Ασπλήνιο. Το ασπλήνιο είναι ένα δημοφιλές φυτό εσωτερικού χώρου γνωστό για την αισθητική του και τις ιδιότητες καθαρισμού του αέρα
Ασπλήνιο
1. Εισαγωγή
Το γένος Asplenium (οικογένεια Aspleniaceae ή Ασπληνιοειδή) ή Spleenworts περιλαμβάνει περισσότερα από 700 είδη φτέρες που απαντώνται παγκοσμίως, σε εύκρατα και τροπικά οικοσυστήματα. Στην ιατρική πολλών πολιτισμών, τα είδη του Asplenium χρησιμοποιούνται εδώ και αιώνες για την αντιμετώπιση διαφόρων παθολογικών καταστάσεων, ιδιαίτερα αυτών που σχετίζονται με τους πνεύμονες, το σπλήνα, τα νεφρά και το ήπαρ.
Ανάμεσα στα πιο γνωστά είδη, το Asplenium ceterach ή ασπλήνιο το κητεράχιο (γνωστό και ως “σκουριασμένη φτέρη”) ή σκορπιδόχορτο ή σκορπίδι είναι εκείνο που έχει συγκεντρώσει το μεγαλύτερο επιστημονικό ενδιαφέρον λόγω της ιατρικής του χρήσης και της πλούσιας φυτοχημικής του σύστασης. Χρησιμοποιείται ευρέως στη βοτανοθεραπεία ως διουρητικό, αποχρεμπτικό, αντιφλεγμονώδες και για τη νεφρολιθίαση, ενώ νέες μελέτες αναδεικνύουν αντιοξειδωτική, νευροπροστατευτική και αντικαρκινική δραστικότητα.
2. Φυτοχημική σύσταση
Τα είδη του γένους Asplenium είναι πλούσια σε βιοδραστικές ενώσεις, όπως φαινολικά οξέα, φλαβονοειδή, τανίνες, σαπωνίνες, τριτερπενοειδή, και λιπαρά οξέα.
Ιδιαίτερα στο Asplenium ceterach, έχουν απομονωθεί ενώσεις όπως:
- Καφεϊκό και χλωρογενικό οξύ: με ισχυρή αντιοξειδωτική και αντιφλεγμονώδη δράση.
- Κουερσετίνη και καμφερόλη: φλαβονοειδή με τεκμηριωμένες καρδιοπροστατευτικές και νευροπροστατευτικές ιδιότητες.
- Λινολεϊκό και παλμιτικό οξύ: απαραίτητα λιπαρά οξέα που συμβάλλουν στην κυτταρική ομοιόσταση.
Αναλύσεις σε εκχυλίσματα φρέσκων και αποξηραμένων φύλλων έχουν δείξει ότι η περιεκτικότητα σε φαινολικές ενώσεις ποικίλει ανάλογα με την εποχικότητα και τη γεωγραφική προέλευση.
3. Φαρμακολογικές δράσεις
3.1 Αντιοξειδωτική και νευροπροστατευτική δράση
Μελέτες έχουν δείξει ότι τα εκχυλίσματα του ασπλήνιου παρουσιάζουν έντονη αντιοξειδωτική δραστηριότητα, μειώνοντας τις ελεύθερες ρίζες και προστατεύοντας τα νευρικά κύτταρα από οξειδωτικό στρες. Οι ιδιότητες αυτές οφείλονται, κυρίως, στα φλαβονοειδή και τα φαινολικά οξέα.
3.2 Αντιμικροβιακή και αντιφλεγμονώδης δράση
Το Asplenium ceterach αναστέλλει την ανάπτυξη παθογόνων μικροοργανισμών, όπως Staphylococcus aureus, Pseudomonas aeruginosa και Bacillus cereus. Παράλληλα, η αντιφλεγμονώδης δράση του τεκμηριώνεται από την αναστολή προφλεγμονωδών κυτοκινών.
3.3 Διουρητική και λιθολυτική δράση
Η παραδοσιακή χρήση του φυτού για την αποβολή των νεφρικών λίθων έχει επιβεβαιωθεί σε μελέτες, οι οποίες δείχνουν αυξημένη αποβολή ουρικού και οξαλικού οξέος από τα ούρα μετά από χορήγηση υδατικών εκχυλισμάτων του φυτού.
3.4 Αντικαρκινική δράση
Ορισμένα είδη του γένους Asplenium έχουν δείξει επιλεκτική κυτταροτοξικότητα σε καρκινικές σειρές κυττάρων, με ενδείξεις επαγωγής απόπτωσης και αναστολής της κυτταρικής πολλαπλασιαστικής δραστηριότητας, ιδιαίτερα σε καρκινικά κύτταρα του τραχήλου κεφαλής και των πνευμόνων.
4. Ιατρικές εφαρμογές
Η χρήση του ασπλήνιου ως “βοτάνι του σπλήνα” εντάσσεται σε μια αρχαία θεραπευτική προσέγγιση, σύμφωνα με την οποία η μορφολογία του φυτού υποδεικνύει και τις ιδιότητές του.
Χρησιμοποιούνται:
- Σε εγχύματα και αφεψήματα για χρόνιες παθήσεις των νεφρών, του ήπατος και του αναπνευστικού.
- Σε καταπλάσματα για δερματικές φλεγμονές, εγκαύματα ή αιμορροΐδες.
- Ως “ενισχυτικό” του Qi σε συστήματα, όπως η Κινέζικη Ιατρική, εστιάζοντας στην αποσυμφόρηση της περιοχής του σπλήνα και του ήπατος.
Η σύγχρονη ιατρική εξετάζει την αξιοποίηση του φυτού σε αποτοξινωτικές και αναζωογονητικές θεραπείες, κυρίως, σε περιπτώσεις φλεγμονωδών παθήσεων και χρόνιου άγχους.
5. Ασφάλεια και περιορισμοί
Παρότι τα περισσότερα είδη του Asplenium θεωρούνται ασφαλή, η κατανάλωση σε υπεβολικές ποσότητες μπορεί να προκαλέσει παρενέργειες λόγω παρουσίας της θειαμινάσης, ενός ενζύμου που καταστρέφει τη βιταμίνη Β1. Επιπλέον, η χρήση του κατά την εγκυμοσύνη ή σε περιόδους έντονης αιμορραγίας πρέπει να αποφεύγεται, λόγω πιθανής εμμηναγωγού δράσης.
6. Συμπεράσματα
Το Asplenium spp. αποτελεί ένα πολλά υποσχόμενο φυτικό γένος με ποικιλία φαρμακολογικών ιδιοτήτων. Ο πλούτος του σε βιοδραστικά συστατικά δικαιολογεί τις παραδοσιακές του χρήσεις και παρέχει ισχυρό υπόβαθρο για περαιτέρω φαρμακολογική έρευνα. Η ενσωμάτωσή του στη σύγχρονη φυτοθεραπεία μπορεί να υποστηριχθεί τόσο από την εθνοβοτανική εμπειρία όσο και από τη σύγχρονη επιστημονική τεκμηρίωση.
Βιβλιογραφία
Chopra, R. N., Nayar, S. L., & Chopra, I. C. (1986). Glossary of Indian medicinal plants (Supplement). New Delhi: Council of Scientific and Industrial Research.
Flores-González, M., Simirgiotis, M. J., & Torres-Benítez, A. (2022). Systematic review: Antioxidant and neuroprotective capacity of species of the genus Asplenium (Monilophyta: Aspleniaceae). Medical Sciences Forum, 8(1), 14–26.
Petkov, V., Batsalova, T., Stoyanov, P., Mladenova, T., Kolchakova, D., & Nikolov, V. (2021). Selective anticancer properties, proapoptotic and antibacterial potential of three Asplenium species. Plants, 10(6), 1053–1065.
Tomou, E.-M., & Skaltsa, H. (2018). Phytochemical investigation of the fern Asplenium ceterach (Aspleniaceae). Journal of Herbs, Spices & Medicinal Plants, 24(3), 260–275.
Živković, S., Skorić, M., Šiler, B., Dmitrović, S., & Filipović, B. (2021). Phytochemical characterization and antioxidant potential of rustyback fern (Asplenium ceterach L.). Lekovite Sirovine, 41, 147–156.
Τα κατάλληλα συμπληρώματα διατροφής για την υγεία σας
Πατήστε, εδώ, για να παραγγείλετε τα κατάλληλα συμπληρώματα διατροφής για την υγεία σας
Διαβάστε, επίσης,
Τα κρητικά βότανα είναι αναγνωρισμένα παγκοσμίως
Χρήσιμες ιατρικές συνταγές με σκορπίδι
