Μυελοδυσπλαστικά σύνδρομα

Χρήσιμες πληροφορίες για τα μυελοδυσπλαστικά σύνδρομα

Γράφει η 

Δρ Σάββη Μάλλιου Κριαρά 

Ειδικός Παθολόγος-Ογκολόγος, MD, PhD

Mυελοδυσπλαστικά σύνδρομα είναι μία ανομοιογενής ομάδα επίκτητων διαταραχών του μητρικού αιμοποιητικού κυττάρου που χαρακτηρίζεται από δυσπλασία των κυττάρων του μυελού των οστών και του περιφερικού αίματος και από διάφορους συνδυασμούς αναιμίας, ουδετεροπενίας και θρομβοπενίας

• Μεταξύ των διαφόρων κατηγοριών υπάρχει μία φυσική πρόοδος της νόσου καθώς η ωρίμανση των κυττάρων αναστέλλεται και τα βλαστικά κύτταρα αυξάνονται. Υπάρχει ένα σημαντικό ποσοστό αλληλεπικάλυψης μεταξύ των κριτηρίων στα οποία βασίζεται ο διαχωρισμός σε διάφορες κατηγορίες
• Ανθεκτική αναιμία με δακτυλιοειδείς σιδηροβλάστες – < 5% βλάστες στο μυελό > 15% δακτυλιοειδείς σιδηροβλάστες < 1% βλάστες στο περιφερικό αίμα. Είναι επίσης γνωστή σαν επίκτητη ιδιοπαθής σιδηροβλαστική αναιμία
• Ανθεκτική αναιμία με περίσσεια βλαστών – 5-20% βλάστες στο μυελό < 5% βλάστες στο περιφερικό αίμα
• Ανθεκτική αναιμία με περίσσεια βλαστών σε μετατροπή – 20-30% βλάστες στο μυελό ή > 5% βλάστες στο περιφερικό αίμα ή παρουσία σωματίων Auer
• Χρόνια μυελομονοκυτταρική αναιμία, 1-20% βλάστες στο μυελό < 5% βλάστες στο περιφερικό αίμα με > 1.000 μονοκύτταρα/μl
• Ανθεκτική κυτταροπενία – ίδια σαν την ανθεκτική αναιμία αλλά με λευκοπενία ή θρομβοπενία χωρίς αναιμία
• Ανθεκτική αναιμία με δυσπλασία – εκσεσημασμένη δυσπλασία και των τριών κυτταρικών σειρών αλλά χωρίς περίσσεια βλαστών
• Οξύ μυελοδυσπλαστικό σύνδρομο με σκλήρυνση – ανθεκτική αναιμία με περίσσεια βλαστών με εκσεσημασμένη μυελοσκήρυνση
• Ανθεκτική αναιμία με σύνδρομο 5 q πλην – ανθεκτική αναιμία ή με περίσσεια βλαστών με υπερπλασία της ερυθράς σειράς, μεγακαρυοκύτταρα με μονό ή δίλοβο πυρήνα και φυσιολογικά ή αυξημένα αιμοπετάλια. Η επίπτωση είναι 2:1 γυναίκες > άνδρες. Χαρακτηριστική εξάλειψη του μακρού σκέλους του χρωμοσώματος 5
• Μυελοδυσπλαστικό σύνδρομο σχετιζόμενο με θεραπεία – εμφανίζεται μετά από 3-7 χρόνια μετά θεραπεία με αλκυλιούντες παράγοντες και/ή ακτινοθεραπεία. Εξελίσσεται σε οξεία μυελογενή λευχαιμία σε περίπου 6 μήνες

Επηρεαζόμενα συστήματα: Αιμοποιητικό/Λεμφικό/Ανοσολογικό

Γενετική: Για τις περισσότερες μορφές έχει αποδειχθεί με την κυτταρογενετική, την ανάλυση ισοενζύμων του G6PD ή την RFLP ανάλυση ότι πρόκειται για κακοήθειες που οφείλονται σε κλωνικές διαταραχές. Έχουν αναφερθεί μεταλλάξεις στο ογκογονίδιο RAS

Επικρατέστερη ηλικία: Μέση ηλικία: > 65 χρονών. ασυνήθης σε παιδιά και νέους ενήλικες

Επικρατέστερο φύλο: Άνδρες = Γυναίκες

ΣΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΜΥΕΛΟΔΥΣΠΛΑΣΤΙΚΩΝ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ

• Αναιμία – κόπωση, δύσπνοια, φωτοφοβία, στηθάγχη
• Λευκοπενία, πυρετός, λοίμωξη
• Θρομβοπενία – εκχυμώσεις, πετέχειες, επίσταξη, αιμορραγικό εξάνθημα
• Σπληνομεγαλία – δεν είναι συνηθισμένο, μπορεί να εμφανισθεί ήπια ή μέτρια διόγκωση, ιδιαίτερα στη χρόνια μυελομονοκυτταρική λευχαιμία
• Διηθήσεις δέρματος

ΑΙΤΙΑ ΜΥΕΛΟΔΥΣΠΛΑΣΤΙΚΩΝ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ

Άγνωστα

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΜΥΕΛΟΔΥΣΠΛΑΣΤΙΚΩΝ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ

• Το πρωτοπαθές μυελοδυσπλαστικό σύνδρομο συσχετίζεται με έκθεση σε παράγωγα του πετρελαίου (βενζόλιο, τολουένιο, βενζίνη)
• Το δευτεροπαθές μυελοδυσπλαστικό σύνδρομο (το σχετιζόμενο με θεραπεία) συνδυάζεται με προηγηθείσα θεραπεία με αλκυλιούντες παράγοντες ή ακτινοθεραπεία

ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΜΥΕΛΟΔΥΣΠΛΑΣΤΙΚΩΝ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ

ΔΙΑΦΟΡΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ

• Άλλες κακοήθεις παθήσεις – συμπεριλαμβάνονται η οξεία μυελογενής λευχαιμία ή ερυθρολευχαιμία. Χρόνιες μυελοϋπερπλαστικές παθήσεις (χρόνια μυελογενής λευχαιμία, ιδιοπαθής πολυκυτταραιμία, μυελοειδής μεταπλασία με μυελοΐνωση), κακόηθες λέμφωμα, μεταστατικό καρκίνωμα
• Μη κακοήθεις παθήσεις – απλαστική αναιμία, αυτοάνοσες παθήσεις (σύνδρομο Felty, λύκος), ανεπάρκειες θρέψης (πυριδοξίνη, βιταμίνη Β12, δυσαπορρόφηση βιταμινών), δηλητηρίαση από βαρέα μέταλλα, αλκοολισμός, χρόνια ηπατοπάθεια, υπερσπληνισμός, χρόνια φλεγμονή, πρόσφατη κυτταροτοξική θεραπεία ή ακτινοθεραπεία

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ

• Αναιμία – συχνά μακροκυτταρική – μερικές φορές ποικιλοκυττάρωση, ανισοκυττάρωση
• Ουδετεροπενία – ουδετερόφιλα με λίγα ή καθόλου κοκκία και αραιό δίκτυο χρωματίνης. Ανωμαλίες Pelger-Huet με υποκατάτμητους πυρήνες
• Θρομβοπενία – μερικές φορές γιγάντια αιμοπετάλια ή αιμοπετάλια με λίγα κοκκία
• Εμβρυϊκή αιμοσφαιρίνη – αυξημένη στο 70%
• Δοκιμασία διαλύματος γλυκόζης – σε ορισμένες περιπτώσεις υπάρχει αυξημένη ευαισθησία της μεμβράνης των ερυθρών να υφίσταται λύση μέσω της δράσης του συμπληρώματος
• Άμεση δοκιμασία Coombs – θετική μερικές φορές
• Παραπρωτεΐνη – υπάρχει μερικές φορές
• Ερυθροποιητίνη – συνήθως, φυσιολογικά ή αντιδραστικά αυξημένα επίπεδα εκτός και αν υπάρχει νεφρική ανεπάρκεια

ΠΑΘΟΛΟΓΟΑΝΑΤΟΜΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ

• Η αναποτελεσματική αιμοποίηση με δυσπλασία σε μία ή περισσότερες κυτταρικές σειρές αποτελεί την κυρίαρχη εικόνα του μυελού στο μυελοδυσπλαστικό σύνδρομο. Η κυτταρικότητα του μυελού είναι συνήθως φυσιολογική ή αυξημένη σχετικά με την ηλικία του ασθενούς αλλά σε ποσοστό περίπου 10% μυελός μπορεί να είναι υποπλαστικός
• Η ίνωση της ρετικουλίνης είναι συνήθως ελάχιστη εκτός από την περίπτωση του μυελοδυσπλαστικού συνδρόμου – σχετιζόμενου με θεραπεία
• Μπορεί να υπάρχουν φωλιές μυελοβλαστών μεταξύ των δοκιδών του μυελού, ανώμαλη θέση των ανώριμων πρόδρομων μορφών

ΕΙΔΙΚΕΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΕΣ

• Κυτταρογενετική – τουλάχιστον οι μισοί ασθενείς με πρωτοπαθείς μυελοδυσπλαστικό σύνδρομο και σχεδόν όλοι με μυελοδυσπλαστικό σύνδρομο – σχετιζόμενο με θεραπεία έχουν κλωνικές χρωμοσωμικές ανωμαλίες (+8, -7, -5, εξάλειψη (5q), εξάλειψη (7q), εξάλειψη (20q), ίσο (17) και πολυσύνθετους καρυότυπους). Η παρουσία μίας τέτοιας κλωνικής ανωμαλίας βάζει τη διάγνωση της κακοήθειας και αποκλείει άλλα αίτια όπως διαταραχές θρέψης, τοξικούς παράγοντες ή αυτοάνοσα νοσήματα
• Λειτουργικές δοκιμασίες ουδετεροφίλων – μη φυσιολογικές στο 50% (μειωμένη δράση μυελοϋπεροξειδάσης, φαγοκυττάρωση, χημειοταξία και προσκόλληση)
• Λειτουργικές δοκιμασίες αιμοπεταλίων – μειωμένη συσσώρευση
• In vitro μέθοδοι μελέτης αποικιών μυελού – τα αποτελέσματα ποικίλουν και έχουν μικρή συσχέτιση με την κλινική πορεία. Ο ελλιπής πολλαπλασιασμός των κλώνων μπορεί να υποδηλώνει μία πιο γρήγορη εξέλιξη σε οξεία μυελογενή λευχαιμία
• Ανοσοφαινότυπος – υπάρχουν μη ειδικά αντιγόνα επιφάνειας στο μυελό. Μερικές φορές μπορεί να υπάρχουν ευρήματα ενδεικτικά συνυπάρχουσας λεμφοϋπερπλαστικής διαταραχής

ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ

• Σπινθηρογράφημα ήπατος/σπληνός ή αξονική τομογραφία αν και σπανίως χρειάζονται μπορεί να αναδείξουν σπληνομεγαλία ή λεμφαδενοπάθεια η οποία δεν ήταν εμφανής

ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ

• Μυελόγραμμα, οστεομυελική βιοψία και κυτταρογενετικός έλεγχος
• Επανεκτίμηση επιχρίσματος περιφερικού αίματος

ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΜΥΕΛΟΔΥΣΠΛΑΣΤΙΚΩΝ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ

ΕΝΔΕΙΚΝΥΟΜΕΝΗ ΑΓΩΓΗ ΥΓΕΙΑΣ

Συνήθως εξωτερικός ασθενής εκτός αν υπάρχει ανάγκη νοσηλείας για την αντιμετώπιση μιας λοίμωξης, μεταγγίσεις αίματος ή συστηματικής χημειοθεραπείας

ΓΕΝΙΚΑ ΜΕΤΡΑ

• Ανοσοποίηση για πνευμονιοκοκκική πνευμονία και γρίπη
• Μεταγγίσεις ερυθρών αιμοσφαιρίων
• Μεταγγίσεις αιμοπεταλίων μόνο σε περίπτωση αιμορραγίας ή πριν το χειρουργείο ώστε να αποφευχθεί ή αλλο-ανοσοποίηση
• Έναρξη αντιβιοτικής αγωγής σε περίπτωση πυρετού σύντομα, ακόμη και αν εκκρεμούν τα αποτελέσματα των καλλιεργειών, λόγω της ποσοτικής και ποιοτικής διαταραχής των ουδετεροφίλων
• Αποσιδήρωση για την αποφυγή της αιμοχρωμάτωσης από τις πολλαπλές μεταγγίσεις

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ

Ότι είναι ανεκτό

ΔΙΑΙΤΑ

Μειωμένη χρήση αλκοόλ. Μειωμένη πρόσληψη σιδήρου

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΤΟΥ ΑΣΘΕΝΟΥΣ

• Διακοπή καπνίσματος
• Άμεση προσφυγή στο γιατρό σε περίπτωση πυρετού, αιμορραγίας ή συμπτωμάτων αναιμίας
• Ενημέρωση για τους κινδύνους των μακροχρόνιων μεταγγίσεων

ΦΑΡΜΑΚΑ ΜΥΕΛΟΔΥΣΠΛΑΣΤΙΚΩΝ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ

ΦΑΡΜΑΚΑ ΕΚΛΟΓΗΣ

• Κανένα φάρμακο δεν έχει αποδειχθεί ότι είναι αποτελεσματικό για αυτή την ετερογενή ομάδα των διαταραχών από την υποστηρικτική αγωγή με αντιβιοτικά και μεταγγίσεις όταν χρειάζεται. Οι βιταμίνες, ο σίδηρος, τα κορτικοστεροειδή, τα ανδρογόνα ή η θυροξίνη σπανίως βοηθούν εκτός και αν υπάρχουν στοιχεία ότι υπάρχει κάποια συγκεκριμένη ανεπάρκεια
• Μικρές δόσεις κυτταραμπίνης ή 5-αζατιδίνης, 13-cis ρετινοϊκό οξύ, ιντερφερόνη, κυκλοσπορίνη, παράγοντας που ενεργοποιεί ουδετερόφιλα-μακροφάγα ή παράγοντας που διεγείρει το σχηματισμό αποικιών ουδετεροφίλων, ιντερλευκίνη 3
• Συστηματική χημειοθεραπεία – μπορεί να βοηθήσει σε νέους ασθενείς με μυελοδυσπλαστικό σύνδρομο να μην εξελιχθεί σε οξεία μυελογενή λευχαιμία, όμως σε μεγαλύτερη ηλικία ασθενείς η τοξικότητα μπορεί να είναι βαριά. Η διάρκεια της ύφεσης ποικίλει (μέσος όρος περίπου 1 χρόνος)
• Αλλογενής μεταμόσχευση μυελού των οστών – συνιστάται για νεότερους ασθενείς για τους οποίους υπάρχει HLA-συμβατός δότης ώστε να εξαλειφθεί ο κακοήθης κλώνος και να εφοδιαστεί ο μυελός με φυσιολογικά μητρικά αιμοποιητικά κύτταρα
• Το Ε-αμινοκαπροϊκό οξύ ή το τρανεξαμικό οξύ μπορεί να δώσει καλά αποτελέσματα σε ασθενείς με χρόνια βαριά θρομβοπενία και αιμορραγίες

Αντενδείξεις: Η κυτταροτοξικότητα της χημειοθεραπείας μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο της αιμορραγίας και των λοιμώξεων και την ανάγκη για μεταγγίσεις

Προφυλάξεις: Η ασπιρίνη, τα σαλικυλικά και τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη θα πρέπει να αποφεύγονται

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΑ ΦΑΡΜΑΚΑ

• Η αποτελεσματικότητα των διαφοροποιητικών παραγόντων όπως το all-trans-ρετινοϊκό οξύ ή homoharringtonine και άλλων αιμοποιητικών αυξητικών παραγόντων
• Η πρεδνιζόνη ή το Danazol μπορεί να έχουν καλά αποτελέσματα σε συνυπάρχουσα αυτοάνοση θρομβοπενία

ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΤΟΥ ΑΣΘΕΝΟΥΣ

Κατά τη διάρκεια της υποστηρικτικής αγωγής όλοι οι ασθενείς θα πρέπει να παρακολουθούνται τουλάχιστον μία φορά το μήνα. Συχνότερα αν παίρνουν θεραπεία

ΠΙΘΑΝΕΣ ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ

Λοίμωξη, αιμορραγία, επιπλοκές από την αναιμία και τις μεταγγίσεις

ΑΝΑΜΕΝΟΜΕΝΗ ΠΟΡΕΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΓΝΩΣΗ 

• Η μέση επιβίωση για την ανθεκτική αναιμία και την ανθεκτική αναιμία με δακτυλιοειδείς σιδηροβλάστες είναι 5 χρόνια αλλά μπορεί να επεκταθεί πολύ περισσότερο. Η ανθεκτική αναιμία με σύνδρομο 5q πλην έχει πολύ καλή πρόγνωση
• Η μέση επιβίωση για την ανθεκτική αναιμία με περίσσεια βλαστών, ανθεκτική αναιμία με περίσσεια βλαστών σε μετατροπή ή χρόνια μυελομονοκυτταρική λευχαιμία είναι περίπου 1 χρόνο με το 50% των ασθενών να αναπτύσσουν οξεία μυελογενή λευχαιμία και τους υπόλοιπους να καταλήγουν από αιμορραγία ή λοίμωξη

ΔΙΑΦΟΡΑ

ΗΛΙΚΙΑΚΑ ΣΧΕΤΙΖΟΜΕΝΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ

Παιδιατρικό: Σύνδρομο μονοσωμίας 7. Νεανική χρόνια μυελογενής λευχαιμία

Να προτιμάτε τις φυσικές θεραπείες για τα μυελοδυσπλαστικά σύνδρομα, σύμφωνα με το Μοριακό Προφίλ του Όγκου

Η ζωή είναι πολύτιμη.

Η ζωή είναι δική σας. Πάρτε την στα χέρια σας!

Η καθοδήγηση για την επιλογή των ποιων συμπληρωμάτων διατροφής, από τα ανωτέρω, είναι κατάλληλα για την ασθένειά σας θα γίνει σε συνεννόηση με το θεράποντα ιατρό.

Διαβάστε, επίσης,

Οι χημειοθεραπείες και οι ακτινοθεραπείες προκαλούν καρκίνο

Όλες οι αιτίες των λευχαιμιών

Θρομβοποιητίνη

G-CSF

Σωμάτια Howell-Jolly

Οξεία Μυελογενής Λευχαιμία

Θρομβοπενία

Λευχαιμία τριχωτών κυττάρων

Αυξητικοί παράγοντες λευκών

www.emedi.gr