Πρέπει να διατηρείτε υγιείς τις συνάψεις στον εγκέφαλό σας
Πώς το σύστημα των χημικών μηνυμάτων του εγκεφάλου επηρεάζει την υγεία σας
Η επικοινωνιακή διαδικασία, στη σημερινή εποχή, γίνεται με ιλιγγιώδη ρυθμό.
Συνεχώς, λαμβάνουμε μηνύματα…
Ο εγκέφαλος στέλνει και λαμβάνει μηνύματα. Τα νεύρα του σώματος επικοινωνούν, μέσω διαστημάτων, που ονομάζονται συνάψεις και είναι κενά, ανάμεσα στο τέλος του νευρικού κυττάρου και στην αρχή ενός άλλου. Το σώμα διαθέτει περίπου 2×1014 συνάψεις. Για το μεγαλύτερο μέρος των νεύρων, χρησιμοποιούνται ουσίες, που ονομάζονται νευροδιαβιβαστές και είναι χημικές ουσίες που βοηθούν στην αποστολή ενός μηνύματος, μέσω μιας σύναψης. Αυτοί οι νευροδιαβιβαστές είναι σαν ηλεκτρικός παλμός μονής κατεύθυνσης από το ένα νεύρο στο άλλο. Όταν ένα νεύρο θέλει να επικοινωνήσει με ένα γειτονικό νεύρο, απελευθερώνει νευροδιαβιβαστές. Αυτοί οι νευροδιαβιβαστές διαθέτουν κλειδιά, που ονομάζονται νευρωνικοί υποδοχείς και μόνο τα μηνύματα με τα σωστά κλειδιά ταιριάζουν στους υποδοχείς.
Όταν το κλειδί μπει στην κλειδαριά θα μπει ή θα βγει η γλυκόζη, θα συσταλεί ένας μυς, θα νυστάξετε κ.ά… Κάποια, δηλαδή, μηνύματα ερεθίζουν τα νεύρα και κάποιοι νευροδιαβιβαστές τα επιβραδύνουν ή καταστέλλουν τη νευρωνική δραστηριότητα και αυτό εξαρτάται από τα μηνύματα που στέλνονται και από το αν και πώς γίνονται δεκτά.
Άρα σε αυτή την επικοινωνία σημαντικό είναι όχι μόνο το σύστημα της μεταφοράς μηνυμάτων, αλλά και το σύστημα πρόσληψής τους. Οι υποδοχείς καθορίζουν τα σημεία, όπου τα κλειδιά ταιριάζουν και μπορούν να καθορίσουν αν δέχεστε ή όχι υπερβολικά πολλούς νευροδιαβιβαστές.
Οι νευρωνικοί υποδοχείς τροποποιούνται από τα φάρμακα ή από τις τροφές και γίνονται περισσότερο ή λιγότερο αποδοτικοί με την πάροδο του χρόνου. Η παρατεταμένη έκθεση, για παράδειγμα, σε έναν ορισμένο νευροδιαβιβαστή, μπορεί να κάνει τους υποδοχείς να μην ανταποκρίνονται πια.
Ολόκληρο το νευρικό σύστημα προστατεύεται με τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό, που αποτελείται από σφιχτά στοιβαγμένα κύτταρα και φιλτράρει και προστατεύει τον εγκέφαλο.
Όσο ένας άνθρωπος μεγαλώνει, τόσο συρρικνώνεται ο εγκέφαλός του κι ελαττώνονται και οι νευροδιαβιβαστές του. Τα μέσα επίπεδα σεροτονίνης και ντοπαμίνης μειώνονται κατά 5% το καθένα, κάθε 10 χρόνια και εμφανίζονται συναισθηματικές διαταραχές και κατάθλιψη, αϋπνία και άνοια.
Η σωστή διατροφή και η φυσική άσκηση, αλλά και ο ύπνος ρυθμίζουν τους νευροδιαβιβαστές και τα συναισθήματα και βελτιώνουν την ποιότητα ζωής και αυξάνουν την μακροζωϊα.
Επίσης, όταν παρουσιάζονται νέες προκλήσεις στον εγκέφαλο, δημιουργούνται περισσότερες και πιο δυνατές συνάψεις.
Οι νευροδιαβιβαστές
Ένας νευροδιαβιβαστής είναι ένας χημικός αγγελιοφόρος που μεταφέρει, ενισχύει και εξισορροπεί τα σήματα μεταξύ νευρώνων ή νευρικών κυττάρων και άλλων κυττάρων στο σώμα.
Αυτοί οι χημικοί αγγελιοφόροι μπορούν να επηρεάσουν μια μεγάλη ποικιλία σωματικών και ψυχολογικών λειτουργιών, συμπεριλαμβανομένου του καρδιακού ρυθμού, του ύπνου, της όρεξης, της διάθεσης και του φόβου. Δισεκατομμύρια μόρια νευροδιαβιβαστών εργάζονται συνεχώς για να διατηρήσουν το μυαλό μας λειτουργικό, διαχειρίζοντας τα πάντα, όπως την αναπνοή μας, τον καρδιακό παλμό μας και τα επίπεδα μάθησης και συγκέντρωσης.
Πώς λειτουργούν οι νευροδιαβιβαστές
Προκειμένου οι νευρώνες να στέλνουν μηνύματα σε όλο το σώμα, πρέπει να μπορούν να επικοινωνούν μεταξύ τους για να μεταδίδουν σήματα.
Ωστόσο, οι νευρώνες δεν συνδέονται απλά μεταξύ τους. Στο τέλος κάθε νευρώνα υπάρχει ένα μικρό κενό που ονομάζεται σύναψη και για να επικοινωνήσει με το επόμενο κελί, το σήμα πρέπει να είναι σε θέση να διασχίσει αυτόν τον μικρό χώρο. Αυτό συμβαίνει μέσω μιας διαδικασίας γνωστής ως νευροδιαβίβαση.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, ένας νευροδιαβιβαστής απελευθερώνεται από αυτό που είναι γνωστό ως το άκρο του άξονα μετά από ένα δυναμικό δράσης που έχει φθάσει στη σύναψη, ένα μέρος, όπου οι νευρώνες μπορούν να μεταδίδουν σήματα μεταξύ τους.
Όταν ένα ηλεκτρικό σήμα φτάσει στο τέλος ενός νευρώνα, ενεργοποιεί την απελευθέρωση μικρών σάκων που ονομάζονται κυστίδια που περιέχουν τους νευροδιαβιβαστές. Αυτοί οι σάκοι διαχέουν το περιεχόμενό τους στη σύναψη, όπου οι νευροδιαβιβαστές μετακινούνται στη συνέχεια στο διάκενο προς τα γειτονικά κύτταρα. Αυτά τα κύτταρα περιέχουν υποδοχείς όπου οι νευροδιαβιβαστές μπορούν να δεσμεύσουν και να προκαλέσουν αλλαγές στα κύτταρα.
Μετά την απελευθέρωση, ο νευροδιαβιβαστής διασχίζει το συναπτικό κενό και προσκολλάται στη θέση του υποδοχέα στον άλλο νευρώνα, είτε διεγείροντας είτε αναστέλλοντας τον νευρώνα που λαμβάνει, ανάλογα με τον νευροδιαβιβαστή.
Οι νευροδιαβιβαστές λειτουργούν σαν ένα κλειδί και οι θέσεις των υποδοχέων δρουν σαν κλειδαριά. Παίρνει το σωστό κλειδί για να ανοίξει συγκεκριμένες κλειδαριές. Εάν ο νευροδιαβιβαστής είναι σε θέση να εργαστεί στη θέση υποδοχέα, ενεργοποιεί αλλαγές στο κύτταρο λήψης.
Μερικές φορές οι νευροδιαβιβαστές μπορούν να δεσμευτούν στους υποδοχείς και να προκαλέσουν τη μετάδοση ενός ηλεκτρικού σήματος στο κύτταρο (διεγερτικό). Σε άλλες περιπτώσεις, ο νευροδιαβιβαστής μπορεί να εμποδίσει το σήμα από το να συνεχίσει, εμποδίζοντας το μήνυμα να μεταφερθεί (ανασταλτικό).
Τι συμβαίνει με έναν νευροδιαβιβαστή μετά την ολοκλήρωση της δουλειάς του;
Μόλις ο νευροδιαβιβαστής έχει το σχεδιασμένο αποτέλεσμα, η δραστηριότητά του μπορεί να σταματήσει με διαφορετικούς μηχανισμούς.
Μπορεί να υποβαθμιστεί ή να απενεργοποιηθεί από ένζυμα.
Μπορεί να απομακρυνθεί από τον δέκτη.
Μπορεί να απορροφηθεί πίσω από τον άξονα του νευρώνα που τον απελευθέρωσε με μια διαδικασία γνωστή ως επαναπρόσληψη.
Οι νευροδιαβιβαστές διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην καθημερινή ζωή και τη λειτουργία.
Έχουν εντοπιστεί περισσότεροι από 100 χημικοί αγγελιοφόροι.
Οι νευροδιαβιβαστές μπορούν να ταξινομηθούν ανάλογα με τη λειτουργία τους:
Διεγερτικοί νευροδιαβιβαστές: Αυτοί οι τύποι νευροδιαβιβαστών έχουν διεγερτικές επιδράσεις στον νευρώνα, πράγμα που σημαίνει ότι αυξάνουν την πιθανότητα ότι ο νευρώνας θα πυροδοτήσει ένα δυναμικό δράσης. Μερικοί από τους κύριους διεγερτικούς νευροδιαβιβαστές είναι η επινεφρίνη και η νορεπινεφρίνη.
Ανασταλτικοί νευροδιαβιβαστές: Αυτοί οι τύποι νευροδιαβιβαστών έχουν ανασταλτικές επιδράσεις στον νευρώνα. Μειώνουν την πιθανότητα ότι ο νευρώνας θα πυροδοτήσει ένα δυναμικό δράσης. Μερικοί από τους κύριους ανασταλτικούς νευροδιαβιβαστές είναι η σεροτονίνη και το γ-αμινοβουτυρικό οξύ (GABA).
Ορισμένοι νευροδιαβιβαστές, όπως η ακετυλοχολίνη και η ντοπαμίνη, μπορούν να δημιουργήσουν τόσο διεγερτικές όσο και ανασταλτικές επιδράσεις ανάλογα με τον τύπο των υποδοχέων που υπάρχουν.
Τροποποιητικοί νευροδιαβιβαστές: Αυτοί οι νευροδιαβιβαστές είναι ικανοί να επηρεάζουν ταυτόχρονα μεγαλύτερο αριθμό νευρώνων. Αυτοί οι νευροδιαμορφωτές επηρεάζουν, επίσης, τις επιδράσεις άλλων χημικών αγγελιοφόρων. Όπου οι συναπτικοί νευροδιαβιβαστές απελευθερώνονται από τους ακροδέκτες του άξονα, ώστε να έχουν άμεση επίδραση σε άλλους νευρώνες υποδοχέα, οι νευροδιαμορφωτές διαχέονται σε μια ευρύτερη περιοχή και είναι πιο βραδείας δράσης.
Τύποι νευροδιαβιβαστών
Υπάρχουν διάφοροι τρόποι ταξινόμησης και κατηγοριοποίησης των νευροδιαβιβαστών. Σε ορισμένες περιπτώσεις, απλά διαιρούνται σε μονοαμίνες, αμινοξέα και πεπτίδια.
Οι νευροδιαβιβαστές μπορούν επίσης να κατηγοριοποιηθούν σε έναν από τους έξι τύπους:
-Αμινοξέα
Το γάμμα-αμινοβουτυρικό οξύ (GABA) δρα ως ο κύριος ανασταλτικός χημικός αγγελιοφόρος του οργανισμού. Το GABA συμβάλλει στην όραση, τον έλεγχο των κινητήρων και παίζει ρόλο στη ρύθμιση του άγχους. Οι βενζοδιαζεπίνες, οι οποίες χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση του άγχους, λειτουργούν με αύξηση της αποτελεσματικότητας των νευροδιαβιβαστών GABA, οι οποίες μπορούν να αυξήσουν τα συναισθήματα χαλάρωσης και ηρεμίας.
Το γλουταμινικό οξύ είναι ο πιο άφθονος νευροδιαβιβαστής που βρίσκεται στο νευρικό σύστημα και παίζει ρόλο σε γνωστικές λειτουργίες, όπως η μνήμη και η μάθηση. Υπερβολικές ποσότητες γλουταμινικού μπορεί να προκαλέσουν διεγερτική τοξικότητα με αποτέλεσμα κυτταρικό θάνατο. Αυτή η διεγερτική τοξικότητα που προκαλείται από τη γλουταμική συσσώρευση σχετίζεται με ορισμένες ασθένειες και εγκεφαλικές βλάβες, όπως η νόσος Alzheimer, το εγκεφαλικό επεισόδιο και οι επιληπτικές κρίσεις.
-Πεπτίδια
Η ωκυτοκίνη είναι και ορμόνη και νευροδιαβιβαστής. Παράγεται από τον υποθάλαμο και παίζει ρόλο στην κοινωνική αναγνώριση, τη σύνδεση και τη σεξουαλική αναπαραγωγή. Η συνθετική ωκυτοκίνη χρησιμοποιείται, συχνά, ως βοήθημα στον τοκετό και προκαλεί σύσπαση της μήτρας.
Οι ενδορφίνες είναι νευροδιαβιβαστές που αναστέλλουν τη μετάδοση σημάτων πόνου και προάγουν τα συναισθήματα ευφορίας. Αυτοί οι χημικοί αγγελιοφόροι παράγονται φυσικά από τον οργανισμό ως απάντηση στον πόνο, αλλά μπορούν, επίσης, να ενεργοποιηθούν από άλλες δραστηριότητες, όπως η αερόβια άσκηση.
-Μονοαμίνες
Η επινεφρίνη θεωρείται τόσο ορμόνη όσο και νευροδιαβιβαστής. Γενικά, η επινεφρίνη (αδρεναλίνη) είναι μια ορμόνη στρες που απελευθερώνεται από τα επινεφρίδια. Ωστόσο, λειτουργεί ως νευροδιαβιβαστής στον εγκέφαλο.
Η νορεπινεφρίνη είναι ένας νευροδιαβιβαστής που παίζει σημαντικό ρόλο στην επαγρύπνηση, στην πάλη του σώματος ή στην απόκριση. Ο ρόλος της είναι να βοηθήσει την κινητοποίηση του σώματος και του εγκεφάλου να αναλάβουν δράση σε περιόδους κινδύνου ή άγχους. Τα επίπεδα αυτού του νευροδιαβιβαστή είναι, συνήθως, χαμηλότερα κατά τον ύπνο και τα υψηλότερα σε περιόδους στρες.
Η ισταμίνη δρα ως νευροδιαβιβαστής στον εγκέφαλο και στον νωτιαίο μυελό. Παίζει ρόλο σε αλλεργικές αντιδράσεις και παράγεται ως μέρος της ανταπόκρισης του ανοσοποιητικού συστήματος σε παθογόνους παράγοντες.
Η ντοπαμίνη διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στο συντονισμό των κινήσεων του σώματος. Η ντοπαμίνη εμπλέκεται, επίσης, στην ανταμοιβή και στα κίνητρα. Αρκετοί τύποι εθιστικών φαρμάκων αυξάνουν τα επίπεδα ντοπαμίνης στον εγκέφαλο. Η νόσος του Πάρκινσον, η οποία είναι μια εκφυλιστική ασθένεια που έχει ως αποτέλεσμα τον τρόμο και κινητικές διαταραχές, προκαλείται από την απώλεια των νευρώνων που παράγουν ντοπαμίνη στον εγκέφαλο.
Η σεροτονίνη διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση της διάθεσης, του ύπνου, του άγχους, της σεξουαλικότητας και της όρεξης. Οι επιλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης, συνήθως, αναφερόμενοι ως SSRIs, είναι ένας τύπος αντικαταθλιπτικού φαρμάκου που, συνήθως, συνταγογραφείται για τη θεραπεία της κατάθλιψης, του άγχους, της διαταραχής πανικού και των κρίσεων πανικού. Οι SSRIs προσπαθούν να εξισορροπήσουν τα επίπεδα σεροτονίνης εμποδίζοντας την επαναπρόσληψη της σεροτονίνης στον εγκέφαλο, η οποία μπορεί να βοηθήσει στη βελτίωση της διάθεσης και στη μείωση των συναισθημάτων άγχους.
-Πουρίνες
Η αδενοσίνη δρα ως νευροδιαμορφωτής στον εγκέφαλο και εμπλέκεται στην καταστολή της διέγερσης και στη βελτίωση του ύπνου. Η τριφωσφορική αδενοσίνη (ΑΤΡ) δρα ως νευροδιαβιβαστής στο κεντρικό και περιφερικό νευρικό σύστημα. Παίζει ρόλο στον αυτόνομο έλεγχο, την αισθητηριακή μεταγωγή και την επικοινωνία με τα γλοιακά κύτταρα. Βοηθάει, επίσης, σε ορισμένα νευρολογικά προβλήματα, όπως πόνο, τραύμα και νευροεκφυλιστικές διαταραχές.
-Μεταφορείς αερίου
Το μονοξείδιο του αζώτου χαλαρώνει τους λείους μυς, και επιτρέπει στα αιμοφόρα αγγεία να διαστέλλονται και να αυξάνουν τη ροή του αίματος, σε ορισμένες περιοχές του σώματος.
Το μονοξείδιο του άνθρακα είναι, συνήθως, γνωστό ως άχρωμο, άοσμο αέριο που μπορεί να έχει τοξικές και δυνητικά θανατηφόρες επιπτώσεις όταν οι άνθρωποι εκτίθενται σε υψηλά επίπεδα. Ωστόσο, παράγεται, επίσης, φυσικά από το σώμα, όπου ενεργεί ως νευροδιαβιβαστής που βοηθά στη ρύθμιση της φλεγμονώδους αντίδρασης του σώματος.
-Ακετυλοχολίνη
Η ακετυλοχολίνη είναι ο μόνος νευροδιαβιβαστής στην κατηγορία της. Βρίσκεται τόσο στο κεντρικό όσο και στο περιφερικό νευρικό σύστημα, είναι ο κύριος νευροδιαβιβαστής που συνδέεται με τους κινητικούς νευρώνες. Παίζει ρόλο στις μυϊκές κινήσεις, καθώς, και στη μνήμη και τη μάθηση.
Τι συμβαίνει όταν οι νευροδιαβιβαστές δεν λειτουργούν σωστά
Οι νευρώνες μπορεί να μην παράγουν αρκετά ένα συγκεκριμένο νευροδιαβιβαστή
Πολύ μεγάλο μέρος ενός συγκεκριμένου νευροδιαβιβαστή μπορεί να απελευθερωθεί
Πολλοί νευροδιαβιβαστές μπορούν να απενεργοποιηθούν από ένζυμα
Οι νευροδιαβιβαστές μπορεί να επαναρροφηθούν πολύ γρήγορα
Όταν οι νευροδιαβιβαστές επηρεάζονται από ασθένειες ή φάρμακα, μπορεί να υπάρξουν διάφορες αρνητικές επιδράσεις στο σώμα
Ασθένειες όπως η νόσος του Alzheimer, η επιληψία και η νόσος του Πάρκινσον σχετίζονται με ελλείψεις σε ορισμένους νευροδιαβιβαστές
Οι επαγγελματίες υγείας αναγνωρίζουν το ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν οι νευροδιαβιβαστές στην ψυχική υγεία, γι ‘αυτό και τα φάρμακα που επηρεάζουν τις ενέργειες των χημικών αγγελιοφόρων του σώματος, συχνά, συνταγογραφούνται για να βοηθήσουν στη θεραπεία πολλών ψυχιατρικών καταστάσεων
Για παράδειγμα, η ντοπαμίνη συνδέεται με τον εθισμό και τη σχιζοφρένεια. Η σεροτονίνη παίζει ρόλο στις διαταραχές της διάθεσης, όπως την κατάθλιψη και την Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή. Τα φάρμακα, όπως οι SSRIs, μπορούν να συνταγογραφούνται από γιατρούς και ψυχίατρους για να βοηθήσουν στη θεραπεία συμπτωμάτων κατάθλιψης ή άγχους.
Φάρμακα που επηρεάζουν τους νευροδιαβιβαστές
Αγωνιστές έναντι ανταγωνιστών: Ορισμένα φάρμακα είναι γνωστά ως αγωνιστές και λειτουργούν αυξάνοντας τις επιδράσεις συγκεκριμένων νευροδιαβιβαστών. Άλλα φάρμακα και αναφέρονται ως ανταγωνιστές, εμποδίζουν τις επιδράσεις της νευροδιαβίβασης.
Απευθείας έναντι έμμεσων επιδράσεων: Τα νευροδραστικά φάρμακα μπορεί να έχουν άμεσο ή έμμεσο αποτέλεσμα. Εκείνα που έχουν άμεση επίδραση στην εργασία μιμούνται τους νευροδιαβιβαστές επειδή είναι πολύ παρόμοιοι στη χημική δομή. Εκείνοι που έχουν μια έμμεση δράση, δρουν στους συναπτικούς υποδοχείς.
Τα φάρμακα που μπορούν να επηρεάσουν τη νευροδιαβίβαση περιλαμβάνουν φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία ασθενειών, συμπεριλαμβανομένης της κατάθλιψης και του άγχους, όπως οι SSRIs, τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά και οι βενζοδιαζεπίνες.
Τα ναρκωτικά όπως η ηρωίνη, η κοκαΐνη και η μαριχουάνα έχουν, επίσης, επίδραση στη νευροδιαβίβαση. Η ηρωίνη δρα ως αγωνιστής άμεσης δράσης, μιμείται τα φυσικά οπιοειδή του εγκεφάλου αρκετά, ώστε να διεγείρει τους σχετικούς υποδοχείς τους. Η κοκαΐνη είναι ένα παράδειγμα ενός φαρμάκου έμμεσης δράσης που επηρεάζει τη μετάδοση της ντοπαμίνης.
Προσδιορισμός των νευροδιαβιβαστών
Κατευθυντήριες γραμμές για τον καθορισμό του κατά πόσο μια χημική ουσία πρέπει να οριστεί ως νευροδιαβιβαστής:
Η χημική ουσία πρέπει να παράγεται μέσα στον νευρώνα.
Τα αναγκαία πρόδρομα ένζυμα πρέπει να υπάρχουν στον νευρώνα.
Πρέπει να υπάρχει αρκετή ποσότητα από το νευροδιαβιβαστή για να έχει πράγματι κάποια επίδραση στον μετασυναπτικό νευρώνα.
Η χημική ουσία πρέπει να απελευθερώνεται από τον προσυναπτικό νευρώνα και ο μετασυναπτικός νευρώνας πρέπει να περιέχει υποδοχείς στους οποίους δεσμεύεται το χημικό.
Πρέπει να υπάρχει ένας μηχανισμός επαναπρόσληψης ή ένα ένζυμο που να παύει τη δράση της χημικής ουσίας.
Οι νευροδιαβιβαστές διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο στη νευρική επικοινωνία, επηρεάζοντας τα πάντα από τις ακούσιες κινήσεις μέχρι τη διάθεση της διάθεσης. Το σύστημα αυτό είναι τόσο πολύπλοκο και πολύ διασυνδεδεμένο. Οι νευροδιαβιβαστές δρουν με συγκεκριμένους τρόπους, αλλά μπορούν, επίσης, να επηρεαστούν από ασθένειες, φάρμακα ή ακόμη και τις ενέργειες άλλων χημικών αγγελιοφόρων.
Διατηρήστε υγιείς τις συνάψεις στον εγκέφαλό σας
Διαβάστε, επίσης,
Αμυοτροφική Πλευρική Σκλήρυνση και Κάνναβη
Πώς να διατηρήσετε τη μνήμη σας
Η απόλυτη θεραπεία για όλα τα προβλήματα υγείας
Σύνδρομο αντανακλαστικής συμπαθητικής δυστροφίας
Χρήσιμες πληροφορίες για την κατάθλιψη
Οι καλύτερες διαγνωστικές εξετάσεις για το ενδοκρινικό σύστημα και τον μεταβολισμό
Χρήσιμες πληροφορίες για τις εγκεφαλικές διαταραχές
