοντωθούν τα καρκινικά κύτταρα και έχουν αυτά τα φάρμακα πολλές βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες παρενέργειες. Αυτές οι ανεπιθύμητες ενέργειες εξαρτώνται από τον τύπο και την δόση των φαρμάκων, καθώς και το πόσο συχνά και για πόσο χρονικό διάστημα δίνεται η θεραπεία. Για παράδειγμα, οι παρενέργειες είναι πιθανόν να είναι πιο σοβαρές με την υψηλή δόση χημειοθεραπείας που ακολουθείται από μεταμόσχευση βλαστικών κυττάρων.

Τα χημειοθεραπευτικά φάρμακα επιτίθενται σε κύτταρα που αυξάνονται γρήγορα και διαιρούνται. Τα φάρμακα λειτουργούν επειδή τα καρκινικά κύτταρα αναπτύσσονται και διαιρούνται ταχύτερα από τα περισσότερα φυσιολογικά κύτταρα. Αλλά κάποια φυσιολογικά κύτταρα διαιρούνται, επίσης, γρήγορα, όπως τα κύτταρα του μυελού των οστών που φτιάχνουν νέα κύτταρα του αίματος, τα κύτταρα που ευθυγραμμίζουν το εσωτερικό του στόματος και των εντέρων (βλεννογόνοι), και τα θυλακιώδη κύτταρα στις τρίχες. Αυτά τα διαιρούμενα κύτταρα είναι αυτά που καταστρέφονται από τη χημειοθεραπεία. Αυτό μπορεί να προκαλέσει παρενέργειες κατά τη διάρκεια της θεραπείας, όπως χαμηλά επίπεδα αιμοσφαιρίων, ναυτία, διάρροια, ή απώλεια μαλλιών. Αυτές οι βραχυπρόθεσμες παρενέργειες, συνήθως, υποχωρούν με το χρόνο μετά τη διακοπή της θεραπείας.

Οι μακροπρόθεσμες παρενέργειες, από την άλλη πλευρά, μπορεί να συμβουν πολλά χρόνια αργότερα. Ολόκληρο το σώμα ενός παιδιού αυξάνεται. Αυτό σημαίνει ότι πολλά διαφορετικά υγιή, φυσιολογικά κύτταρα διαιρούνται ταχύτερα από ό, τι  σε έναν ενήλικα. Ορισμένοι τύποι φαρμάκων χημειοθεραπείας μπορούν να βλάψουν τα κύτταρα αυτά και να μην γίνει σωστή ανάπτυξή τους.

Ακτινοθεραπεία

Η ακτινοθεραπεία χρησιμοποιεί ακτίνες υψηλής ενέργειας για να σκοτώσει τα καρκινικά κύτταρα και να συρρικνώσει τους όγκους. Η ακτινοβολία μπορεί να προέρχεται από έξω από το σώμα (εξωτερική ακτινοβολία) ή από ραδιενεργά υλικά που τοποθετούνται μέσα ή δίπλα στον όγκο (εσωτερική ακτινοβολία). Η ακτινοβολία χρησιμοποιείται μερικές φορές μαζί με άλλες θεραπείες, όπως πριν ή μετά από χειρουργική επέμβαση, ή μαζί με τη χημειοθεραπεία. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να είναι η κύρια θεραπεία.

Όμως, η ακτινοθεραπεία μπορεί να επηρεάσει και τα φυσιολογικά κύτταρα και τα καρκινικά κύτταρα.

Ο κίνδυνος ενός παιδιού για όψιμες επιδράσεις από την ακτινοβολία εξαρτάται από έναν αριθμό παραγόντων:

-Η δόση της ακτινοβολίας. Υψηλότερες δόσεις συχνά συνδέονται με μεγαλύτερο κίνδυνο.
-Η περιοχή του σώματος που ακτινοβολείται. Ορισμένα όργανα και μέρη του σώματος είναι πιο πιθανό να επηρεαστούν από την ακτινοβολία από άλλα.
-Η ηλικία του παιδιού. Τα μικρότερα παιδιά είναι πιο ευαίσθητα στις επιδράσεις της ακτινοβολίας.
-Το γενετικό υλικό του παιδιού. Μερικά παιδιά διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για παρενέργειες. Για παράδειγμα, τα παιδιά με την κληρονομική μορφή του ρετινοβλαστώματος (καρκίνος ματιού) είναι πιο ευαίσθητα στις επιδράσεις της ακτινοβολίας.

Χειρουργική

Η χειρουργική επέμβαση είναι σημαντικό μέρος της θεραπείας για πολλούς καρκίνους.

Όπως και με άλλους τύπους θεραπείας, οι πιθανές μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της χειρουργικής επέμβασης εξαρτώνται από έναν αριθμό διαφορετικών παραγόντων:

Ο τύπος του καρκίνου προσδιορίζει την έκταση της χειρουργικής επέμβασης που απαιτείται. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η χειρουργική επέμβαση μπορεί να είναι αρκετά μικρή και μπορεί να αφήσει μια απλή ουλή. Σε άλλες περιπτώσεις μπορεί να χρειαστεί να είναι πιο εκτεταμένη και να απαιτηθεί η αφαίρεση μέρους ή όλου του οργάνου, ή ακόμα και ενός άκρου. Οι γιατροί προσπαθούν να περιορίσουν την έκταση της χειρουργικής επέμβασης, αφαιρώντας όλο τον καρκίνο και όσο το δυνατόν πιο μικρές ποσότητες υγιών ιστών μπορούν…

Η ηλικία του παιδιού, επίσης, είναι σημαντική. Τα μικρότερα παιδιά, των οποίων τα σώματα εξακολουθούν να αυξάνονται γρήγορα, μπορεί να επηρεάζονται περισσότερο από κάποιες χειρουργικές επεμβάσεις από ότι  τα μεγαλύτερα παιδιά που βρίσκονται ήδη σε πλήρη ή σχεδόν πλήρη διαμόρφωση της ανάπτυξης του σώματός τους.

Αποτελέσματα της θεραπείας σε ορισμένα μέρη του σώματος των παιδιών

• Εγκέφαλος

Μερικές θεραπείες που χρησιμοποιούνται για όγκους στον εγκέφαλο ή σε παιδιά με οξεία λεμφοκυτταρική λευχαιμία (ALL) είναι πιο πιθανό να έχουν μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στον εγκέφαλο, αλλά και τα παιδιά με άλλους καρκίνους μπορεί να επηρεαστούν, επίσης. Οι θεραπείες που μπορεί να επηρεάσουν τον εγκέφαλο είναι η χειρουργική επέμβαση, η ακτινοθεραπεία, και η χημειοθεραπεία.

Τα φυσιολογικά κύτταρα του εγκεφάλου αναπτύσσονται γρήγορα κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής, καθιστώντας τον οργανισμό πολύ ευαίσθητο στην ακτινοβολία. Πρέπει να αποφεύγεται η χρήση ακτινοθεραπείας στο κεφάλι σε παιδιά μικρότερα των 3 ετών για τον περιορισμό των βλαβών στην ανάπτυξη του εγκεφάλου. Αλλά ακόμη και σε μεγαλύτερα παιδιά, η ακτινοβολία μπορεί να προκαλέσει προβλήματα, όπως μαθησιακές δυσκολίες. 

Ορισμένοι τύποι χημειοθεραπείας, που δίνονται είτε σε μια φλέβα (ενδοφλέβια) ή απευθείας στην σπονδυλική στήλη (ενδοραχιαία χημειοθεραπεία), μπορεί επίσης να προκαλέσουν μαθησιακές δυσκολίες στα παιδιά. Αυτό είναι πιο πιθανό να συμβεί, εάν υψηλότερες δόσεις ορισμένων φαρμάκων χημειοθεραπείας χρησιμοποιούνται, και όσο πιο μικρό είναι το παιδί κατά το χρόνο της θεραπείας. Οι μαθησιακές δυσκολίες είναι πιο συχνές σε παιδιά που κάνουν και χημειοθεραπεία και ακτινοβολία στον εγκέφαλο.

Τα μαθησιακά προβλήματα και γνωστικές διαταραχές, συνήθως εμφανίζονται μέσα σε λίγα χρόνια από τη θεραπεία και είναι:

• Χαμηλότερο IQ, που ποικίλει ανάλογα με το πόσο έντονη είναι η θεραπεία
• Χαμηλές επιδόσεις στο σχολείο
• Προβλήματα με τη μνήμη και την προσοχή
• Κακός συντονισμός των κινήσεων
• Προβλήματα συμπεριφοράς
• Μη λεκτικές δεξιότητες όπως τα μαθηματικά είναι πιο πιθανό να επηρεαστούν πιο πολύ από τις γλωσσικές δεξιότητες, όπως η ανάγνωση ή ορθογραφία, αλλά σχεδόν κάθε τομέας της ανάπτυξης του εγκεφάλου μπορεί να επηρεαστεί.
• Άλλες απώτερες επιπλοκές που μπορεί να εμφανιστούν, ανάλογα με το είδος της θεραπείας που χρησιμοποιείται, είναι οι επιληπτικές κρίσεις και οι συχνοί πονοκέφαλοι.

Θεραπείες που επηρεάζουν τον εγκέφαλο μπορεί επίσης να προκαλέσουν και άλλες επιδράσεις στο σώμα. Για παράδειγμα, η θεραπεία με ακτινοβολία μπορεί να επηρεάσει  την υπόφυση, η οποία βρίσκεται στη βάση του εγκεφάλου και βοηθά στον έλεγχο των επιπέδων των πολλών ορμονών στο σώμα. Τα συμπτώματα των προβλημάτων της υπόφυσης είναι η κόπωση, η νωθρότητα, η μειωμένη όρεξη, η δυσανεξία στο κρύο, και η δυσκοιλιότητα, που υποδηλώνουν χαμηλά επίπεδα ορισμένων ορμονών. Άλλα προβλήματα είναι η καθυστερημένη ανάπτυξη ή / και η σεξουαλική ωρίμανση.

• Όραση

Η θεραπεία του καρκίνου μπορεί να επηρεάσει την όραση με πολλούς τρόπους. Προβλήματα όρασης μετά τη θεραπεία είναι πιο συχνά σε ρετινοβλάστωμα, που είναι παιδικός καρκίνος που ξεκινά στην ευαίσθητη περιοχή του ματιού στο φως (αμφιβληστροειδής). Σε πολλές περιπτώσεις, η όραση στο μάτι έχει ήδη καταστραφεί από τον όγκο κατά τον χρόνο της διάγνωσης. Μπορεί να χρειαστεί χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεση του πάσχοντος οφθαλμού. Εάν αυτό γίνει, ένα προσθετικό (τεχνητό) μάτι τοποθετείται στη θέση του βολβού του ματιού.

Η ακτινοθεραπεία στο μάτι μπορεί μερικές φορές να προκαλέσει βλάβη σε εσωτερικά μέρη του οφθαλμού και να δημιουργηθούν προβλήματα όρασης. Η ακτινοβολία στην περιοχή του ματιού προκαλεί καταρράκτη (θόλωση του φακού του ματιού) συναρτήσει του χρόνου. Η θεραπεία με ακτινοβολία στα οστά κοντά στο μάτι μπορεί, επίσης, να καθυστερήσει την ανάπτυξη των οστών, κι έτσι να αλλάξει το σχήμα του προσώπου του παιδιού καθώς μεγαλώνει.

Οι όγκοι της υπόφυσης, μπορεί, επίσης, να επηρεάσουν την όραση. Αυτός ο αδένας είναι πολύ κοντά στα οπτικά νεύρα, τα οποία συνδέουν τα μάτια  με τον τον εγκέφαλο. Η χειρουργική επέμβαση ή η ακτινοβολία στην περιοχή θα μπορούσε, επίσης, να επηρεάσει αυτά τα νεύρα, και να προκληθούν προβλήματα όρασης.

Ορισμένα φάρμακα χημειοθεραπείας μπορεί να είναι τοξικά για το μάτι και μπορεί να οδηγήσουν σε προβλήματα, όπως θολή όραση, διπλή όραση, και γλαύκωμα. Πολλές φορές, αυτές οι επιδράσεις θέλουν χρόνο για να εκδηλωθούν.

Τα παιδιά που έχουν υποβληθεί σε μεταμόσχευση βλαστικών κυττάρων διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για ορισμένα προβλήματα στα μάτια, αν αναπτύξουν χρόνια νόσο μοσχεύματος έναντι ξενιστή. Αυτή είναι μια κατάσταση στην οποία το νέο ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται στα κύτταρα στο μάτι (καθώς και άλλα κύτταρα του σώματος).

Άλλες καθυστερημένες επιπτώσεις στο μάτι περιλαμβάνουν:

-Ξηροφθαλμία
-Υγρά μάτια
-Ερεθισμός των οφθαλμών (αίσθηση σαν κάτι να υπάρχει στο μάτι)
-Αποχρωματισμένος σκληρός χιτώνας (λευκό μέρος του ματιού)
-Κακή όραση
-Ευαισθησία στο φως
-Κακή νυχτερινή όραση
-Όγκοι στο βλέφαρο
-Βλεφαρόπτωση
-Εάν η θεραπεία του καρκίνου επηρεάσει την όραση, η όραση του παιδιού θα πρέπει να ελέγχεται κατά τη διάρκεια της θεραπείας, έτσι ώστε, το σχέδιο θεραπείας μπορεί να αλλάξει αν υπάρχουν σημεία απώλειας όρασης. Μετά τη θεραπεία, οι οφθαλμολογικές εξετάσεις θα πρέπει να γίνονται τακτικά, γιατί μπορεί να χρειαστούν θεραπείες, όπως χειρουργική αφαίρεση του καταρράκτη ή γυαλιά.

• Ακοή

Ορισμένα φάρμακα χημειοθεραπείας, αλλά και αντιβιοτικά μπορεί να προκαλέσουν απώλεια ακοής (ιδιαίτερα στις υψηλές συχνότητες) της ακοής. Η ακτινοβολία που δίνεται στον εγκέφαλο ή το αυτί ή η χειρουργική επέμβαση μπορεί, επίσης, να οδηγήσουν σε απώλεια της ακοής. Αυτός ο κίνδυνος είναι υψηλότερος στα μικρότερα παιδιά κατά το χρόνο της θεραπείας.

Άλλες απώτερες επιπλοκές της θεραπείας στην ακοή είναι:

-Εμβοές στα αυτιά
-Πρόβλημα ακοής όταν τα επίπεδα θορύβου είναι υψηλά
-Ζάλη (αν η θεραπεία επηρεάζει το έσω αυτί)
-Ωτοσκλήρυνση
Εάν το παιδί έχει επιπτώσεις στην ακοή, από τη θεραπεία, θα πρέπει να γίνεται τακτικός έλεγχος, για να γίνει έγκαιρη αλλαγή στη θεραπεία, για να μην συμβεί απώλεια ακοής.

Μετά τη θεραπεία, οι τακτικές εξετάσεις ακοής, θα βοηθήσουν τα μικρότερα παιδιά με απώλεια ακοής να μην έχουν προβλήματα με την ανάπτυξη της γλώσσας. Τα μεγαλύτερα παιδιά μπορεί να έχουν προβλήματα στο σχολείο ή στις κοινωνικές τους συναναστροφές. Μερικά παιδιά μπορεί να χρειαστούν ακουστικά βαρηκοΐας ή πρέπει να μάθουν να χρησιμοποιούν τη νοηματική γλώσσα  για να μπορούν να επικοινωνούν αποτελεσματικά.

• Θυροειδής

Ο θυρεοειδής αδένας, βρίσκεται στο μπροστινό μέρος του λαιμού και είναι ένα σημαντικό μέρος του ενδοκρινικού συστήματος. Οι ορμόνες του θυρεοειδούς επηρεάζουν την ανάπτυξη των παιδιών και βοηθούν στη ρύθμιση του μεταβολισμού του σώματος.

Η λειτουργία του θυρεοειδούς μπορεί να επηρεαστεί από την ακτινοθεραπεία ή τη χειρουργική επέμβαση στην περιοχή της κεφαλής και του λαιμού, ή από την ολοσωματική ακτινοβολία του σώματος, σε μεταμόσχευση αρχέγονων κυττάρων. Μερικοί όγκοι μπορεί να βλάψουν το θυρεοειδή άμεσα, ή την υπόφυση, η οποία με τη σειρά της επηρεάζει τη λειτουργία του θυρεοειδούς.

Η χαμηλή λειτουργία του θυρεοειδούς (υποθυρεοειδισμός), συμβαίνει όταν ο θυρεοειδής δεν φτιάχνει πλέον επαρκείς ορμόνες. Αυτό μπορεί να προκαλέσει κόπωση, ξηρό δέρμα, ανεξήγητη αύξηση βάρους, δυσκοιλιότητα, επιβράδυνση της ανάπτυξης των οστών, φτωχή μνήμη, κατάθλιψη, και αραίωση των μαλλιών. Τα χάπια ορμονικής υποκατάστασης του θυρεοειδούς μπορεί να χρειαστεί να χορηγούνται καθημερινά.

Η υπερδραστηριότητα του θυρεοειδούς (υπερθυρεοειδισμός) είναι λιγότερο πιθανή, αλλά μπορεί να συμβεί. Τα σημεία και συμπτώματα είναι η νευρικότητα, η απώλεια βάρους, η δυσκολία στον ύπνο, η διάρροια, και η διόγκωση του  θυρεοειδούς αδένα (βρογχοκήλη). Εάν απαιτείται θεραπεία, η χειρουργική επέμβαση ή η ακτινοβολία χρησιμοποιούνται στο θυρεοειδή αδένα για να μειωθούν τα επίπεδα των ορμονών του θυρεοειδούς.

Οι τακτικές εξετάσεις αίματος του θυρεοειδούς μπορεί να βοηθήσουν στην ανίχνευση αυτών των προβλημάτων νωρίς, συχνά πριν εμφανιστούν τα συμπτώματα. Εξετάσεις απαιτούνται συχνά για πολλά χρόνια μετά τη θεραπεία ακτινοβολίας, δεδομένου ότι μερικές φορές τα προβλήματα μπορεί να μην εμφανιστούν μέχρι και μια δεκαετία ή περισσότερο αργότερα. Η ακτινοβολία του θυρεοειδούς προκαλεί καρκίνο.

• Μυς και οστά

Η ακτινοθεραπεία μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες στην σωστή ανάπτυξη των οστών και των μυών στους νέους, και προκαλεί επιβράδυνση της ανάπτυξης σε οποιαδήποτε περιοχή ακτινοβοληθεί. Τα οστά, οι μαλακοί ιστοί, οι μυς και τα αιμοφόρα αγγεία είναι πολύ ευαίσθητα στην ακτινοβολία κατά τη διάρκεια της ταχείας ανάπτυξης. Τα μικρά παιδιά και τα παιδιά στην εφηβεία βρίσκονται σε ιδιαίτερα υψηλό κίνδυνο για επιπτώσεις στην ανάπτυξή τους.

Μαζί με την ανάπτυξη των οστών, οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις που σχετίζονται με τα οστικά και μυϊκά προβλήματα είναι:

-Άνιση ανάπτυξη των δυο πλευρών του σώματος (μικρότερη ανάπτυξη στην πλευρά της θεραπείας)
-Πόνος στα οστά
-Δυσκαμψία των αρθρώσεων
-Αλλαγές στον τρόπο που το παιδί περπατά
-Αδύναμα οστά που μπορεί να σπάσουν εύκολα
-Μείωση του ασβεστίου στα οστά
-Ορισμένα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία ορισμένων καρκίνων μπορεί, επίσης, να επηρεάσουν τα οστά. Για παράδειγμα, τα κορτικοστεροειδή (όπως, η πρεδνιζόνη και η δεξαμεθαζόνη) είναι συχνά μέρος της χημειοθεραπείας που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία ορισμένων μορφών καρκίνου, όπως η λευχαιμία ή το λέμφωμα. Αυτά τα φάρμακα μπορούν μερικές φορές να προκαλέσουν οστεονέκρωση στην οποία τα αιμοφόρα αγγεία που τροφοδοτούν τα οστά καταστρέφονται. Αυτό μπορεί να αποδυναμώσει τμήματα των οστών και να προκαλείται πόνος (ειδικά στις αρθρώσεις των οστών) ή ακόμη και κατάγματα στο οστό. Η οστεονέκρωση μπορεί να επηρεάσει οποιοδήποτε οστά, αλλά πιο συχνά επηρεάζει τμήματα των οστών γύρω από τους γοφούς ή τα γόνατα. Η χημειοθεραπεία υψηλών δόσεων σε μεταμόσχευση αρχέγονων κυττάρων μπορεί, επίσης, να προκαλέσει οστεονέκρωση.

Η χειρουργική επέμβαση για ορισμένους τύπους καρκίνων της παιδικής ηλικίας μπορεί να έχει προφανείς επιπτώσεις στους μυς και την ανάπτυξη των οστών σε ορισμένα μέρη του σώματος. Αυτό είναι πιο πιθανό σε καρκίνους που ξεκινούν στα οστά (όπως οστεοσάρκωμα ή όγκοι Ewing) ή τους μύες (ραβδομυοσαρκώματα).

Ορισμένα προβλήματα στην ανάπτυξη των οστών μπορεί να προκληθούν από βλάβη στο ενδοκρινικό σύστημα.

• Καρδιά και καρδιαγγειακό σύστημα

Οι καρδιακές παθήσεις μπορεί να είναι αποτέλεσμα των  θεραπειών για τον καρκίνο. Η πραγματική βλάβη στην καρδιά μπορεί να συμβεί κατά τη διάρκεια της θεραπείας, αλλά τα αποτελέσματα μπορεί να φανούν πολλά χρόνια, ή ακόμα και δεκαετίες αργότερα. Μια κατηγορία φαρμάκων που ονομάζονται ανθρακυκλίνες, τα οποία χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία πολλών μορφών καρκίνου της παιδικής ηλικίας, μπορεί να βλάψουν τον καρδιακό μυ ή να επηρεάσουν το ρυθμό της καρδιάς. Η βλάβη σχετίζεται με τη συνολική δόση του φαρμάκου και την ηλικία του παιδιού κατά τον χρόνο της θεραπείας. Οι δόσεις αυτών των φαρμάκων πρέπει να περιορίζονται όσο το δυνατόν περισσότερο, και να δίνονται φάρμακα που προστατεύουν την καρδιά από τις βλάβες των ανθρακυκλινών. 

Η ακτινοθεραπεία στο θώρακα ή τη σπονδυλική στήλη, ή όταν δίνεται σε ολόκληρο το σώμα (ολοσωματική ακτινοβόληση), μπορεί, επίσης, να βλάψει τον καρδιακό μυ ή να προκαλέσει προβλήματα στο ρυθμό της. Η ακτινοβολία μπορεί, επίσης, να βλάψει τις καρδιακές βαλβίδες ή τα αιμοφόρα αγγεία (στεφανιαίες αρτηρίες) που τροφοδοτούν τον καρδιακό μυ με οξυγόνο. Η συνολική δόση και το είδος της ακτινοβολίας και η ηλικία του παιδιού κατά το χρόνο της θεραπείας επηρεάζουν τον κίνδυνο αυτό. Τα προβλήματα είναι πιο πιθανό να συμβούν σε παιδιά που λαμβάνουν πιο εντατική θεραπεία. Όταν αυτές οι θεραπείες επηρεάζουν την καρδιά, οι βλάβες, συνήθως δεν εμφανίζονται αμέσως, αλλά αυξάνουν τον κίνδυνο καρδιακών προβλημάτων αργότερα στη ζωή.

Η προσεκτική παρακολούθηση για καρδιακά προβλήματα είναι πολύ σημαντική  τα επόμενα χρόνια μετά τη θεραπεία, επειδή συχνά δεν υπάρχουν συμπτώματα. Ειδικές εξετάσεις, όπως το ηλεκτροκαρδιογράφημα ή το υπερηχοκαρδιογράφημα (υπερηχογράφημα της καρδιάς), μπορεί να βοηθήσουν στην ανάδειξη των καρδιακών προβλημάτων, ώστε να βρεθούν εγκαίρως και να αντιμετωπιστούν, εάν είναι απαραίτητο.

• Πνεύμονες

Ορισμένες θεραπείες για τον καρκίνο μπορούν να επηρεάσουν τους πνεύμονες. Τα προβλήματα στους πνεύμονες μπορεί να συμβούν σε παιδιά που έχουν υποβληθεί σε ακτινοθεραπεία στο θώρακα  ή ολοσωματική ακτινοβολία. Ο κίνδυνος των προβλημάτων εξαρτάται από τη δόση της ακτινοβολίας, το πόσο της ακτινοβολίας, και την ηλικία του ασθενούς. Η χρήση ορισμένων φαρμάκων χημειοθεραπείας κατά τον χρόνο της ακτινοβολίας μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο.

Μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στους πνεύμονες:

-Μείωση του όγκου των πνευμόνων (οι πνεύμονες δεν μπορεί να κρατήσουν πολύ αέρα)

-Δύσπνοια, που επιδεινώνεται  με την άσκηση

-Συνεχής βήχας

-Πνευμονικός ιστός με ουλές και συρρικνώσεις (πνευμονική ίνωση)

-Φλεγμονή πνευμονικού ιστού (πνευμονίτιδα) με δυσκολία στην αναπνοή

-Αυξημένος κίνδυνος λοιμώξεων του πνεύμονα

-Αυξημένος κίνδυνος για καρκίνο του πνεύμονα αργότερα στη ζωή 

-Ορισμένα φάρμακα χημειοθεραπείας, όπως η μπλεομυκίνη, μπορεί επίσης να προκαλέσουν προβλήματα στους πνεύμονες, ειδικά ίνωση και πνευμονίτιδα. Ο κίνδυνος των προβλημάτων αυξάνει με τις υψηλότερες δόσεις του φαρμάκου. Τα παιδιά που παίρνουν αυτές τις θεραπείες μπορεί να μην έχουν εμφανή συμπτώματα και να φανούν μέσα στα πρώτα χρόνια μετά τη θεραπεία. Τα παιδιά που έχουν λάβει αυτές τις θεραπείες χρειάζονται προσεκτική παρακολούθηση, ιδιαίτερα κατά τα πρώτα χρόνια μετά τη θεραπεία. Ειδικές εξετάσεις, όπως ακτινογραφίες θώρακα και δοκιμασίες της πνευμονικής λειτουργίας πρέπει να γίνονται τακτικά σε εκείνους που διατρέχουν υψηλό κίνδυνο.

• Δόντια

Η χημειοθεραπεία ή η ακτινοθεραπεία σε μια περιοχή που περιλαμβάνει τα δόντια και το σαγόνι μπορεί να οδηγήσουν σε απώτερες επιπλοκές, κυρίως σε παιδιά που υποβάλλονται σε θεραπεία πριν την ηλικία των 5. Αλλά και τα μεγαλύτερα παιδιά μπορεί να έχουν προβλήματα. 

Οι μακροπρόθεσμες επιπλοκές στα δόντια:

-Μικρά δόντια

-Καθυστέρηση στην ανάπτυξη των δοντιών

-Ανώμαλο σμάλτο των δοντιών (δόντια ακανόνιστα και αποχρωματισμένα)

-Αυξημένος κίνδυνος για κοιλότητες

-Δόντια που είναι πολύ ευαίσθητα στο ζεστό ή κρύο

-Ασθένεια των ούλων

-Αδύναμες ρίζες δοντιών (πρόωρη απώλεια των δοντιών)

-Η ακτινοβολία στην περιοχή γύρω από το στόμα μπορεί, επίσης, να επηρεάσει τους σιελογόνους αδένες, και αυτό να οδηγήσει σε μειωμένο σάλιο και ξηροστομία. Αυτό μπορεί να προκαλέσει τερηδόνα και ουλίτιδα.

Η τακτική οδοντιατρική εξέταση είναι σημαντική για να βρεθούν τα προβλήματα νωρίς και να μειωθεί ο κίνδυνος μόλυνσης, οι τυχόν φθορές και να προληφθεί η απώλεια των δοντιών.

• Αποτελέσματα της θεραπείας στην ανάπτυξη 

Η επιβράδυνση της ανάπτυξης είναι ένα συχνό πρόβλημα κατά τη διάρκεια της θεραπείας του καρκίνου της παιδικής ηλικίας.

Η χημειοθεραπεία μπορεί να συμβάλει στην επιβράδυνση της ανάπτυξης. Όταν η χημειοθεραπεία χορηγείται μόνη της, χωρίς ακτινοβολία, η μεταβολή του ρυθμού ανάπτυξης είναι συνήθως μικρής διάρκειας. Με την πάροδο του χρόνου πολλά παιδιά φθάνουν σε ένα φυσιολογικό κύκλο ανάπτυξης μετά τη θεραπεία. Αλλά ορισμένα φάρμακα, όταν χορηγούνται σε αρκετά υψηλές δόσεις, έχουν πιο διαρκή αποτελέσματα. 

Οι χειρότερες επιδράσεις στην ανάπτυξη συνδέονται με την ακτινοθεραπεία. Η ακτινοβολία έχει άμεση επίδραση στην ανάπτυξη των οστών.

Η ακτινοβολία (και μερικές φορές η χειρουργική) στην περιοχή κεφαλής και του τραχήλου μπορεί μερικές φορές να βλάψει την υπόφυση, που είναι ο κύριος αδένας του ενδοκρινικού συστήματος. Αυτό μπορεί να επηρεάσει τη συνολική ανάπτυξη.

Το ενδοκρινικό σύστημα είναι μια ομάδα από αδένες που ελέγχουν πολλές σημαντικές λειτουργίες του σώματος, όπως την ανάπτυξη, το μεταβολισμό, την εφηβεία, και την ανταπόκριση  στο στρες. Οι ενδοκρινείς αδένες περιλαμβάνουν την υπόφυση, το θυρεοειδή, τα επινεφρίδια, τους όρχεις (στα αγόρια), και τις ωοθήκες (στα κορίτσια). Αυτοί οι αδένες λειτουργούν με την απελευθέρωση των ορμονών στην κυκλοφορία του αίματος, και μπορεί στη συνέχεια να επηρεάσουν τα κύτταρα σε όλο το σώμα. Για παράδειγμα, η υπόφυση απελευθερώνει αυξητική ορμόνη, η οποία διεγείρει την ανάπτυξη του σώματος στα παιδιά. Οι ορμόνες από τις ωοθήκες και τους όρχεις επηρεάζουν τη σεξουαλική ωρίμανση και τη γονιμότητα.

Οι ορμονικές αλλαγές που προκύπτουν από βλάβη στους ενδοκρινείς αδένες, όπως η υπόφυση επιβραδύνουν την ανάπτυξη του παιδιού, και επηρεάζουν τα οστά, το ύψος και τη σεξουαλική ανάπτυξη κατά την εφηβεία. Τα πολύ μικρά παιδιά είναι πιο πιθανό να επηρεαστούν. Η επιβράδυνση της ανάπτυξης παρατηρείται συνήθως μέσα σε 5 έτη από τη θεραπεία.

Εάν η υπόφυση καταστραφεί, η θεραπεία με αυξητική ορμόνη μπορεί να αντιστρέψει συχνά κάποιες από τις επιδράσεις στην ανάπτυξη. Ωστόσο, η θεραπεία με αυξητική ορμόνη έχει κινδύνους. Η επιλογή να χρησιμοποιήσει κάποιος αυξητική ορμόνη έχει παρενέργειες (καρκίνος).

• Αποτελέσματα της θεραπείας στη σεξουαλική ανάπτυξη και γονιμότητα

Είναι σημαντικό για τους γονείς να συζητήσουν τις πιθανές μακροπρόθεσμες επιδράσεις της θεραπείας του καρκίνου στη σεξουαλική ανάπτυξη και τη γονιμότητα  πριν από τη θεραπεία.

-Άνδρες

Στους άνδρες, οι όρχεις έχουν 2 βασικές λειτουργίες. Εκκρίνουν ανδρικές ορμόνες (όπως η τεστοστερόνη), που επηρεάζουν την ανάπτυξη και την σεξουαλική ζωή και βοηθούν το σώμα να διατηρήσει τα οστά και τη μυϊκή δύναμη. Οι όρχεις παράγουν, επίσης, το σπέρμα, το οποίο απαιτείται για τεκνοποίηση.

Τόσο η ακτινοθεραπεία όσο και η χημειοθεραπεία μπορεί να μειώσουν την παραγωγή του σπέρματος και μπορεί επίσης να επηρεάσουν τη σεξουαλική ανάπτυξη. Σε γενικές γραμμές, τα κύτταρα στους όρχεις που παράγουν το σπέρμα είναι πιο πιθανό να καταστραφούν από θεραπείες του καρκίνου, παρά τα κύτταρα που παράγουν ορμόνες. Τα αποτελέσματα μπορεί να είναι βραχείας ή μακράς διαρκείας ανάλογα με την ένταση της θεραπείας.

Η ακτινοθεραπεία  στους όρχεις θα επηρεάσει τα κύτταρα που παράγουν σπέρμα. Βλάπτει, επίσης, τα κύτταρα που παράγουν ορμόνες αν δοθεί σε υψηλότερες δόσεις. Η ακτινοβολία που στοχεύει στην κοιλιακή χώρα (κοιλιά) ή λεκάνη μπορεί, επίσης, να έχει αυτό το αποτέλεσμα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι όρχεις μπορεί να προστατευθούν ή να μετακινηθούν έξω από το πεδίο της ακτινοβολίας κατά τη διάρκεια της θεραπείας, για να αποφευχθούν οι επιπλοκές.

Τα επίπεδα σεξουαλικών ορμονών στο σώμα επηρεάζονται, επίσης, από την υπόφυση. Έτσι, η ακτινοθεραπεία στην περιοχή της κεφαλής μπορεί να επηρεάσει τη σεξουαλική ανάπτυξη και την παραγωγή σπέρματος.

Υψηλές δόσεις ορισμένων φαρμάκων χημειοθεραπείας είναι πιο πιθανό να επηρεάσουν τα κύτταρα που παράγουν σπέρμα, αλλά πολύ υψηλές δόσεις, επίσης θα επηρεάσουν τα κύτταρα που παράγουν ορμόνες.

Οι θεραπείες που επηρεάζουν την παραγωγή σπέρματος μειώνουν την ικανότητα του ασθενούς να τεκνοποιήσει, ακόμη και μόνιμα. Για τα αγόρια που έχουν περάσει από την εφηβεία, η τράπεζα σπέρματος (συλλογή και τη δέσμευση δειγμάτων σπέρματος) είναι μια επιλογή που μπορεί να τους επιτρέψει να τεκνοποιήσουν αργότερα στη ζωή τους. Οι κίνδυνοι των επιπτώσεων στη γονιμότητα, είναι μικρότερη στα αγόρια που αντιμετωπίζονται πριν από την εφηβεία.

Οι θεραπείες που επηρεάζουν τα επίπεδα τεστοστερόνης μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα, όπως η μη ολοκλήρωση της εφηβείας, η πρόωρη ή καθυστερημένη εφηβεία, και η ανικανότητα (αδυναμία παραγωγής και διατήρησης στύσης). Χορηγείται τεστοστερόνη σε μορφή ενέσεων, εμπλάστρων, ή γελών που εφαρμόζονται στο δέρμα για τη διατήρηση φυσιολογικών επιπέδων τεστοστερόνης.

-Γυναίκες

Στις γυναίκες, τα σημαντικά όργανα για τη σεξουαλική ανάπτυξη και την εγκυμοσύνη είναι οι ωοθήκες και η μήτρα. Οι ωοθήκες, οι οποίες βρίσκονται στο κάτω μέρος της κοιλιάς, παράγουν γυναικείες ορμόνες (όπως τα οιστρογόνα και η προγεστερόνη). Αυτές οι ορμόνες επηρεάζουν τη σεξουαλική ανάπτυξη (έμμηνος ρύση και γονιμότητα) και διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της υγείας της καρδιάς και των οστών. Οι ωοθήκες περιέχουν, επίσης, τα ωάρια τα οποία είναι απαραίτητα για να τεκνοποιήσουν. Η μήτρα χρησιμεύει ως χώρος για τα μωρά να αναπτυχθούν κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Αυτά τα όργανα μπορεί να επηρεαστούν από θεραπείες για τον καρκίνο.

Οι ωοθήκες μπορεί να επηρεαστούν τόσο από τη χημειοθεραπεία όσο και από την ακτινοβολία. Ο κίνδυνος των προβλημάτων εξαρτάται κυρίως από την ένταση της θεραπείας και την ηλικία του κοριτσιού. Τα κορίτσια που δεν έχουν ακόμη περάσει την εφηβεία είναι λιγότερο πιθανό να επηρεαστούν.

Η ακτινοθεραπεία στην περιοχή της κοιλιάς ή της πυέλου μπορεί να βλάψει τις ωοθήκες. Η προστασία των ωοθηκών είναι απαραίτητη. Η ακτινοβολία στο κεφάλι μπορεί, επίσης, να επηρεάσει την υπόφυση, η οποία με τη σειρά της μπορεί να παρεμβαίνει με τις ορμόνες που απαιτούνται για τις ωοθήκες για να λειτουργήσουν, όπως πρέπει.

Οι υψηλές δόσεις ορισμένων φαρμάκων χημειοθεραπείας μπορούν να βλάψουν τις ωοθήκες. Σε κορίτσια που έχουν ήδη έμμηνο ρύση, αυτό μπορεί να σημαίνει διαταραχές στις περιόδους εμμηνόρροιας ή και διακοπή, η οποία μπορεί να είναι προσωρινή ή πιο μακροχρόνια.

Τα κορίτσια που παίρνουν τις θεραπείες που επηρεάζουν τις ωοθήκες βρίσκονται σε κίνδυνο για πρόωρη ή καθυστερημένη εφηβεία και έναρξης της εμμήνου ρύσεως, ακανόνιστη έμμηνο ρύση, πρόωρη εμμηνόπαυση, μειωμένη γονιμότητα, και άλλα προβλήματα υγείας. Οι γιατροί θα χορηγήσουν θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης αν και υπάρχουν παρενέργειες (καρκίνος).

Η μήτρα μπορεί να επηρεαστεί, από την ακτινοβολία στην κοιλιά. Οι μακροπρόθεσμες επιδράσεις είναι η ατροφία και η αδυναμία διάτασης της μήτρας. Αυτό μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο αποβολής, τη γέννηση μωρών χαμηλού βάρους και πρόωρου τοκετού.

Αναπαραγωγή

Οι επιζώντες του καρκίνου της παιδικής ηλικίας υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να μην μπορούν να κάνουν παιδιά. Τα αγόρια μπορεί να έχουν μειωμένη γονιμότητα, λόγω του χαμηλού αριθμού σπερματοζωαρίων ή άλλων προβλημάτων. Στις γυναίκες, η ακανόνιστη έμμηνος ρύση, η πρόωρη εμμηνόπαυση, και οι αλλαγές στη μήτρα προκαλούν προβλήματα και εμμηνόπαυση. Τα προβλήματα ποικίλλουν σε μεγάλο βαθμό από άτομο σε άτομο κι έτσι η προσεκτική παρακολούθηση για τυχόν προβλήματα τόσο κατά τη διάρκεια και μετά τη θεραπεία είναι σημαντική.

H διατήρηση ή η αποκατάσταση της γονιμότητας σε ανθρώπους με καρκίνο της παιδικής ηλικίας είναι υψίστης σημασίας.

Υπάρχει αυξημένος κίνδυνος συγγενών (εκ γενετής) προβλημάτων υγείας στα παιδιά των επιζώντων του καρκίνου. 

• Δεύτεροι καρκίνοι

Οι επιζώντες του καρκίνου της παιδικής ηλικίας έχουν αυξημένο κίνδυνο εκδήλωσης δεύτερου καρκίνου στη διάρκεια της ζωής τους. Πολλοί παράγοντες επηρεάζουν τον κίνδυνο, όπως ο τύπος του πρώτου καρκίνου, το είδος των θεραπειών, η ηλικία του παιδιού κατά το χρόνο της θεραπείας, και το γενετικό προφίλ του παιδιού. Για παράδειγμα, οι επιζώντες οι οποίοι πήραν θεραπεία ακτινοβολίας έχουν υψηλότερο κίνδυνο δεύτερους καρκίνου στις περιοχές που υποβλήθηκαν σε θεραπεία. 

Οι επιζώντες του καρκίνου της παιδικής ηλικίας έχουν μεγάλο κίνδυνο να αναπτύξουν άλλους καρκίνους, όπως του προστάτη, του μαστού, του παχέος εντέρου κ.ά. Καθώς, αυτά τα παιδιά μεγαλώνουν, η γενετική, το σωματικό βάρος, η διατροφή, το επίπεδο δραστηριότητας, η γενική υγεία, η έκθεση σε ιούς, και η περιβαλλοντική ρύπανση παίζουν ρόλο στην εμφάνιση δεύτερων καρκίνων.

• Ψυχολογικά προβλήματα

Υπάρχει ανησυχία για την επιστροφή του καρκίνου, υπάρχει κατάθλιψη από την ταλαιπωρία από τις θεραπείες και υπάρχει αμφιβολία για το είδος θεραπείας που θα πρέπει να ακολουθείται.

Η εξατομικευμένη φυσική θεραπεία είναι η λύση με σεβασμό στην ποιότητα ζωής των παιδιών…

Να προτιμάτε τις φυσικές θεραπείες για τον παιδικό καρκίνο, σύμφωνα με το Μοριακό Προφίλ του Όγκου

Η ζωή είναι πολύτιμη.

Η ζωή είναι δική σας. Πάρτε την στα χέρια σας!

Το μοριακό προφίλ του όγκου είναι απαραίτητο και χρήσιμο εργαλείο για τη θεραπευτική σας απόφαση.

Ζητείστε την εξέταση πριν κάνετε οποιαδήποτε θεραπεία. Η ζωή σας είναι πολύτιμη.

Ζητήστε από την EMEDI πληροφορίες για το μοριακό προφίλ του όγκου.

Μάθετε όλες τις πληροφορίες από τους συνεργάτες μας για την εξατομικευμένη θεραπεία του παιδικού καρκίνου, πατώντας εδώ.

Γράφει η
Δρ Σάββη Μάλλιου Κριαρά
Ειδικός Παθολόγος- Ογκολόγος, MD, PhD

Διαβάστε περισσότερα για την Σάββη Μάλλιου Κριαρά

Εμπιστευθείτε τους διατροφικούς συμβούλους της EMEDI

Εμπιστευθείτε το ογκολογικό συμβούλιο της EMEDI

Τα κατάλληλα συμπληρώματα διατροφής για τον παιδικό καρκίνο

Πατήστε, εδώ, για να παραγγείλετε τα κατάλληλα συμπληρώματα διατροφής για τον παιδικό καρκίνο 

Η καθοδήγηση για την επιλογή των ποιων συμπληρωμάτων διατροφής, από τα ανωτέρω, είναι κατάλληλα για την ασθένειά σας θα γίνει σε συνεννόηση με το θεράποντα ιατρό

Διαβάστε, επίσης,

Αφιέρωμα για την Παγκόσμια ημέρα κατά του παιδικού καρκίνου