Πέμπτη, 6 Φεβρουαρίου, 2025
ΑρχικήΚλασική ΙατρικήΠαθολογίαΧρήσιμες πληροφορίες για το συκώτι σας

Χρήσιμες πληροφορίες για το συκώτι σας

Το ήπαρ είναι ζωτικό όργανο και έχει πολλές λειτουργίες

 

 

 

 

Το ήπαρ είναι ένα ζωτικό όργανο για τον άνθρωπο.

Βρίσκεται στο άνω δεξί τεταρτημόριο της κοιλίας, κάτω από το διάφραγμα.

Το ήπαρ έχει ένα ευρύ φάσμα λειτουργιών, όπως η αποτοξίνωση διαφόρων μεταβολιτών, η σύνθεση πρωτεϊνών, και η παραγωγή των ενζύμων που είναι απαραίτητα για την πέψη. 

Το ήπαρ είναι ένας αδένας και παίζει σημαντικό ρόλο στο μεταβολισμό κι έχει πολυάριθμες λειτουργίες στο ανθρώπινο σώμα. Είναι υπεύθυνο για τη ρύθμιση της αποθήκευσης γλυκογόνου, την αποσύνθεση των ερυθρών αιμοσφαιρίων, την πρωτεϊνική σύνθεση του πλάσματος, την παραγωγή ορμονών, και την αποτοξίνωση. Είναι ένας αδένας του πεπτικού συστήματος και παράγει χολή, μια αλκαλική ένωση, η οποία βοηθά στην πέψη μέσω γαλακτωματοποίησης των λιπιδίων.

Η χοληδόχος κύστη, ένα μικρό σακουλάκι που βρίσκεται ακριβώς κάτω από το συκώτι και αποθηκεύει χολή που παράγεται από το ήπαρ.

Ο άκρως εξειδικευμένος ιστός του ήπατος αποτελείται ως επί το πλείστον από ηπατοκύτταρα και ρυθμίζει πολλές βιοχημικές αντιδράσεις, όπως τη σύνθεση και την κατανομή μικρών και πολύπλοκων μορίων, πολλά από τα οποία είναι απαραίτητα για τις φυσιολογικές ζωτικές λειτουργίες. 

Η απουσία της λειτουργίας του ήπατος σε μακροπρόθεσμη βάση, δεν είναι δυνατή, αν και οι τεχνικές αιμοκάθαρσης του συκωτιού μπορεί να χρησιμοποιηθούν για σύντομο χρονικό διάστημα. 

Ανατομία του συκωτιού

Το ήπαρ είναι ένα καφεκόκκινο σφηνοειδές όργανο με τέσσερις λοβούς άνισου μεγέθους και σχήματος.

Ένα ανθρώπινο ήπαρ ζυγίζει συνήθως 1,44 έως 1,66 kg. Είναι το βαρύτερο εσωτερικό όργανο και ο μεγαλύτερος αδένας στο ανθρώπινο σώμα. Βρίσκεται στο δεξιό άνω τεταρτημόριο της κοιλιακής κοιλότητας, ακριβώς κάτω από το διάφραγμα, στα δεξιά του στομάχου και υπέρκειται της χοληδόχου κύστης. 

Το ήπαρ είναι συνδεδεμένο με δύο μεγάλα αιμοφόρα αγγεία: την ηπατική αρτηρία και την πυλαία φλέβα.

Η ηπατική αρτηρία μεταφέρει πλούσιο σε οξυγόνο αίμα από την αορτή, ενώ η πυλαία φλέβα μεταφέρει το αίμα πλούσιο σε θρεπτικές ουσίες από την πέψη από όλη την γαστρεντερική οδό και επίσης από το σπλήνα και το πάγκρεας. Αυτά τα αιμοφόρα αγγεία υποδιαιρούνται σε μικρά τριχοειδή αγγεία, τα κολποειδή τριχοειδή, καθένα από το οποίο στη συνέχεια οδηγεί σε ένα λόβιο.

Τα λόβια είναι οι λειτουργικές μονάδες του ήπατος. Κάθε λόβιο αποτελείται από εκατομμύρια ηπατοκύτταρα, τα οποία αποτελούν τα βασικά μεταβολικά κύτταρα. Τα λόβια συγκρατούνται μεταξύ τους με ένα λεπτό πυκνό ακανόνιστο ινοελαστικό στρώμα συνδετικού ιστού που εκτείνεται μέσα στη δομή του ήπατος, συνοδεύοντας τις φλέβες και αρτηρίες και τα νεύρα στην ηπατική πύλη, σχηματίζοντας μια ινώδη κάψα που ονομάζεται κάψα του Glisson. Η όλη επιφάνεια του ήπατος καλύπτεται με ορώδες υμένα που προέρχεται από το περιτόναιο και αυτό έχει μια εσωτερική ινώδη στρώση (την κάψα του Glisson) με το οποίο είναι σταθερά προσκολλημένο. Η ινώδης στρώση του ακολουθεί τα αγγεία και τους αγωγούς για την υποστήριξή τους. 

Οι λοβοί του ήπατος

Στο ήπαρ διακρίνουμε έναν μεγάλο δεξιό λοβό και έναν μικρότερο αριστερό λοβό. Διακρίνονται και δύο μικρότεροι λοβοί, ο τετράπλευρος (προς τα κάτω) και ο κερκοφόρος (προς τα άνω), οι οποίοι ανατομικά ανήκουν στο δεξιό λοβό, αλλά λειτουργικά φαίνεται ότι αρδεύονται με αίμα από τους αριστερούς κλάδους της ηπατικής αρτηρίας και της πυλαίας φλέβας. Ο δρεπανοειδής σύνδεσμος, ορατός στο μπροστινό μέρος του ήπατος, χωρίζει το ήπαρ σε ένα αριστερό και ένα πολύ μεγαλύτερο δεξιό λοβό. Από τη σπλαχνική επιφάνεια, οι δύο επιπλέον λοβοί βρίσκονται μεταξύ του δεξιού και του αριστερού λοβού, ο ένας μπροστά από τον άλλο. Μια γραμμή φανταστική τρέχει από τα αριστερά της κοίλης φλέβας και σε όλη τη διαδρομή προς τα εμπρός και διαιρεί το ήπαρ και την χοληδόχο κύστη σε δύο ίσα μέρη. Αυτή η γραμμή ονομάζεται γραμμή του Cantlie.

Στην οπίσθια επιφάνεια οι λοβοί διαχωρίζονται από τον φλεβώδη σύνδεσμο και το στρογγύλο σύνδεσμο του ήπατος (αριστερά βρίσκεται ο αριστερός λοβός). Η εγκάρσια σχισμή (ή πύλη του ήπατος) χωρίζει τον κερκοφόρο από τον τετράπλευρο λοβό και η δεξιά οβελιαία αύλακα, που υποδέχεται τη διερχόμενη κάτω κοίλη φλέβα, χωρίζει αυτούς τους δύο λοβούς από τον δεξιό λοβό του ήπατος.

Κάθε λοβός αποτελείται από λόβια, από το κέντρο των οποίων διέρχεται μια φλέβα που καταλήγει στις ηπατικές φλέβες, και μεταφέρει το αίμα έξω από το ήπαρ.

Στην επιφάνεια των λοβίων διέρχονται χοληφόρα, φλέβες και αρτηρίες που μεταφέρουν υγρά από και προς αυτά.

Επιφάνειες ήπατος

Στην διαφραγματική επιφάνεια, εκτός μία μεγάλη τριγωνική γυμνή περιοχή όπου συνδέεται με το διάφραγμα, το ήπαρ καλύπτεται από μια λεπτή μεμβράνη διπλής στρώσεως, το περιτόναιο, που  μειώνει την τριβή με τα άλλα όργανα. Αυτή η επιφάνεια καλύπτει το κυρτό σχήμα των δύο λοβών, και έχει το σχήμα του διαφράγματος. Το περιτόναιο αναδιπλώνεται για να σχηματίσει τον δρεπανοειδή σύνδεσμο και τον δεξί και αριστερό τριγωνικό σύνδεσμο.

Η σπλαχνική επιφάνεια ή κατώτερη επιφάνεια, είναι άνιση και κοίλη.

Εντυπώματα του ήπατος

Υπάρχουν αρκετά εντυπώματα στην επιφάνεια του ήπατος που υποδέχονται τις διάφορες παρακείμενες δομές και όργανα. Στην κάτω επιφάνεια του δεξιού λοβού υπάρχει ο κυστικός βόθρος με τη χοληδόχο κύστη, καθώς επίσης και διάφορα εντυπώματα που σχηματίζονται από πιέσεις των πέριξ σπλάγχνων (δεξιός νεφρός και μέρος του επινεφριδίου) και δωδεκαδακτυλικό εντύπωμα. Η κατώτερη επιφάνεια του αριστερού λοβού του ήπατος παρουσιάζει πίσω και προς τα αριστερά το γαστρικό εντύπωμα, πάνω από την άνω μετωπική επιφάνεια του στομάχου, και προς τα δεξιά του και βρίσκεται μπροστά από τον πρόσθιο στρώμα του μικρότερου επίπλουν.

Μικροσκοπική ανατομία του ήπατος

Μικροσκοπικά, κάθε λοβός του ήπατος αποτελείται από ηπατικά λόβια. 

Στην πύλη του ήπατος, που βρίσκεται στην κάτω επιφάνεια του οργάνου, διακρίνουμε, επομένως, την πυλαία φλέβα, που αποσχίζεται σε δεξιό και αριστερό κλάδο, την ηπατική αρτηρία, που επίσης αποσχίζεται σε δεξιό και αριστερό κλάδο και τον κοινό ηπατικό πόρο, μέσω του οποίου διέρχεται  η χολή. Ο κοινός ηπατικός πόρος προέρχεται από τη συνένωση του αριστερού και του δεξιού ηπατικού πόρου, οι οποίοι συλλέγουν τη χολή από τους αντίστοιχους λοβούς του ήπατος. Τα τρία αυτά ανατομικά στοιχεία, δηλαδή η πυλαία φλέβα, η ηπατική αρτηρία και ο κοινός ηπατικός πόρος, χαρακτηρίζονται ως πυλαία τριάδα και διακλαδίζονται παράλληλα, ως το επίπεδο των κολποειδών τριχοειδών.

Ιστολογικά, υπάρχουν δύο κύριοι τύποι κυττάρων του ήπατος: τα παρεγχυματικά κύτταρα και τα μη παρεγχυματικά κύτταρα. 70-85% του όγκου του ήπατος καταλαμβάνεται από παρεγχυματικά ηπατοκύτταρα. Τα μη παρεγχυματικά κύτταρα αποτελούν το 40% του συνολικού αριθμού των κυττάρων του ήπατος, αλλά αποτελούν μόνο το 6,5% του όγκου του. Οι τριχοειδείς κόλποι είναι επενδεδυμένοι με δύο τύπους κυττάρων, τα ημιτονοειδή ενδοθηλιακά κύτταρα, και τα φαγοκυτταρικά κύτταρα Kupffer. Τα ηπατικά αστεροειδή κύτταρα είναι μη παρεγχυματικά κύτταρα που βρίσκονται στο περικολπικό χώρο, ανάμεσα στα ημιτονοειδή και τα ηπατοκύτταρα. Επιπλέον, ενδοηπατικά λεμφοκύτταρα είναι συχνά παρόντα στο ημιτονοειδή αυλό. 

Λειτουργική ανατομία του ήπατος

Η κεντρική περιοχή του ήπατος, από όπου εισέρχονται η πυλαία φλέβα και η ηπατική αρτηρία και εξέρχεται ο κοινός ηπατικός πόρος, ονομάζεται πύλη του ήπατος (hilum ή porta hepatis). Ο ηπατικός πόρος, η αρτηρία και η φλέβα χωρίζονται σε δεξιό και αριστερό κλάδο και τα τμήματα του ήπατος που δέχονται αυτούς τους κλάδους συνιστούν τον δεξιό και αριστερό λοβό του ήπατος αντίστοιχα. Οι λειτουργικοί λοβοί χωρίζονται από ένα νοητό επίπεδο που ενώνει την κοίτη της χοληδόχου κύστης με την κάτω κοίλη φλέβα. Το επίπεδο αυτό χωρίζει το ήπαρ σε αληθή δεξιό και αριστερό λοβό. Οι δύο λοβοί οριοθετούνται επίσης από τη μέση ηπατική φλέβα. Ο δεξιός λοβός διαιρείται περαιτέρω σε πρόσθιο (δεξιό πλάγιο) και οπίσθιο (δεξιό παράμεσο) τμήμα από τη δεξιά ηπατική φλέβα. Ο αριστερός λοβός διαιρείται σε μέσο (αριστερό παράμεσο) και πλάγιο (αριστερό πλάγιο) τμήμα από την αριστερή ηπατική φλέβα. Το μέσο τμήμα ονομάζεται, επίσης, τετράπλευρος λοβός. Στο ευρέως χρησιμοποιούμενο σύστημα κατά Couinaud (ή γαλλικό) οι λειτουργικοί λοβοί χωρίζονται περαιτέρω σε ένα σύνολο οκτώ τμημάτων. Ο κερκοφόρος λοβός αποτελεί μια ξεχωριστή δομή που δέχεται αίμα και από τους δύο αγγειακούς κλάδους, δεξιό και αριστερό.

Αντιστοιχία μεταξύ ανατομικών λοβών και τμημάτων κατά Couinaud
Τμήμα* Τμήματα κατά Couinaud
Κερκοφόρος 1
Πλάγιο 2, 3
Μέσο 4a, 4b
Δεξιό 5, 6, 7, 8

* ή λοβός, στην περίπτωση του κερκοφόρου λοβού
Κάθε αριθμός στη λίστα αντιστοιχεί σε αριθμό του πίνακα.

1. Κερκοφόρος
2. Άνω πλάγιο τμήμα
3. Κάτω πλάγιο τμήμα
4a. Άνω μέσο τμήμα
4b. Κάτω μέσο τμήμα
5. Κάτω οπίσθιο τμήμα
6. Κάτω πρόσθιο τμήμα
7. Άνω πρόσθιο τμήμα
8. Άνω οπίσθιο τμήμα

Ανάπτυξη ήπατος

Η οργανογένεση και η ανάπτυξη των οργάνων πραγματοποιείται από την τρίτη έως την όγδοη εβδομάδα κατά τη διάρκεια της εμβρυογένεσης. Η προέλευση του ήπατος βρίσκεται στο κοιλιακό τμήμα του ενδοδέρματος στο πρόσθιο έντερο (ενδόδερμα είναι η μία από τις 3 εμβρυϊκές βλαστικές στοιβάδες) και τα συστατικά του γειτονικού μεσεγχύματος του διαφράγματος-transversum. Στο ανθρώπινο έμβρυο, το ηπατικό εκκόλπωμα είναι ο σωλήνας του ενδοδέρματος που εκτείνεται έξω από το πρόσθιο έντερο στο περιβάλλον μεσέγχυμα. Το μεσέγχυμα του διαφράγματος transversum κάνει αυτό το ενδόδερμα να πολλαπλασιαστεί, να επεκταθεί και να σχηματίσει το αδενικό επιθήλιο του ήπατος. Ένα μέρος του ηπατικού εκκολπώματος (αυτή η περιοχή που βρίσκεται πλησιέστερα προς το πεπτικό σωλήνα) εξακολουθεί να λειτουργεί ως αγωγός αποστράγγισης του ήπατος, και ένας κλάδος αυτού του αγωγού παράγει τη χοληδόχο κύστη. Εκτός από τα σήματα από το μεσέγχυμα διαφράγματος transversum, ο παράγοντας ανάπτυξης ινοβλαστών από την αναπτυσσόμενη καρδιά συμβάλλει, επίσης, στην ηπατική ανάπτυξη, μαζί με ρετινοϊκό οξύ που προέρχεται από το πλευρικό μεσόδερμα. Τα ηπατικά αστεροειδή κύτταρα προέρχονται από μεσέγχυμα.  Μετά την μετανάστευση των ηπατοβλαστών στο μεσέγχυμα του διαφράγματος-transversum, η ηπατική αρχιτεκτονική αρχίζει να εμφανίζεται, με αιμοφόρα αγγεία του ήπατος και της χολής. Το ήπαρ διαχωρίζεται σε λοβούς. Η αριστερή ομφαλική φλέβα γίνεται ο φλεβώδης πόρος και το η δεξιά κροκώδης φλέβα γίνεται η πυλαία φλέβα και αποικίζεται και από αιμοποιητικά κύτταρα. Οι ηπατοβλάστες αρχίζουν να διαφοροποιούνται σε χολικά επιθηλιακά κύτταρα και ηπατοκύτταρα. Τα χολικά επιθηλιακά κύτταρα διαφοροποιούνται από ηπατοβλάστες στις φλέβες γύρω από την πύλη, πρώτα παράγοντας μια μονή στιβάδα, και στη συνέχεια μία διπλή στιβάδα κυβοειδών κυττάρων και μετά σχηματίζονται τα ενδοηπατικά χοληφόρα. Οι ηπατοβλάστες που δεν είναι κοντά στις φλέβες της πύλης αντί να διαφοροποιούνται σε ηπατοκύτταρα οργανώνονται σε αγγεία με επένδυση από επιθηλιακά κολποειδή κύτταρα και σωληνάρια χολής. Μόλις οι ηπατοβλάστες διαφοροποιούνται σε ηπατοκύτταρα  ώριμα γίνεται η συσσώρευση άφθονου γλυκογόνου. 

Στην αναπτυσσόμενο έμβρυο, η σημαντική πηγή του αίματος στο ήπαρ είναι η ομφαλική φλέβα η οποία τροφοδοτεί με θρεπτικά συστατικά. Η ομφαλική φλέβα εισέρχεται στην κοιλιά στην περιοχή του ομφαλού, και διέρχεται προς τα άνω κατά μήκος του ελεύθερου περιθωρίου του δρεπανοειδούς συνδέσμου του ήπατος στην κατώτερη επιφάνεια του ήπατος. Εκεί ενώνεται με τον αριστερό κλάδο της πυλαίας φλέβας. Ο φλεβώδης πόρος μεταφέρει το αίμα από την αριστερή πυλαία φλέβα στα αριστερά ηπατική φλέβα και στη συνέχεια στην κάτω κοίλη φλέβα, επιτρέποντας στον πλακούντα να παρακάμψει το ήπαρ.

Στο έμβρυο, το ήπαρ δεν εκτελεί τις κανονικές λειτουργίες του πεπτικού, επειδή οι θρεπτικές ουσίες λαμβάνονται απευθείας από τη μητέρα μέσω του πλακούντα. Το εμβρυϊκό ήπαρ απελευθερώνει κάποια βλαστικά κύτταρα που μεταναστεύουν στον εμβρυϊκό θύμο, δημιουργώντας τα Τ-λεμφοκύτταρα. Μετά τη γέννηση, ο σχηματισμός των βλαστικών κυττάρων του αίματος μετατοπίζεται στον ερυθρό μυελό των οστών.

Μετά από δύο έως πέντε ημέρες από τη γέννηση, η ομφάλιος φλέβα και ο πόρος κλείνουν. Σε διαταραχές κίρρωσης και πυλαίας υπέρτασης, η ομφαλική φλέβα μπορεί να ανοίξει και πάλι.

Κατά τη γέννηση το ήπαρ αποτελεί περίπου το 4% του βάρους του σώματος και είναι 120 γρ. Κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης, θα αυξηθεί σε 1,4-1,6 κιλά, αλλά θα είναι το 2,5-3,5% του βάρους του σώματος.

Φυσιολογία του ήπατος

Οι διάφορες λειτουργίες του ήπατος πραγματοποιούνται από τα κύτταρα του ήπατος ή τα ηπατοκύτταρα. Το ήπαρ πιστεύεται ότι είναι υπεύθυνο για μέχρι 500 διαφορετικές λειτουργίες, συνήθως σε συνδυασμό με άλλα συστήματα και όργανα. Επί του παρόντος, δεν υπάρχει τεχνητό όργανο ή συσκευή που να μπορεί να αναπαράγει όλες τις λειτουργίες του ήπατος. 

Αιμάτωση ήπατος

Το ήπαρ έχει διπλή αιματική παροχή, από την πυλαία φλέβα και από την ηπατική αρτηρία. Η πυλαία φλέβα, που παρέχει περίπου το 75% της αιματικής παροχής στο ήπαρ, μεταφέρει φλεβικό αίμα από το σπλήνα, από το γαστρεντερικό σωλήνα και τα επιμέρους όργανα που το αποτελούν. Η ηπατική αρτηρία συνεισφέρει το υπόλοιπο 25% της αιματικής παροχής και μεταφέρει αρτηριακό αίμα στο ήπαρ. Οξυγόνο παρέχεται και από τις 2 πηγές αιμάτωσης. Οι απαιτήσεις σε οξυγόνο καλύπτονται περίπου εξ ημισίας από την πυλαία φλέβα και την ηπατική αρτηρία. Το αίμα περνά διαμέσου των κολποειδών τριχοειδών και διοχετεύεται στο κεντρικό φλεβίδιο κάθε λοβίου. Τα κεντρικά φλεβίδια ενώνονται σε ηπατικές φλέβες, οι οποίες και εγκαταλείπουν το ήπαρ.

Χολική ροή ήπατος

Το χοληφόρο δέντρο οφείλεται στις διακλαδώσεις των χοληφόρων οδών. Η χολή που παράγεται στο ήπαρ, συλλέγεται στα χοληφόρα σωληνάρια, τα οποία συνενώνονται για να σχηματίσουν τους χοληφόρους πόρους. Μέσα στο ήπαρ αυτοί οι πόροι ονομάζονται ενδοηπατικοί χοληφόροι πόροι, ενώ όταν εξέλθουν από αυτό αναφέρονται ως εξωηπατικοί. Οι ενδοηπατικοί πόροι τελικά αποχετεύονται στον δεξιό και αριστερό ηπατικό πόρο, οι οποίοι συνενώνονται για να σχηματίσουν τον κοινό ηπατικό πόρο. Ο κυστικός πόρος από τη χοληδόχο κύστη συμβάλλει με τον κοινό ηπατικό για να σχηματίσει τον κοινό χοληδόχο πόρο.

Η χολή είναι δυνατόν είτε να αποχετευτεί κατευθείαν στο δωδεκαδάκτυλο μέσω του κοινού χοληδόχου πόρου είτε να αποθηκευτεί προσωρινά στη χοληδόχο κύστη μέσω του κυστικού πόρου. Ο κοινός χοληδόχος πόρος και ο παγκρεατικός πόρος εκβάλλουν μαζί στο δεύτερο τμήμα του δωδεκαδάκτυλου, στο φύμα του Vater.

Λειτουργίες ήπατος

Το ήπαρ παίζει σημαντικό ρόλο στο μεταβολισμό των υδατανθράκων, πρωτεϊνών, αμινοξέων και το μεταβολισμό των λιπιδίων.

Το ήπαρ στο μεταβολισμό των υδατανθράκων: Το ήπαρ συνθέτει και αποθηκεύει περίπου 100g γλυκογόνου μέσω γλυκογένεσης (σχηματισμός του γλυκογόνου από γλυκόζη). Όταν απαιτείται, γίνεται κυκλοφορία της γλυκόζης ήπατος στο αίμα με γλυκογονόλυση, που είναι η διάσπαση του γλυκογόνου σε γλυκόζη. Το ήπαρ είναι επίσης υπεύθυνο για τη γλυκονεογένεση, η οποία είναι η σύνθεση της γλυκόζης από ορισμένα αμινοξέα, γαλακτικό ή γλυκερόλη. Τα λιπώδη και ηπατικά κύτταρα παράγουν γλυκερίνη από διάσπαση του λίπους, το οποίο χρησιμοποιεί το ήπαρ για γλυκονεογένεση. 

Το ήπαρ είναι υπεύθυνο για τον μεταβολισμό των πρωτεϊνών, τη σύνθεση, καθώς και αποικοδόμηση: Είναι επίσης υπεύθυνο για ένα μεγάλο μέρος της σύνθεσης αμινοξέων. Το ήπαρ παίζει ένα ρόλο στην παραγωγή παραγόντων πήξης, καθώς και την παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων. Μερικές από τις πρωτεΐνες που συντίθενται από το ήπαρ είναι οι παράγοντες πήξης Ι (ινωδογόνο), II (προθρομβίνη), V, VII, VIII, IX, Χ, XI, XIII, καθώς και πρωτεΐνη C, πρωτεΐνη S και η αντιθρομβίνη. Στο πρώτο τρίμηνο στο έμβρυο, το ήπαρ είναι η κύρια περιοχή παραγωγής ερυθρών αιμοσφαιρίων. Από την 32η εβδομάδα της κύησης, ο μυελός των οστών έχει αναλάβει σχεδόν εξ ολοκλήρου την αιμοποίηση. Το ήπαρ είναι ένας σημαντικός τόπος παραγωγής για τη θρομβοποιητίνη, μια γλυκοπρωτεϊνική ορμόνη που ρυθμίζει την παραγωγή αιμοπεταλίων από το μυελό των οστών. 

Το ήπαρ στο μεταβολισμό των λιπιδίων: Εκτελεί σύνθεση χοληστερόλης, λιπογένεση, παραγωγή των τριγλυκεριδίων, και το μεγαλύτερο μέρος των λιποπρωτεϊνών του σώματος συντίθενται στο ήπαρ.

Το ήπαρ παίζει σημαντικό ρόλο στην πέψη, καθώς παράγει και εκκρίνει χολή (ένα κιτρινωπό υγρό) που απαιτείται για την γαλακτωματοποίηση λιπών και βοηθά την απορρόφηση της βιταμίνης Κ από τη διατροφή. Μερικά από τα χολικά οξέα αποχετεύονται κατευθείαν στο δωδεκαδάκτυλο, και κάποια αποθηκεύονται στη χοληδόχο κύστη.

Το ήπαρ παράγει, επίσης, τον ινσουλινόμορφο αυξητικό παράγοντα 1 (IGF-1), μια πρωτεΐνη ορμόνη πολυπεπτίδιο το οποίο παίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη στην παιδική ηλικία και συνεχίζει να έχει αναβολικές επιδράσεις σε ενήλικες.

Το ήπαρ είναι υπεύθυνο για τη διάσπαση της ινσουλίνης και άλλων ορμονών. Το συκώτι διασπά την χολερυθρίνη με γλυκουρονιδίωση, διευκολύνοντας την έκκρισή της στη χολή. Το ήπαρ είναι υπεύθυνο για τη διάσπαση και έκκριση πολλών προϊόντων των αποβλήτων. Παίζει καθοριστικό ρόλο στην διάσπαση ή τροποποίηση τοξικών ουσιών (π.χ., μεθυλίωση) και των περισσότερων φαρμακευτικών προϊόντων με μια διαδικασία που ονομάζεται μεταβολισμός των φαρμάκων. Αυτό μερικές φορές οδηγεί σε τοξίκωση, όταν ο μεταβολίτης είναι περισσότερο τοξικός από τον πρόδρομό του. Κατά προτίμηση, οι τοξίνες συζεύγνονται για να απεκκριθούν στη χολή ή στα ούρα. Το ήπαρ διασπά την αμμωνία σε ουρία ως μέρος του κύκλου της ουρίας, και η ουρία απεκκρίνεται στα ούρα. 

Το ήπαρ αποθηκεύει ένα πλήθος ουσιών: γλυκόζη (με τη μορφή του γλυκογόνου), βιταμίνη Α (1-2 έτη), βιταμίνη D (1-4 μήνες) βιταμίνη Β12 (3-5 έτη), βιταμίνη Κ, σίδηρο και χαλκό.

Το ήπαρ έχει, επίσης, ρόλο στο ανοσοποιητικό συστημα, καθώς το δικτυοενδοθηλιακό σύστημά του περιλαμβάνει πολλά ανοσοϊκανά κύτταρα, που λειτουργούν σαν κόσκινο για αντιγόνα, που μεταφέρονται μέσω της πυλαίας κυκλοφορίας.

Το ήπαρ παράγει λευκωματίνη, την πιο άφθονη πρωτεΐνη στον ορό του αίματος. Είναι απαραίτητη για τη διατήρηση της ωσμωτικής πίεσης, και ενεργεί ως μεταφορέας των λιπαρών οξέων και στεροειδών ορμονών.

Το ήπαρ συνθέτει αγγειοτενσινογόνο που μετατρέπεται σε αγγειοτενσίνη όταν εκκρίνεται στο αίμα, μια ορμόνη που είναι υπεύθυνη για την αύξηση της πίεσης του αίματος όταν ενεργοποιείται από τη ρενίνη, ένα ένζυμο που απελευθερώνεται όταν ο νεφρός ανιχνεύει χαμηλή πίεση του αίματος.

Το συκώτι παράγει το ένζυμο καταλάση, προκειμένου να διασπάσει το υπεροξείδιο του υδρογόνου, μια πολύ τοξική ουσία, λόγω του ότι είναι ένας ισχυρός οξειδωτικός παράγοντας, σε νερό και οξυγόνο.

Η οξειδωτική ικανότητα του ήπατος μειώνεται με τη γήρανση και ως εκ τούτου οποιαδήποτε φάρμακο απαιτεί οξείδωση (για παράδειγμα, βενζοδιαζεπίνες) είναι πιο πιθανό να συσσωρεύεται σε τοξικά επίπεδα. Ωστόσο, τα φάρμακα με βραχύτερες ημιζωές, όπως η λοραζεπάμη και η οξαζεπάμη, προτιμώνται στις περισσότερες περιπτώσεις.

Ασθένειες ήπατος

-Το ήπαρ είναι ένα ζωτικό όργανο και υποστηρίζει σχεδόν κάθε άλλο όργανο του σώματος. Λόγω της στρατηγικής του θέσης και των πολυδιάστατων λειτουργιών του, το συκώτι είναι επίσης επιρρεπές σε πολλές ασθένειες. Η γυμνή περιοχή του ήπατος είναι ένα μέρος που η μόλυνση περνά από την κοιλιακή κοιλότητα στο εσωτερικό της θωρακικής κοιλότητας.

-Η ηπατίτιδα είναι μια συχνή φλεγμονή του ήπατος. Η πιο συνήθης αιτία αυτής είναι ιογενής (ηπατίτιδα Α, Β, C, D, και Ε). Ορισμένες από αυτές τις λοιμώξεις είναι σεξουαλικά μεταδιδόμενες. Η φλεγμονή μπορεί, επίσης, να προκληθεί από άλλους ιούς της οικογένειας των ερπητοϊών, όπως ο ιός του απλού έρπητα. Η μόλυνση με τον ιό της ηπατίτιδας Β ή της ηπατίτιδας C είναι η κύρια αιτία του καρκίνου του ήπατος. 

-Η ηπατική εγκεφαλοπάθεια προκαλείται από συσσώρευση τοξινών στην κυκλοφορία του αίματος που συνήθως απομακρύνονται από το ήπαρ. Αυτή η κατάσταση μπορεί να οδηγήσει σε κώμα και μπορεί να αποδειχθεί μοιραία.

-Άλλες διαταραχές που προκαλούνται από την υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ είναι οι αλκοολικές ηπατικές ασθένειες και αυτές περιλαμβάνουν την αλκοολική ηπατίτιδα, το λιπώδες ήπαρ, και την κίρρωση.

-Η ηπατική βλάβη μπορεί, επίσης, να προκληθεί από φάρμακα, ιδιαίτερα παρακεταμόλη και φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία του καρκίνου (η ηπατοτοξικότητα από τα φάρμακα, πολλές φορές εκλαμβάνεται σαν μεταστατική νόσος).

-Το σύνδρομο Budd-Chiari είναι μια κατάσταση που προκαλείται από απόφραξη των ηπατικών φλεβών (θρόμβωση) που παροχετεύουν το ήπαρ. Παρουσιάζεται με την κλασική τριάδα (κοιλιακό άλγος, ασκίτης και διόγκωση του ήπατος).

-Πρωτογενής χολική κίρρωση είναι μια αυτοάνοση ασθένεια του ήπατος και χαρακτηρίζεται από βραδεία προοδευτική καταστροφή των μικρών χοληφόρων πόρων του ήπατος, με τους ενδολόβιους αγωγούς (Κανάλια του Hering) που επηρεάζονται από την ασθένεια. Όταν αυτοί οι αγωγοί καταστρέφονται, χολή και άλλες τοξίνες συσσωρεύονται στο ήπαρ (χολόσταση) και με την πάροδο του χρόνου προκαλούν βλάβες του ιστού του ήπατος  σε συνδυασμό με τη συνεχιζόμενη βλάβη της ανοσίας και αυτό οδηγεί σε ουλές (ίνωση) και κίρρωση.

-Πολλές ασθένειες του ήπατος που συνοδεύεται από ίκτερο  προκαλούνται από αυξημένα επίπεδα χολερυθρίνης στο σύστημα. Η χολερυθρίνη προκύπτει από τη διάλυση της αιμοσφαιρίνης των νεκρών ερυθρών αιμοσφαιρίων. Κανονικά, το ήπαρ απομακρύνει την χολερυθρίνη από το αίμα και την εκκρίνει μέσω της χολής.

-Υπάρχουν, επίσης, πολλές παιδικές ασθένειες του ήπατος, όπως η ατρησία χοληφόρων, η ανεπάρκεια άλφα-1 αντιθρυψίνης, το σύνδρομο Alagille, η προοδευτική οικογενής ενδοηπατική χολόσταση, η ιστιοκυττάρωση Langerhans και το ηπατικό αιμαγγείωμα, που είναι ένας καλοήθης όγκος ο πιο συχνός τύπος των ηπατικών όγκων, που είναι συγγενής.

Οι ασθένειες που παρεμβαίνουν στην ηπατική λειτουργία θα οδηγήσουν σε διαταραχή του ήπατος. Ωστόσο, το συκώτι έχει μια μεγάλη ικανότητα να αναγεννάται και να έχει μεγάλη χωρητικότητα αποθεματική. Στις περισσότερες περιπτώσεις, το ήπαρ παράγει συμπτώματα μετά από εκτεταμένη βλάβη.

Η ηπατομεγαλία αναφέρεται σε διόγκωση του ήπατος και μπορεί να οφείλεται σε πολλές αιτίες και μπορεί να ψηλαφάται.

Οι ασθένειες του ήπατος μπορεί να διαγνωστούν με εξετάσεις αίματος. Για παράδειγμα, η αντιδρώσα πρωτεϊνη οξείας φάσης παράγεται από το ήπαρ σε απόκριση σε τραυματισμό ή φλεγμονή-CRP.

Τα συμπτώματα της βλάβης του ήπατος

-Ωχρά κόπρανα συμβαίνουν όταν η stercobilin, μία καφέ χρωστική ουσία, είναι απούσα από τα κόπρανα και προέρχεται από μεταβολίτες χολερυθρίνης που παράγονται στο ήπαρ.

-Σκούρα ούρα εμφανίζονται όταν η χολερυθρίνη αναμιγνύεται με τα ούρα.

-Ίκτερος (κίτρινο δέρμα και / ή του λευκού των ματιών) συμβαίνει όταν η χολερυθρίνη εναποτίθεται στο δέρμα, προκαλώντας μια έντονη φαγούρα. Φαγούρα είναι το πιο συχνό σύμπτωμα σε ηπατική ανεπάρκεια και δεν ανταποκρίνεται στα φάρμακα.

-Το οίδημα της κοιλιάς, των αστραγάλων και των ποδιών παρουσιάζεται επειδή το ήπαρ αδυνατεί να συνθέσει τη λευκωματίνη.

-Η υπερβολική κούραση συμβαίνει από μια γενικευμένη απώλεια των θρεπτικών ουσιών, μετάλλων και βιταμινών.

-Οι μώλωπες και η αιμορραγία είναι χαρακτηριστικά της νόσου του ήπατος. Το ήπαρ παράγει ουσίες που βοηθούν την πρόληψη της αιμορραγίας. Όταν συμβεί ηπατική βλάβη, οι ουσίες αυτές δεν είναι πλέον παρούσες και μπορεί να συμβεί σοβαρή αιμορραγία.

Ο πόνος στο άνω δεξιό τεταρτημόριο μπορεί να προκύψει από το τέντωμα της κάψας Glisson σε ηπατίτιδα, προεκλαμψία κ.ά.

Διάγνωση ηπατικών νόσων

Η διάγνωση μιας ηπατικής νόσου γίνεται με εξετάσεις της ηπατικής λειτουργίας. Αν υπάρχει υποψία λοίμωξης, ορολογικές εξετάσεις θα διεξαχθούν, επίσης. Μερικές φορές, ένα υπερηχογράφημα ή μία αξονική τομογραφία ή καλύτερα μαγνητική τομογραφία είναι απαραίτητη για να εξεταστεί η εικόνα του ήπατος.

Η φυσική εξέταση του ήπατος μπορεί να αποκαλύψει μόνο το μέγεθός του.

Σε βλάβη στο ήπαρ μερικές φορές γίνεται βιοψία, ιδιαίτερα όταν η αιτία της ηπατικής βλάβης είναι άγνωστη. Στον 21ο αιώνα η βιοψία έχει αντικατασταθεί σε μεγάλο βαθμό από της υψηλής ευκρίνειας ακτινογραφικές σαρώσεις και δεν απαιτείται βιοψία με καθοδήγηση μέσω υπερήχων και μικροσκοπική ανάλυση, γιατί η βιοψία προκαλεί βλάβη του οργάνου. Στη βιοψία, μια βελόνα εισάγεται μέσα στο δέρμα ακριβώς κάτω από το θώρακα και ένα δείγμα ιστού λαμβάνεται. Ο ιστός αποστέλλεται στο εργαστήριο, όπου αναλύεται κάτω από ένα μικροσκόπιο. Μερικές φορές, ένας ακτινολόγος μπορεί να βοηθήσει το γιατρό που εκτελεί μια βιοψία ήπατος, με καθοδήγηση υπερήχων. 

Αναγέννηση ήπατος 

Το ήπαρ είναι το μόνο ανθρώπινο εσωτερικό όργανο ικανό για φυσική αναγέννηση. Ακόμη κι αν μείνει το 25% του ήπατος μπορεί να αναγεννηθεί σε ένα ολόκληρο ήπαρ,  αλλά μάλλον είναι αντισταθμιστική αύξηση σε θηλαστικά. Οι λοβοί που απομακρύνονται δεν αναγεννώνται κανονικά και η ανάπτυξη του ήπατος είναι μια αποκατάσταση της λειτουργίας, χωρίς την αρχική του μορφή. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με την αληθινή αναγέννηση όπου αποκαθίστανται τόσο η αρχική του λειτουργία όσο και η μορφή. Σε μερικές  είδη, όπως τα ψάρια, το ήπαρ υφίσταται πραγματική αναγέννηση με την αποκατάσταση τόσο το σχήματος όσο και του μεγέθους του οργάνου. Στο ήπαρ, οι μεγάλες περιοχές των ιστών που σχηματίζονται, αλλά και ο σχηματισμός νέων κυττάρων απαιτούν να υπάρχει επαρκής ποσότητα υλικού έτσι ώστε η κυκλοφορία του αίματος γίνεται πιο ενεργή. Αυτό οφείλεται κατά κύριο λόγο στην επανείσοδο των ηπατοκυττάρων στον κυτταρικό κύκλο. Δηλαδή, τα ηπατοκύτταρα από τη φάση ηρεμίας G0  μεταβαίνουν στην φάση G1 και υφίστανται μίτωση. Αυτή η διαδικασία ενεργοποιείται από τους υποδοχείς p75. Υπάρχουν, επίσης, κάποια στοιχεία των  βλαστικών κυττάρων, που ονομάζoνται ηπατικά ωοειδή κύτταρα τα οποία πιστεύεται ότι κατοικούν στα κανάλια του Hering. Αυτά τα κύτταρα μπορούν να διαφοροποιηθούν είτε σε ηπατοκύτταρα είτε σε χοληφόρα. Τα χοληφόρα είναι τα επιθηλιακά κύτταρα επένδυσης των αγωγών χολής.  Είναι κυβοειδή επιθηλιακά κύτταρα στα μικρά μεσολόβια χοληφόρων, αλλά γίνονται στήλες και βλέννα που εκκρίνονται στα μεγαλύτερα χοληφόρα όταν πλησιάζουν την ηπατική πύλη και τους εξωηπατικούς αγωγούς.

Μεταμόσχευση ήπατος 

Η μεταμόσχευση ήπατος είναι η μόνη επιλογή για εκείνους με μη αναστρέψιμη ηπατική ανεπάρκεια. Οι περισσότερες μεταμοσχεύσεις γίνονται για χρόνιες παθήσεις του ήπατος που οδηγούν σε κίρρωση, όπως χρόνια ηπατίτιδα C, αλκοολισμός, αυτοάνοση ηπατίτιδα, και πολλά άλλα. Λιγότερο συχνά, μεταμόσχευση ήπατος γίνεται για κεραυνοβόλο ηπατική ανεπάρκεια, στην οποία η ηπατική ανεπάρκεια συμβαίνει σε ημέρες έως εβδομάδες.

Τα αλλομοσχεύματα για μεταμόσχευση, συνήθως, προέρχονται από δότες που έχουν πεθάνει από θανάσιμο τραυματισμό του εγκεφάλου.

Ο ζώντας δότης για μεταμόσχευση ήπατος είναι μια τεχνική στην οποία ένα τμήμα του ήπατος ενός ζώντος ατόμου απομακρύνεται και χρησιμοποιείται για να αντικαταστήσει το σύνολο του ήπατος του δέκτη. Αυτό έγινε για πρώτη φορά το 1989 για παιδιατρική μεταμόσχευση ήπατος. Μόνο το 20 τοις εκατό του ήπατος ενός ενήλικα (Couinaud τμήματα 2 και 3) είναι απαραίτητα για να χρησιμεύσουν ως ένα συκώτι αλλομοσχεύματος για ένα βρέφος ή μικρό παιδί.

Πιο πρόσφατα, η μεταμόσχευση ήπατος από ενήλικα σε ενήλικα γίνεται χρησιμοποιώντας το δεξιό ηπατικό λοβό του δότη, το οποίο ανέρχεται σε 60 τοις εκατό του ήπατος. Λόγω της ικανότητας του ήπατος να αναγεννάται, τόσο ο δότης και ο δέκτης καταλήγουν με φυσιολογική ηπατική λειτουργία, αν όλα πάνε καλά.  Ο κίνδυνος μετεγχειρητικών επιπλοκών (και θανάτου) είναι πολύ μεγαλύτερος στις μεταμοσχεύσεις στη δεξιά πλευρά από ότι στην αριστερή.

Με τις πρόσφατες εξελίξεις της μη επεμβατικής απεικόνισης, οι ζώντες δωρητές υποβάλλονται σε εξετάσεις απεικόνισης για το ήπαρ για να αποφασισθεί αν η ανατομία του ήπατος κάνει εφικτή για τη δωρεά. Η αξιολόγηση γίνεται συνήθως από multidetector-πολυανιχνευτική αξονική τομογραφία (MDCT) και  μαγνητική τομογραφία (MRI). Η MDCT είναι καλή στην αγγειακή ανατομία και στην ογκομετρία. Η MRI χρησιμοποιείται για την ανατομία του χοληφόρου δέντρου. Οι δότες με πολύ ασυνήθιστη αγγειακή ανατομία, είναι ακατάλληλοι για τη δωρεά.

Στην ελληνική μυθολογία, ο Προμηθέας τιμωρείται από τους θεούς για την αποκάλυψη της φωτιάς για τον άνθρωπο, με το να είναι αλυσοδεμένος σε ένα βράχο όπου ένα όρνιο (ή ένας αετός) τρώει το συκώτι του, το οποίο αναγεννάται τη διάρκεια της νύχτας. 

Το ήπαρ πιστεύεται ότι είναι η έδρα για τα πιο σκοτεινά συναισθήματα (ειδικά οργή, ζήλια και απληστία). Το ήπαρ είναι η έδρα του θυμού και με τη χοληδόχο κύστη ο θυμός εκτονώνεται.

Το ήπαρ θηλαστικών, πτηνών και ψαριών συνήθως είναι τροφή για τον άνθρωπο. Το ήπαρ μπορεί να καταναλωθεί ψητό, βραστό, τηγανητό, ωμό, ως κοκορέτσι με άλλα εντόσθια, ως πατέ, φουά γκρα, ψιλοκομμένο συκώτι, λουκάνικο.

Το συκώτι των ζώων είναι πλούσιο σε σίδηρο και βιταμίνη Α, και το μουρουνέλαιο, συνήθως, χρησιμοποιείται ως συμπλήρωμα διατροφής. 


Οι χολόλιθοι στο ήπαρ είναι μεγάλος κίνδυνος για την υγεία

Το ήπαρ επιτελεί εκατοντάδες λειτουργίες και συνδέεται με άλλα μέρη του σώματος. 

Κάθε στιγμή της ημέρας εμπλέκεται στην παραγωγή, επεξεργασία και επίδοση τεράστιων ποσοτήτων θρεπτικών ουσιών που τρέφουν τα 60 με 100 τρισεκατομμύρια κύτταρα του σώματος.

Σε κάθε κύτταρο επιτελούνται πολλές λειτουργίες και δισεκατομμύρια χημικές αντιδράσεις το λεπτό.

Για να διατηρήσει τις πολλές δραστηριότητες των κυττάρων του οργανισμού, το ήπαρ οφείλει να μεταφέρει αδιάκοπα στα κύτταρα θρεπτικές ουσίες, ένζυμα και ορμόνες. Το ήπαρ αποτελείται από φλέβες, πόρους και κύτταρα που κάνουν εξειδικευμένες εργασίες και δεν πρέπει να υπάρχουν αποφράξεις, ώστε να μπορεί να λειτουργεί σωστά και να διανέμει τις κατάλληλες ουσίες.

Το ήπαρ είναι το κύριο όργανο που ευθύνεται για τη διανομή και την διατήρηση των καύσιμων υλών του οργανισμού. Είναι υπεύθυνο, ακόμη για τη διάσπαση σύνθετων ουσιών και τη σύνθεση πρωτεϊνών. Το ήπαρ κάνει και αποτοξίνωση εξουδετερώνοντας ορμόνες, αλκοόλες και φάρμακα. Τροποποιεί τις βιολογικές ενεργές ουσίες για να εξουδετερώνεται η εν δυνάμει επιβλαβής δράση τους. 

Τα ειδικευμένα κύτταρα στα αιμοφόρα αγγεία του ήπατος τα κύτταρα Kupffer εξουδετερώνουν τα επιβλαβή στοιχεία και τους μολυσματικούς οργανισμούς που φθάνουν στο ήπαρ από το έντερο. Το ήπαρ εκκρίνει τα άχρηστα προϊόντα μέσω των χοληφόρων πόρων.

Ένα υγιές ήπαρ λαμβάνει και φιλτράρει περίπου 1,1 έως 1,6 λίτρα αίματος το λεπτό σε καθημερινή βάση. Αυτό διασφαλίζει την ομαλή επιτέλεση όλων των λειτουργιών του ήπατος και όλου του οργανισμού.

Αν υπάρχουν χολόλιθοι το ήπαρ δεν μπορεί να αποτοξινώσει τις ουσίες που εισέρχονται στον οργανισμό, αλλά και αυτές που παράγονται στο εσωτερικό του οργανισμού. Επιπρόσθετα, αυτοί οι λίθοι εμποδίζουν το ήπαρ να παραδώσει την απαραίτητη ποσότητα θρεπτικών συστατικών και ενέργειας. Αυτό διαταράσσει την ισορροπία του οργανισμού, δηλαδή, την ομοιόσταση και προκαλεί δυσλειτουργία πολλών οργάνων και συστημάτων.

Διαβάστε, επίσης,

Να κάνετε συχνά αποτοξίνωση του ήπατος και της χολής

Καθημερινή αποτοξίνωση με διατροφή

Να τρώτε κάρδαμο για να κάνετε αποτοξίνωση από τις καρκινογόνες ουσίες

Κάντε αποτοξίνωση από τον καπνό

Χρήσιμες πληροφορίες για τα αντιοξειδωτικά

Αποτοξινώστε το συκώτι σας με γαϊδουράγκαθο

Οι βιταμίνες για αποτοξίνωση από τα βαρέα μέταλλα

Δίαιτα αποτοξίνωσης

Οι καλύτερες τροφές αποτοξίνωσης

Προστατεύστε τα κύτταρά σας από τις τοξίνες

Το απόλυτο συμπλήρωμα για αποτοξίνωση

Χολολιθίαση και πολύποδες της χοληδόχου κύστεως

Η τοξικότητα των κυτταροστατικών φαρμάκων

Ενδοηπατική χολόσταση της κύησης

Ηπατική τοξικότητα στον καρκίνο

Ηπατοτοξικότητα από τη χημειοθεραπεία

Οι τρανσαμινάσες αίματος

Ηπατοτοξικότητα από την αγομελατίνη

Η επόμενη μέρα του ποτού

Δεν απαιτούνται πια βιοψίες για τις παθήσεις ήπατος

Κίρρωση του ήπατος

Οξεία ηπατική ανεπάρκεια

Κίνδυνος αναζωπύρωσης ηπατίτιδας από βιολογικές θεραπείες

Οι βιταμίνες για τη θεραπεία της ηπατίτιδας

Οι καλύτερες διαγνωστικές εξετάσεις για την ηπατική, νεφρική και μυϊκή λειτουργία

Η αφυδάτωση προκαλεί πολλές ασθένειες

Η τοξικότητα των κυτταροστατικών φαρμάκων

Μην κάνετε προεγχειρητική χημειοθεραπεία για τις ηπατικές μεταστάσεις

Χρήσιμες πληροφορίες για τα αντιοξειδωτικά

Ποιοι πρέπει να παίρνουν μουρουνόλαδο

Κετογενική δίαιτα

Η ασπιρίνη προστατεύει το συκώτι

Ο πολύς σίδηρος είναι επικίνδυνος

Απεικονιστικές μέθοδοι στον καρκίνο ήπατος

Βιοψία κατευθυνόμενη υπό αξονικό τομογράφο

Η γ-γλουταμυλική τρανσφεράση

Γλουταθειόνη

Οι καλύτερες διαγνωστικές εξετάσεις για το ενδοκρινικό σύστημα και τον μεταβολισμό

Χρήσιμες συμβουλές για όσες έχουν ορμονικές διαταραχές

Χρήσιμες πληροφορίες για τον καρκίνο του ήπατος και των χοληφόρων

Αποτοξινώστε το συκώτι σας με γαϊδουράγκαθο

Χρήσιμες ιατρικές συνταγές με αγκινάρες

Τσάι αγκινάρας

Ευεργετικές ιδιότητες της αγκινάρας

Έλεγχος για ηπατίτιδα

Μήπως το συκώτι σας έχει λίπος;

Νόσος του Wilson

Νόσος Gaucher

Οι χρησιμότερες πληροφορίες για τα λεμόνια

Κάθε χυμός βοηθά διαφορετικά τον οργανισμό μας

Αλκαλική φωσφατάση

Πώς θεραπεύει το κίτρινο χρώμα

www.emedi.gr

 

Print Friendly, PDF & Email
Προηγούμενο άρθροΣούπα με αρακά και πράσο
Επόμενο άρθροΤσικουνγκούνια
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΑΡΘΡΑ

Αιθέριο έλαιο Κάρου

Αιθέριο έλαιο Κάρου. Το αιθέριο έλαιο Κάρου ή Caraway ανακουφίζει από τους σπασμούς του γαστρεντερικού συστήματος Αιθέριο έλαιο Κάρο Το Κάρο ή Caraway προέρχεται από το...

ΔΗΜΟΦΙΛΗ