Κλασική Ιατρική Γαστρεντερολογία Παθολογία Παιδιατρική

Ίκτερος

2 Νοεμβρίου 2020

Χρήσιμες πληροφορίες για τον ίκτερο

Ο ίκτερος είναι ο κιτρινωπός χρωματισμός του δέρματος, λόγω, υψηλών επιπέδων χολερυθρίνης.

Ο ίκτερος σε ενήλικες είναι, συνήθως, ένα σημείο που υποδηλώνει την παρουσία υποκείμενων ασθενειών που περιλαμβάνουν το μη φυσιολογικό μεταβολισμό αίμης, τη δυσλειτουργία του ήπατος ή την απόφραξη των χοληφόρων οδών.

Ο επιπολασμός του ίκτερου σε ενήλικες είναι σπάνιος, ενώ ο ίκτερος στα μωρά είναι συχνός με περίπου 80% να επηρεάζεται κατά την πρώτη εβδομάδα της ζωής τους.

Τα πιο συχνά συσχετιζόμενα συμπτώματα του ίκτερου είναι η φαγούρα, τα αποχρωματισμένα κόπρανα και τα σκούρα ούρα.

Τα φυσιολογικά επίπεδα χολερυθρίνης στο αίμα είναι κάτω από 1,0 mg/dl (17 μmol/l), ενώ τα επίπεδα άνω των 2-3 mg/dl (34-51 μmol/l), συνήθως, οδηγούν σε ίκτερο.

Η υψηλή χολερυθρίνη αίματος χωρίζεται σε δύο τύπους – μη συζευγμένη χολερυθρίνη (έμμεση) και συζευγμένη χολερυθρίνη (άμεση).

Η υψηλή έμμεση χολερυθρίνη μπορεί να οφείλεται σε υπερβολική διάσπαση των ερυθρών αιμοσφαιρίων, γενετικές καταστάσεις, όπως, το σύνδρομο Gilbert, σε νεογνικό ίκτερο ή προβλήματα του θυρεοειδούς.

Η υψηλή άμεση χολερυθρίνη μπορεί να οφείλεται σε ασθένειες του ήπατος, όπως κίρρωση ή ηπατίτιδα, λοιμώξεις, φάρμακα ή απόφραξη των χοληφόρων. Η απόφραξη του χοληφόρου πόρου μπορεί να συμβεί λόγω χολόλιθων, καρκίνου ή παγκρεατίτιδας.

Άλλες παθήσεις μπορεί, επίσης, να προκαλέσουν κιτρινωπό δέρμα, αλλά δεν είναι ίκτερος, συμπεριλαμβανομένης της καροτιναιμίας – η οποία μπορεί να αναπτυχθεί από την κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων τροφίμων που περιέχουν καροτίνη – ή φαρμάκων, όπως, η ριφαμπκίνη.

Η θεραπεία του ίκτερου καθορίζεται, συνήθως, από την υποκείμενη αιτία. Εάν υπάρχει απόφραξη των χοληφόρων πόρων, απαιτείται, συνήθως, χειρουργική επέμβαση.

Η ιατρική διαχείριση μπορεί να περιλαμβάνει τη θεραπεία μολυσματικών αιτιών και τη διακοπή της φαρμακευτικής αγωγής που θα μπορούσε να συμβάλει στον ίκτερο.

Ο ίκτερος στα νεογέννητα μπορεί να αντιμετωπιστεί με φωτοθεραπεία ή με αφαιμαξομετάγγιση ανάλογα με την ηλικία, όταν η χολερυθρίνη είναι μεγαλύτερη από 4–21 mg/dl (68-360 μmol/l).

Η φαγούρα μπορεί να βοηθηθεί με την αποστράγγιση της χοληδόχου κύστης ή με τη χρήση του ουρσοδεοξυχολικού οξέος.

ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ

Ο ίκτερος σε ενήλικες είναι σπάνιος. Στον ανεπτυγμένο κόσμο, οι πιο συχνές αιτίες του ίκτερου είναι η απόφραξη του χοληφόρου πόρου ή η επαγόμενη από φάρμακα. Στον αναπτυσσόμενο κόσμο, η πιο συχνή αιτία του ίκτερου είναι μολυσματική όπως η ιογενής ηπατίτιδα, η λεπτοσπείρωση, η σχιστοσωμίαση ή η ελονοσία.

ΣΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΙΚΤΕΡΟΥ

Τα πιο συνηθισμένα σημεία του ικτέρου σε ενήλικες είναι ένας κιτρινωπός αποχρωματισμός της λευκής περιοχής του ματιού (σκληρού χιτώνα) και του δέρματος που υποδεικνύει μια χολερυθρίνη ορού τουλάχιστον 3 mg/dl. Άλλα, συχνά σημεία περιλαμβάνουν τα σκούρα ούρα (χολερυθρινουρία) και τα ωχρά, λιπαρά κόπρανα (στεατόρροια). Επειδή, η χολερυθρίνη είναι ερεθιστική για το δέρμα, ο ίκτερος συνδέεται, συνήθως, με σοβαρή φαγούρα. Ο επιπεφυκότας των ματιών είναι ευαίσθητος στην εναπόθεση χολερυθρίνης λόγω της υψηλής περιεκτικότητας σε ελαστίνη. Ελαφρές αυξήσεις της χολερυθρίνης στον ορό μπορούν, συνεπώς, να ανιχνευθούν από νωρίς παρατηρώντας το κιτρίνισμα του λευκού του ματιού. Ένα πολύ λιγότερο συχνό σημείο ίκτερου, ειδικά, κατά την παιδική ηλικία είναι τα κιτρινωπά ή πρασινωπά δόντια. Στα αναπτυσσόμενα παιδιά, η υπερχολερυθριναιμία μπορεί να προκαλέσει έναν κίτρινο ή πράσινο χρωματισμό των δοντιών λόγω της εναπόθεσης χολερυθρίνης κατά τη διαδικασία της ασβεστοποίησης των δοντιών. Παρόλο που αυτό μπορεί να συμβεί σε παιδιά με υπερχολερυθριναιμία, δεν παρατηρείται χρωματισμός των δοντιών λόγω υπερχολερυθριναιμίας σε άτομα με ηπατική νόσο, σε ενήλικες. Διαταραχές που σχετίζονται με την αύξηση των επιπέδων της άμεσης χολερυθρίνης στον ορό κατά την πρώιμη ανάπτυξη μπορούν, επίσης, να προκαλέσουν χρωματισμό των δοντιών.

ΑΙΤΙΑ ΙΚΤΕΡΟΥ

Τύποι Ικτέρου

Ο ίκτερος είναι ένα σημείο που δείχνει την παρουσία υποκείμενων ασθενειών που περιλαμβάνουν το μη φυσιολογικό μεταβολισμό της χολερυθρίνης, τη δυσλειτουργία του ήπατος ή την απόφραξη της χολής.

Γενικά, ο ίκτερος υπάρχει όταν τα επίπεδα χολερυθρίνης στο αίμα υπερβαίνουν τα 3 mg/dl.

Ο ίκτερος κατατάσσεται σε τρεις κατηγορίες, ανάλογα με το φυσιολογικό μηχανισμό που επηρεάζει η παθολογία.

Οι τρεις κατηγορίες είναι:

Προηπατική/αιμολυτική: Η παθολογία συμβαίνει πριν από τον μεταβολισμό του ήπατος, είτε λόγω εγγενών αιτιών ρήξης των ερυθρών αιμοσφαιρίων είτε εξωγενών αιτιών της ρήξης των ερυθρών αιμοσφαιρίων.
Ηπατική/ηπατοκυτταρική: Η παθολογία οφείλεται σε βλάβη των παρεγχυματικών ηπατικών κυττάρων.
Μεθηπατική/χολοστατική: Η παθολογία εμφανίζεται μετά από τη σύζευξη χολερυθρίνης στο ήπαρ, λόγω απόφραξης της χολικής οδού και/ή μειωμένης απέκκρισης της χολερυθρίνης.

Προηπατικές αιτίες

Ο προηπατικός ίκτερος προκαλείται, συνήθως, από έναν παθολογικό αυξημένο ρυθμό αιμόλυσης των ερυθροκυττάρων.

Η αυξημένη διάσπαση των ερυθροκυττάρων – αυξημένη μη συζευγμένη χολερυθρίνη ορού – αυξημένη εναπόθεση της μη συζευγμένης χολερυθρίνης στους βλεννογόνους.

Αυτές οι ασθένειες μπορεί να προκαλέσουν ίκτερο λόγω αυξημένης αιμόλυσης ερυθροκυττάρων:

Δρεπανοκυτταρική αναιμία
Σφαιροκυττάρωση
Θαλασσαιμία
Ανεπάρκεια πυροσταφυλικής κινάσης
Ανεπάρκεια G6PD
Μικροαγγειοπαθητική αιμολυτική αναιμία
Αιμολυτικό-ουραιμικό σύνδρομο
Σοβαρή ελονοσία (σε ενδημικές χώρες)

Ηπατικές αιτίες

Ο ηπατικός ίκτερος προκαλείται από μη φυσιολογικό μεταβολισμό του ήπατος της χολερυθρίνης. Οι κύριες αιτίες του ηπατικού ίκτερου είναι η σημαντική βλάβη στα ηπατοκύτταρα – λόγω μολυσματικών ασθενειών, λόγω φαρμάκων, αυτοάνοσης αιτιολογίας – ή, λιγότερο συχνά, λόγω κληρονομικών γενετικών ασθενειών.

Ηπατικά αίτια ικτέρου:

Οξεία ηπατίτιδα
Χρόνια ηπατίτιδα
Ηπατοτοξικότητα
Κίρρωση
Ηπατίτιδα που προκαλείται από φάρμακα
Αλκοολική ηπατική νόσος
Το σύνδρομο Gilbert (που βρίσκεται περίπου στο 5% του πληθυσμού, έχει ως αποτέλεσμα τον ήπιο ίκτερο)
Σύνδρομο Crigler-Najjar, τύπος Ι
Σύνδρομο Crigler-Najjar, τύπος II
Λεπτοσπείρωση

Μεθηπατικές αιτίες

Ο μεθηπατικός ίκτερος (αποφρακτικός ίκτερος), προκαλείται από απόφραξη των χολικών αγωγών που μεταφέρουν χολή που περιέχει συζευγμένη χολερυθρίνη από το ήπαρ για απέκκριση.

Μεθηπατικές αιτίες ικτέρου

Χοληδοχολιθίαση (χολόλιθοι χολικών αγωγών)
Καρκίνος του παγκρέατος στην κεφαλή του παγκρέατος
Στενώσεις χολικών οδών
Αθηρωμάτωση χολής
Πρωτογενής χολαγγειίτιδα των χοληφόρων
Χολόσταση της εγκυμοσύνης
Οξεία παγκρεατίτιδα
Χρόνια παγκρεατίτιδα
Παγκρεατικές ψευδοκύστεις
Το σύνδρομο του Mirizzi ή Καλοήθης Μηχανική Απόφραξη του κοινού Ηπατικού πόρου
Παράσιτα («συκώτι» Opisthorchiidae και Fasciolidae)

ΠΑΘΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΙΚΤΕΡΟΥ

Ο ίκτερος προκαλείται, συνήθως, από μια υποκείμενη παθολογική διαδικασία που εμφανίζεται σε κάποιο σημείο κατά μήκος της φυσιολογικής οδού του μεταβολισμού της αίμης. Η βαθύτερη κατανόηση του φυσιολογικού μεταβολισμού της αίμης είναι απαραίτητη για την εκτίμηση της σημασίας των προηπατικών, ηπατικών και μεθηπατικών κατηγοριών αιτιών του ικτέρου.

Προηπατικός μεταβολισμός

Όταν τα ερυθρά αιμοσφαίρια ολοκληρώνουν τη διάρκεια ζωής τους περίπου 120 ημέρες, ή εάν έχουν υποστεί βλάβη, ρήξη, καθώς, περνούν από το δικτυοενδοθηλιακό σύστημα, τα περιεχόμενα των κυττάρων συμπεριλαμβανομένης της αιμοσφαιρίνης απελευθερώνονται στην κυκλοφορία. Τα μακροφάγα φαγοκυτταρώνουν την αιμοσφαιρίνη και τη χωρίζουν σε αίμη και σφαιρίνη. Στη συνέχεια λαμβάνουν χώρα δύο αντιδράσεις με το μόριο αίμης. Η πρώτη αντίδραση οξείδωσης καταλύεται από το μικροσωμικό ένζυμο οξυγενάση της αίμης και οδηγεί σε χολοπρασίνη (χρωστική ουσία πράσινου χρώματος), σίδηρο και μονοξείδιο του άνθρακα. Το επόμενο βήμα είναι η αναγωγή της χολοπρασίνης σε μια κίτρινη χρωστική που ονομάζεται χολερυθρίνη από το κυτοσολικό ένζυμο αναγωγάση της χολοπρασίνης. Αυτή η χολερυθρίνη είναι «μη συζευγμένη», «ελεύθερη» ή «έμμεση» χολερυθρίνη. Περίπου 4 mg χολερυθρίνης ανά κιλό αίματος παράγονται κάθε μέρα. Η πλειονότητα αυτής της χολερυθρίνης προέρχεται από τη διάσπαση της αίμης από τα κατεστραμμένα ερυθρά αιμοσφαίρια στη διαδικασία που μόλις περιγράφηκε. Περίπου το 20% προέρχεται από άλλες πηγές αίμης, ωστόσο, συμπεριλαμβανομένης της αναποτελεσματικής ερυθροποίησης και της διάσπασης άλλων πρωτεϊνών που περιέχουν αίμη, όπως μυοσφαιρίνης και κυτοχρωμάτων. Η μη συζευγμένη χολερυθρίνη ταξιδεύει στο ήπαρ μέσω της κυκλοφορίας του αίματος. Επειδή, αυτή η χολερυθρίνη δεν είναι διαλυτή, μεταφέρεται μέσω του αίματος που συνδέεται με την αλβουμίνη του ορού.

Ηπατικός μεταβολισμός

Μόλις, η μη συζευγμένη χολερυθρίνη φτάσει στο ήπαρ, το ηπατικό ένζυμο 5′-διφωσφο-γλυκουρονικοσυλτρανσφεράση της ουριδίνης (είναι μια μικροσωμική γλυκοσυλτρανσφεράση που καταλύει τη μεταφορά του συστατικού γλυκουρονικού οξέος, σε ένα μικρό υδρόφοβο μόριο) συζεύγει χολερυθρίνη + γλυκουρονικό οξύ → διγλυκουρονίδη χολερυθρίνης (συζευγμένη χολερυθρίνη). Η χολερυθρίνη που έχει συζευχθεί από το ήπαρ είναι υδατοδιαλυτή και απεκκρίνεται στη χοληδόχο κύστη.

Μεθηπατικός μεταβολισμός

Η χολερυθρίνη εισέρχεται στον εντερικό σωλήνα μέσω της χολής. Στον εντερικό σωλήνα, η χολερυθρίνη μετατρέπεται σε ουροχολινογόνο από τα συμβιωτικά εντερικά βακτήρια. Το μεγαλύτερο μέρος του ουροχιλινογόνου μετατρέπεται σε κοπροχολινογόνο και περαιτέρω οξειδώνεται σε κοπροχολίνη. Η κοπροχολίνη απεκκρίνεται μέσω περιττωμάτων, δίνοντας στα κόπρανα τον χαρακτηριστικό καφέ χρωματισμό. Ένα μικρό μέρος του ουροχολινογόνου απορροφάται ξανά στα γαστρεντερικά κύτταρα. Το περισσότερο απορροφημένο ουροχολινογόνο υφίστανται ηπατοχολική ανακυκλοφορία. Ένα μικρότερο μέρος του επαναπορροφημένου ουροχιλινογόνου διηθείται στους νεφρούς. Στα ούρα, το ουροχολινογόνο μετατρέπεται σε ουροχολίνη, η οποία δίνει στα ούρα το χαρακτηριστικό κίτρινο χρώμα τους.

Ανωμαλίες στον μεταβολισμό και την απέκκριση του αίματος

Ένας τρόπος για να κατανοήσετε την παθοφυσιολογία του ίκτερου είναι να τον κατατάξετε σε διαταραχές που προκαλούν αυξημένη παραγωγή χολερυθρίνης (μη φυσιολογικός μεταβολισμός αίμης) ή μειωμένη απέκκριση χολερυθρίνης (μη φυσιολογική έκκριση αίμης).

Προηπατική παθοφυσιολογία

Ο προηπατικός ίκτερος αποδίδεται σε παθολογική αύξηση της παραγωγής χολερυθρίνης.

Η παθοφυσιολογία είναι αρκετά απλή: αυξημένος ρυθμός αιμόλυσης ερυθροκυττάρων – αυξημένη παραγωγή χολερυθρίνης – αυξημένη εναπόθεση χολερυθρίνης στους βλεννογόνους – εμφάνιση κίτρινης απόχρωσης.

Ηπατική παθοφυσιολογία

Ο ηπατικός ίκτερος (ηπατοκυτταρικός ίκτερος) οφείλεται σε σημαντική βλάβη στη λειτουργία του ήπατος – συμβαίνει θάνατος και νέκρωση των ηπατικών κυττάρων – μειωμένη μεταφορά χολερυθρίνης στα ηπατοκύτταρα. Η μεταφορά χολερυθρίνης στα ηπατοκύτταρα μπορεί να μειωθεί σε οποιοδήποτε σημείο μεταξύ της ηπατοκυτταρικής πρόσληψης της μη συζευγμένης χολερυθρίνης και της ηπατοκυτταρικής μεταφοράς της συζευγμένης χολερυθρίνης στη χοληδόχο κύστη. Επιπλέον, το επακόλουθο κυτταρικό οίδημα λόγω φλεγμονής προκαλεί μηχανική απόφραξη της ενδοηπατικής χολικής οδού. Συνήθως, οι παρεμβολές και στα τρία κύρια στάδια του μεταβολισμού της χολερυθρίνης – πρόσληψη, σύζευξη και απέκκριση – συνήθως, συμβαίνουν στον ηπατοκυτταρικό ίκτερο. Έτσι, θα υπάρχει μια ανώμαλη αύξηση τόσο της μη συζευγμένης όσο και της συζευγμένης χολερυθρίνης. Επειδή, η απέκκριση (το βήμα περιορισμού του ρυθμού), συνήθως, εξασθενεί στο μεγαλύτερο βαθμό, κυριαρχεί η συζευγμένη υπερχολερυθριναιμία. Η μη συζευγμένη χολερυθρίνη εισέρχεται ακόμα στα ηπατικά κύτταρα και συζεύγνυται με το συνηθισμένο τρόπο. Αυτή η συζευγμένη χολερυθρίνη επιστρέφεται στο αίμα, πιθανώς, με ρήξη των κορεσμένων χολικών καναλιών και άμεση εκκένωση της χολής στη λέμφο που αφήνει το συκώτι. Έτσι, το μεγαλύτερο μέρος της χολερυθρίνης στο πλάσμα γίνεται ο συζευγμένος τύπος παρά ο μη συζευγμένος τύπος, και αυτή η συζευγμένη χολερυθρίνη, η οποία δεν πήγε στο έντερο για να γίνει ουροχολινογόνο, δίνει στα ούρα το σκούρο χρώμα.

Μεθηπατική παθοφυσιολογία

Ο μεθηπατικός ίκτερος (αποφρακτικός ίκτερος) οφείλεται σε απόφραξη της απέκκρισης της χολής από τη χολική οδό – αυξημένη συζευγμένη χολερυθρίνη και χολικά άλατα. Σε πλήρη απόφραξη του χοληφόρου πόρου, η συζευγμένη χολερυθρίνη δεν μπορεί να έχει πρόσβαση στην εντερική οδό – και δε γίνεται περαιτέρω μετατροπή της χολερυθρίνης σε ουροχολινογόνο – χωρίς κοπροχολίνη ή ουροχολίνη. Αντ ‘αυτού, η περίσσεια συζευγμένης χολερυθρίνης διηθείται στα ούρα χωρίς ουροχολινογόνο στον αποφρακτικό ίκτερο. Η συζευγμένη χολερυθρίνη στα ούρα (χολερυθρινουρία) δίνει στα ούρα ένα ασυνήθιστα σκούρο καφέ χρώμα. Έτσι, η παρουσία ωχρών κοπράνων (η κοπροχολίνη απουσιάζει από τα κόπρανα) και σκούρων ούρων (συζευγμένη χολερυθρίνη που υπάρχει στα ούρα) υποδηλώνουν μια αποφρακτική αιτία ίκτερου. Επειδή, αυτά είναι θετικά σε πολλές καταστάσεις ηπατικού ίκτερου, δεν μπορούν να βοηθήσουν στη διάκριση της απόφραξης από άλλες αιτίες ηπατοκυτταρικού ίκτερου.

ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΙΚΤΕΡΟΥ

Οι περισσότεροι άνθρωποι που παρουσιάζουν ίκτερο θα έχουν αυξημένα επίπεδα ηπατικών ενζύμων στο αίμα, όπως οι αμινοτρανσφεράσες (ALT, AST) και η αλκαλική φωσφατάση (ALP) και η χολερυθρίνη (που προκαλεί τον ίκτερο). Επίσης, ελέγχονται και τα επίπεδα πρωτεϊνών, συγκεκριμένα, η ολική πρωτεΐνη και η αλβουμίνη. Άλλες εργαστηριακές εξετάσεις για τη λειτουργία του ήπατος περιλαμβάνουν τη γάμα γλουταμυλοτρανσπεπτιδάση (γ-GT) και το χρόνο προθρομβίνης (PT). Κανένα τεστ από μόνο του δε μπορεί να διαφοροποιήσει τις ταξινομήσεις του ίκτερου. Ένας συνδυασμός δοκιμών ηπατικής λειτουργίας, καθώς και άλλων ευρημάτων φυσικής εξέτασης είναι απαραίτητος για να καταλήξουμε σε διάγνωση.

Εργαστηριακές δοκιμές

	Προηπατικός ίκτερος	Ηπατικός ίκτερος	Μεθηπατικός ίκτερος
Ολική Χολερυθρίνη	Φυσιολογική/Αυξημένη	Αυξημένη	Αυξημένη
Άμεση χολερυθρίνη	Φυσιολογική	Αυξημένη	Αυξημένη
Έμμεση χολερυθρίνη	Φυσιολογική/Αυξημένη	Αυξημένη	Φυσιολογική
Ουροχολινογόνο	Φυσιολογικό/Αυξημένο	Ελαττωμένο	Ελαττωμένο/Αρνητικό
Χρώμα ούρων	^{Φυσιολογικό}	Σκούρο (Ουροχολινογόνο, άμεση χολερυθρίνη)	Σκούρο(άμεση χολερυθρίνη)
Χρώμα κοπράνων	Σκούρο	Ελαφρά ωχρό	Ωχρά, άσπρα
Αλκαλική φωσφατάση	Φυσιολογικά	Αυξημένη	Πολύ αυξημένη
SGOT & SGPT	Φυσιολογικά	Πολύ αυξημένα	Αυξημένη
Άμεση χολερυθρίνη στα ούρα	Δεν είναι παρούσα	Παρούσα	Παρούσα

Ορισμένες διαταραχές των οστών και της καρδιάς μπορεί να οδηγήσουν σε αύξηση της αλκαλικής φωσφατάσης και των αμινοτρανσφερασών, επομένως, το πρώτο βήμα για τη διαφοροποίηση αυτών από τα προβλήματα του ήπατος είναι η σύγκριση των επιπέδων της γ-GT, η οποία θα αυξηθεί μόνο σε συγκεκριμένες για το ήπαρ καταστάσεις. Το δεύτερο βήμα είναι η διάκριση από τις αιτίες των χοληφόρων (χολοστατικός ίκτερος) ή του ηπατικού ικτέρου. Τα επίπεδα αλκαλικής φωσφατάσης και η γ-GT αυξάνονται μαζί, ενώ η ασπαρτική αμινοτρανσφεράση (AST) και η αμινοτρανσφεράση της αλανίνης (ALT) αυξάνονται διαφορετικά. Εάν τα επίπεδα αλκαλικής φωσφατάσης (10–45 IU/L) και γ-GT (18–85 IU/L) αυξάνονται αναλογικά τόσο υψηλά, όσο, τα επίπεδα AST (12–38 IU/L) και ALT (10–45 IU/L), αυτό δείχνει ένα χολοστατικό πρόβλημα. Από την άλλη πλευρά, εάν η άνοδος AST και ALT είναι σημαντικά υψηλότερη από την άνοδο της αλκαλικής φωσφατάσης και γ-GT, αυτό υποδηλώνει πρόβλημα στο ήπαρ. Τέλος, η διάκριση μεταξύ αιτιών ίκτερου στο ήπαρ, η σύγκριση των επιπέδων AST και ALT μπορεί να αποδειχθεί χρήσιμη. Τα επίπεδα AST θα είναι συνήθως υψηλότερα από το ALT. Αυτό εξακολουθεί να ισχύει στις περισσότερες ηπατικές διαταραχές εκτός από την ηπατίτιδα (ιογενής ή ηπατοτοξική). Η αλκοολική ηπατική βλάβη μπορεί να έχει φυσιολογικά τα επίπεδα SGPT, με τη SGOT να είναι 10 φορές υψηλότερη από την SGPT. Από την άλλη πλευρά, εάν η ALT ή SGPT είναι υψηλότερη από την AST ή SGOT, αυτό είναι ενδεικτικό ηπατίτιδας. Τα επίπεδα των ALT και AST δεν συσχετίζονται καλά με την έκταση της ηπατικής βλάβης, αν και ταχείες πτώσεις σε αυτά τα επίπεδα από πολύ υψηλά επίπεδα μπορεί να υποδηλώνουν σοβαρή νέκρωση. Τα χαμηλά επίπεδα λευκωματίνης τείνουν να υποδηλώνουν χρόνια πάθηση, ενώ είναι φυσιολογικά στην ηπατίτιδα και τη χολόσταση. Τα αποτελέσματα των εργαστηριακών εξετάσεων για το συκώτι συγκρίνονται συχνά από το μέγεθος των διαφορών τους, όχι από τον καθαρό αριθμό, καθώς και από τις αναλογίες τους. Η αναλογία SGOT: SGPT μπορεί να είναι ένας καλός δείκτης για το αν η διαταραχή είναι ηπατική αλκοολική βλάβη (πάνω από 10), κάποια άλλη μορφή ηπατικής βλάβης (πάνω από 1) ή ηπατίτιδας (λιγότερο από 1). Τα επίπεδα χολερυθρίνης μεγαλύτερα από 10 φορές υποδηλώνουν νεοπλαστική ή ενδοηπατική χολόσταση. Τα επίπεδα χαμηλότερα από αυτό τείνουν να υποδηλώνουν ηπατοκυτταρικά αίτια. Τα επίπεδα AST μεγαλύτερα από 15 φορές των φυσιολογικών δείχνουν οξεία ηπατοκυτταρική βλάβη. Λιγότερο από αυτό δείχνουν αποφρακτικές αιτίες. Τα επίπεδα αλκαλικής φωσφατάσης μεγαλύτερα από 5 φορές των φυσιολογικών υποδηλώνουν απόφραξη, ενώ επίπεδα μεγαλύτερα από 10 φορές των φυσιολογικών υποδηλώνουν ότι προκαλείται από φάρμακα (τοξίνες), χολοστατική ηπατίτιδα ή μόλυνση από κυτταρομεγαλοϊό. Και οι δύο αυτές συνθήκες μπορεί, επίσης, να έχουν ALT και AST μεγαλύτερες από 20 φορές από τα φυσιολογικά επίπεδα. Τα επίπεδα γ-GT μεγαλύτερα από 10 φορές των φυσιολογικών υποδηλώνουν, συνήθως, χολόσταση. Τα επίπεδα 5-10 φορές πάνω από τα φυσιολογικά υποδηλώνουν ιογενή ηπατίτιδα. Τα επίπεδα λιγότερο από 5 φορές των φυσιολογικών δείχνουν τοξικότητα από φάρμακα. Η οξεία ηπατίτιδα θα έχει, συνήθως, επίπεδα ALT και AST αυξημένα 20-30 φορές πάνω από τα φυσιολογικά επίπεδα (πάνω από 1000) και μπορεί να παραμείνουν σημαντικά αυξημένα για αρκετές εβδομάδες. Η τοξικότητα της ακεταμινοφαίνης μπορεί να οδηγήσει σε επίπεδα ALT και AST μεγαλύτερα από 50 φορές των φυσιολογικών.

Τα εργαστηριακά ευρήματα εξαρτώνται από την αιτία του ίκτερου.

Ούρα: συζευγμένη χολερυθρίνη, ουροχολινογόνο > 2 μονάδες, αλλά μεταβλητά (εκτός από τα παιδιά).
Οι πρωτεΐνες του πλάσματος εμφανίζουν χαρακτηριστικές αλλαγές.
Το επίπεδο της λευκωματίνης στο πλάσμα είναι χαμηλό, αλλά οι σφαιρίνες στο πλάσμα αυξάνονται λόγω του αυξημένου σχηματισμού αντισωμάτων.

Η μη συζευγμένη χολερυθρίνη είναι υδρόφοβη και ως εκ τούτου δεν μπορεί να απεκκρίνεται στα ούρα. Έτσι, το εύρημα αυξημένου ουροχολινογόνου στα ούρα χωρίς την παρουσία χολερυθρίνης στα ούρα (λόγω της μη συζευγμένης κατάστασής του) υποδηλώνει αιμολυτικό ίκτερο. Το ουροχολινογό θα είναι μεγαλύτερο από 2 μονάδες (δηλαδή, η αιμολυτική αναιμία προκαλεί αυξημένο μεταβολισμό της αίμης με εξαίρεση τα βρέφη όπου δεν έχει αναπτυχθεί χλωρίδα του εντέρου). Αντίθετα, η συζευγμένη χολερυθρίνη είναι υδρόφιλη και επομένως μπορεί να ανιχνευθεί στα ούρα – χολερυθρινουρία – σε αντίθεση με τη μη συζευγμένη χολερυθρίνη που απουσιάζει από τα ούρα.

Απεικονιστικές εξετάσεις

Υπερηχογράφημα, MRI & MRCP είναι χρήσιμες για την ανίχνευση της απόφραξης των χολικών αγωγών.

ΔΙΑΦΟΡΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ

Ο κίτρινος αποχρωματισμός του δέρματος, ειδικά στις παλάμες και στα πέλματα, αλλά όχι στον σκληρό χιτώνα ή στο εσωτερικό του στόματος οφείλεται στην καροτιναιμία – μια ακίνδυνη κατάσταση.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΙΚΤΕΡΟΥ

Η θεραπεία του ίκτερου ποικίλει ανάλογα με την υποκείμενη αιτία. Εάν υπάρχει απόφραξη των χοληφόρων πόρων, απαιτείται, συνήθως, χειρουργική επέμβαση. Η χειρουργική επέμβαση σε ασθενείς με αποφρακτικό ίκτερο σχετίζεται με σημαντικά υψηλότερα ποσοστά επιπλοκών (69% έναντι 38%, P = 0,002) και θνησιμότητα. Η ιατρική αντιμετώπιση μπορεί να περιλαμβάνει τη θεραπεία των μολυσματικών αιτιών και τη διακοπή της φαρμακευτικής αγωγής που θα μπορούσε να συμβάλει στον ίκτερο. Η φαγούρα μπορεί να βοηθηθεί με την αποστράγγιση της χοληδόχου κύστης ή τη χρήση του ουρσοδεοξυχολικού οξέος.

ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ ΙΚΤΕΡΟΥ

Η υπερχολερυθριναιμία, λόγω του μη συζευγμένου κλάσματος, μπορεί να προκαλέσει συσσώρευση χολερυθρίνης στην γκρίζα ύλη του κεντρικού νευρικού συστήματος, προκαλώντας δυνητικά μη αναστρέψιμη νευρολογική βλάβη που οδηγεί σε μια κατάσταση γνωστή ως πυρηνικός ίκτερος. Ανάλογα με το επίπεδο έκθεσης, τα αποτελέσματα κυμαίνονται από απαρατήρητη έως σοβαρή εγκεφαλική βλάβη και ακόμη και θάνατο. Τα νεογνά είναι ιδιαίτερα ευάλωτα σε νευρολογικές βλάβες που προκαλούνται από την υπερχολεριθριναιμία και επομένως πρέπει να παρακολουθούνται προσεκτικά για μεταβολές στα επίπεδα χολερυθρίνης στον ορό τους. Άτομα με παρεγχυματική ηπατική νόσο που έχουν εξασθενημένη αιμόσταση μπορεί να αναπτύξουν αιμορραγικά προβλήματα.

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ

Οι παράγοντες κινδύνου που σχετίζονται με υψηλά επίπεδα χολερυθρίνης στον ορό περιλαμβάνουν το φύλο των ανδρών, τις λευκές εθνικότητες και το ενεργό κάπνισμα. Τα μέσα επίπεδα ολικής χολερυθρίνης στον ορό σε ενήλικες βρέθηκαν να είναι υψηλότερα στους άνδρες (0,72 ± 0,004 mg/dL) σε σύγκριση με τις γυναίκες (0,52 ± 0,003 mg/dL). Υψηλότερα επίπεδα χολερυθρίνης σε ενήλικες βρίσκονται, επίσης, σε μη ισπανόφωνο λευκό πληθυσμό (0,63 ± 0,004 mg/dL) και μεξικάνικο αμερικανικό πληθυσμό (0,61 ± 0,005 mg/dL), ενώ χαμηλότερα σε μη ισπανόφωνο μαύρο πληθυσμό (0,55 ± 0,005 mg/dL). Τα επίπεδα χολερυθρίνης είναι υψηλότερα στους ενεργούς καπνιστές.

Νεογνικός ίκτερος

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ

Ο ίκτερος στα βρέφη παρουσιάζεται με κιτρινισμένο δέρμα. Ο νεογνικός ίκτερος εξαπλώνεται κεφαλοουραία, επηρεάζοντας το πρόσωπο και το λαιμό πριν εξαπλωθεί στον κορμό και στα κάτω άκρα σε πιο σοβαρές περιπτώσεις. Άλλα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν υπνηλία, κακή σίτιση και σε σοβαρές περιπτώσεις, η μη συζευγμένη χολερυθρίνη μπορεί να διασχίσει τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό και να προκαλέσει μόνιμη νευρολογική βλάβη (πυρηνικός ίκτερος).

ΑΙΤΙΑ

Η πιο συνηθισμένη αιτία ίκτερου στα βρέφη είναι ο φυσιολογικός ίκτερος.

Τα παθολογικά αίτια του νεογνικού ίκτερου περιλαμβάνουν τα ακόλουθα:

ίκτερος μητρικού γάλακτος
κληρονομική σφαιροκυττάρωση
ανεπάρκεια αφυδρογονάσης της 6-φωσφορικής γλυκόζης
ανεπάρκεια πυροσταφυλικής κινάσης
αυτοαντισώματα τύπου αίματος ABO / Rh
ανεπάρκεια άλφα 1-αντιτρυψίνης
σύνδρομο Alagille (γενετικό ελάττωμα που οδηγεί σε υποπλαστικούς ενδοηπατικούς χολικούς αγωγούς)
προοδευτική οικογενής ενδοηπατική χολόσταση
πυκνοκυττάρωση (λόγω έλλειψης βιταμινών)
κρετινισμός (συγγενής υποθυρεοειδισμός)
σηψαιμία ή άλλες μολυσματικές αιτίες

ΠΑΘΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ

Ο παροδικός ίκτερος του νεογνού είναι μια από τις πιο συχνές παθήσεις που συμβαίνουν σε νεογέννητα (παιδιά κάτω των 28 ημερών) με περισσότερο από ογδόντα τοις εκατό να επηρεάζεται κατά την πρώτη εβδομάδα της ζωής τους. Ο ίκτερος στα βρέφη, όπως και στους ενήλικες, χαρακτηρίζεται από αυξημένα επίπεδα χολερυθρίνης (ολική χολερυθρίνη ορού μεγαλύτερη από 5 mg/dL). Ο φυσιολογικός νεογνικός ίκτερος οφείλεται στην ανωριμότητα των ηπατικών ενζύμων που εμπλέκονται στο μεταβολισμό της χολερυθρίνης, του ανώριμου μικροβιώματος του εντέρου και στην αυξημένη διάσπαση της εμβρυϊκής αιμοσφαιρίνης (HbF). Ο ίκτερος του μητρικού γάλακτος προκαλείται από αυξημένη συγκέντρωση β-γλυκουρονιδάσης στο μητρικό γάλα – αποσυμπίεση και επαναπορρόφηση της χολερυθρίνης – επιμονή του φυσιολογικού ίκτερου με μη συζευγμένη υπερχλερυθριναιμία. Η έναρξη του ίκτερου του μητρικού γάλακτος αρχίζει εντός 2 εβδομάδων μετά τη γέννηση και διαρκεί 4-13 εβδομάδες. Ενώ οι περισσότερες περιπτώσεις ίκτερου νεογέννητου δεν είναι επιβλαβείς, εάν τα επίπεδα χολερυθρίνης είναι πολύ υψηλά, μπορεί να εμφανιστεί εγκεφαλική βλάβη – πυρηνικός ίκτερος οδηγώντας σε σημαντική αναπηρία. Ο πυρηνικός ίκτερος σχετίζεται με αυξημένη μη συζευγμένη χολερυθρίνη (η οποία δεν μεταφέρεται από τη λευκωματίνη). Τα νεογνά είναι ιδιαίτερα ευάλωτα σε αυτό λόγω της αυξημένης διαπερατότητας του αιματοεγκεφαλικού φραγμού και της αυξημένης μη συζευγμένης χολερυθρίνης λόγω της κατανομής της εμβρυϊκής αιμοσφαιρίνης και της ανώριμης χλωρίδας του εντέρου.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Ο ίκτερος στα νεογέννητα είναι, συνήθως, παροδικός και εξαφανίζεται χωρίς ιατρική παρέμβαση. Σε περιπτώσεις όπου τα επίπεδα χολερυθρίνης στον ορό είναι μεγαλύτερα από 4–21 mg/dL (68-360 µmol/L), το βρέφος μπορεί να υποβληθεί σε θεραπεία με φωτοθεραπεία ή να γίνει αφαιμαξομετάγγιση ανάλογα με την ηλικία και την κατάσταση της πρόωρης ωριμότητας του βρέφους. Η φωτοθεραπεία (φως Bili) είναι, συχνά, το εργαλείο που χρησιμοποιείται για την έγκαιρη θεραπεία, το οποίο, συχνά, συνίσταται στην έκθεση του μωρού σε εντατική φωτοθεραπεία. Η ηλιοθεραπεία είναι αποτελεσματική θεραπεία, και έχει το πλεονέκτημα της υπεριώδους-Β, η οποία προάγει την παραγωγή βιταμίνης D. Η μέτρηση της χολερυθρίνης μειώνεται, επίσης, μέσω της απέκκρισης – κινήσεις του εντέρου και ούρηση – οι συχνές και αποτελεσματικές σιτίσεις είναι ζωτικής σημασίας για τη μείωση του ίκτερου στα βρέφη.

Τα κατάλληλα συμπληρώματα διατροφής για τον ίκτερο

Πατήστε, εδώ, για να παραγγείλετε τα κατάλληλα συμπληρώματα διατροφής για τον ίκτερο