Επιδημιολογία και παράγοντες κινδύνου για τον καρκίνο κεφαλής και τραχήλου
Ειδικός Παθολόγος-Ογκολόγος, MD, PhD
Οι εξωκρανιακοί όγκοι της κεφαλής και του τραχήλου είναι μια ετερογενής ομάδα κακοηθών βλαβών.
Ο όρος καρκίνος κεφαλής και τραχήλου αναφέρεται σε όγκους που αναπτύσσονται από την επιθηλιακή σειρά του άνω αναπνευστικού και πεπτικού συστήματος, δηλαδή την στοματική κοιλότητα, τον φάρυγγα, τον λάρυγγα, και μερικές φορές την ρινική κοιλότητα και τα παραρρίνια.
Το πλακώδες καρκίνωμα ή ένας υπότυπός του είναι ο πιο συχνός ιστολογικός τύπος και αποτελεί το 85-95% αυτών των όγκων.
Η ανάπτυξη της μοριακής επιδημιολογίας αυτών των όγκων άνοιξε νέους δρόμους για τον προσδιορισμό της πρόγνωσης και την επιλογή της σωστής θεραπείας.
Οι όγκοι των σιελογόνων αδένων και του θυρεοειδούς είναι, συνήθως, αδενοκαρκινώματα ιστολογικά. Οι ογκολόγοι αντιμετωπίζουν πιο συχνά τέτοιους όγκους παρά πλακώδεις όγκους του άνω αναπνευστικού και πεπτικού συστήματος.
Ο καρκίνος κεφαλής και τραχήλου αποτελεί το 3% των νέων περιπτώσεων καρκίνου και ευθύνεται για το 2% των θανάτων από καρκίνο. Οι ασθενείς με καρκίνο κεφαλής και τραχήλου είναι, κυρίως άντρες σε ποσοστό άνδρες:γυναίκες 2,5:1, αν και υπάρχει διακύμανση ανάλογα με το σημείο του πρωτοπαθούς όγκου, όπως 7:1 στον καρκίνο του λάρυγγα. Χειρότερη πρόγνωση έχουν οι ασθενείς που ανήκουν στην μαύρη φυλή.
Καρκίνος κεφαλής και τραχήλου: Πρωτοπαθή σημεία
Οι καρκίνοι της κεφαλής και του τραχήλου ταξινομούνται από την περιοχή της κεφαλής ή του τραχήλου από την οποία αρχίζουν.
Καρκίνος στοματικής κοιλότητας: Περιλαμβάνει τα χείλη, τα μπροστινά δύο τρίτα της γλώσσας, των ούλων, την επένδυση στο εσωτερικό στις παρειές και στα χείλη, το δάπεδο στο στόμα κάτω από τη γλώσσα, τη σκληρή υπερώα (οστέινη κορυφή του στόματος), και τη μικρή περιοχή των ούλων στο οπισθογόμφιο τρίγωνο.
Καρκίνος φάρυγγα: Ο φάρυγγας είναι ένας κοίλος σωλήνας περίπου 12-13 εκατοστά που ξεκινά πίσω από τη μύτη και οδηγεί στον οισοφάγο. Έχει τρία μέρη: το ρινοφάρυγγα (το πάνω μέρος του φάρυγγα, πίσω από τη μύτη), το στοματοφάρυγγα (το μεσαίο μέρος του φάρυγγα, συμπεριλαμβανομένης και της μαλακής υπερώας στο πίσω μέρος του στόματος, τη βάση της γλώσσας, καθώς και τις αμυγδαλές) και τον υποφάρυγγα (το κάτω μέρος του φάρυγγα).
Καρκίνος λάρυγγα: Ο λάρυγγας είναι μια μικρή δίοδος που σχηματίζεται από χόνδρο ακριβώς κάτω από το φάρυγγα στο λαιμό. Ο λάρυγγας περιέχει τις φωνητικές χορδές. Διαθέτει, επίσης, ένα μικρό κομμάτι ιστού, που ονομάζεται επιγλωττίδα, η οποία κινείται για να καλύψει το λάρυγγα για την πρόληψη εισόδου των τροφίμων από την είσοδο στην τραχεία.
Καρκίνος παραρρινίων κόλπων και ρινικής κοιλότητας: Οι παραρρίνιοι κόλποι είναι μικρά κενά στα οστά του κεφαλιού γύρω από τη μύτη. Η ρινική κοιλότητα είναι ο κοίλος χώρος στο εσωτερικό της μύτης.
Καρκίνος σιελογόνων αδένων: Οι κύριοι σιελογόνοι αδένες βρίσκονται στο δάπεδο του στόματος και κοντά στο γνάθο. Οι σιελογόνοι αδένες παράγουν σάλιο.
Το κάπνισμα τσιγάρου είναι ο μεγαλύτερος παράγοντας κινδύνου για τον καρκίνο κεφαλής και τραχήλου. Η χρήση άλλων προϊόντων καπνού (πίπα, μασώμενος καπνός, κ.ά) και το αλκοόλ είναι, επίσης, παράγοντες κινδύνου.
Ειδικά υπάρχει πολλαπλασιαστική σχέση μεταξύ καπνίσματος και αλκοόλ. Για παράδειγμα ο σχετικός κίνδυνος για στοματικό και φαρυγγικό καρκίνο αυξάνεται 40 φορές για ασθενείς που έχουν ένα ιστορικό 40-pack-year (πακέτα-χρόνια) καπνίσματος και καταναλώνουν 30 ή περισσότερα ποτά την εβδομάδα. Γενικά υπολογίζεται ότι το 75% των καρκίνων κεφαλής και τραχήλου σχετίζεται με το κάπνισμα και το αλκοόλ και εκεί επικεντρώνονται και οι στρατηγικές πρόληψης. Ο τύπος του καπνού που χρησιμοποιείται προσδιορίζει και τον κίνδυνο για καρκίνο σε συγκεκριμένα σημεία της κεφαλής και τραχήλου. Ο μασώμενος καπνός συνδέεται με καρκίνο της στοματικής κοιλότητας ενώ ο εισπνεόμενος καπνός των τσιγάρων και της πίπας είναι ερεθιστικός για τον αναπνευστικό βλεννογόνο περισσότερο.
Επειδή πολλοί ασθενείς με καρκίνο κεφαλής και τραχήλου είναι υποσιτιζόμενοι τη στιγμή της διάγνωσης, οι διατροφικές ελλείψεις θεωρούνται παράγοντες κινδύνου και μάλιστα η βιταμίνη Α και τα ανάλογά της είναι προστατευτικά.
Το σύνδρομο Plummer-Vinson συνδέεται με σιδηροπενική αναιμία, υποφαρυγγικές πτυχές, δυσφαγία, απώλεια βάρους και υψηλότερο κίνδυνο για καρκίνο μετακρικοειδή και του υποφάρυγγα σε γυναίκες μικρότερες των 50 ετών. Τα συμπληρώματα σιδήρου και βιταμίνης Β βοηθούν να αντιστραφεί αυτή η διαδικασία.
Η ύπαρξη σποραδικών περιπτώσεων τυπικά στη γλώσσα, σε νεαρούς ασθενείς που δεν καπνίζουν ή δεν πίνουν αλκοόλ οφείλεται στην μόλυνση από ιούς και σε κληρονομική προδιάθεση (HPV). Ο ακροχονδρώδης υπότυπος πλακώδους τύπου συνδέεται με τον HPV και ογκογενετικό γονιδίωμα ανευρίσκεται στον στοματοφαρυγγικό καρκίνο (στοματικό σεξ).
Ο καρκίνος ρινοφάρυγγα και παραρρινίων είναι εξαιρέσεις στους παραπάνω παράγοντες κινδύνου και ούτε ο καπνός ούτε το αλκοόλ είναι παράγοντες κινδύνου. Ο καρκίνος του ρινοφάρυγγα είναι ενδημικός στην Νότια Κίνα, Βόρεια Aφρική όπου οι υπότυποι ΙΙ (μη κερατινοποιημένος) και ΙΙΙ (αδιαφοροποίητος) είναι πιο συχνοί από τον Ι (κερατατινοποιημένος). O ιός Epstein-Barr συνδέεται με τον καρκίνο σε αυτό το σημείο και το γονιδίωμα του ιού ανευρίσκεται στους ιστούς του ρινοφαρυγγικού καρκίνου. Μερικοί περιβαλλοντικοί παράγοντες, όπως η κατανάλωση παστών ψαριών, μπορεί, επίσης, να είναι υπεύθυνη. Η μεγάλη επίπτωση παρατηρείται στην 7η και 8η δεκαετία της ζωής.
Οι όγκοι των ρινικών κόλπων συνδέονται με την επαγγελματική έκθεση (νικέλιο, ράδιο, αέρια μουστάρδα, χρώμιο και υποπροϊόντα βαφών του δέρματος και σε επιπλοποιούς ή ξυλουργούς). Η αναλογία των καρκίνων που ταξινομούνται στον πλακώδη τύπο (50%) είναι μικρότερο στους ρινικούς κόλπους από ότι στο άνω αναπνευστικό και πεπτικό σύστημα. Τα ιγμόρεια προσβάλλονται στο 60% των περιπτώσεων.
Η κατανόηση των μοριακών γεγονότων που οδηγούν στην μεταμόρφωση του φυσιολογικού βλεννογόνου σε διηθητικό πλακώδες καρκίνωμα έχουν κατανοηθεί καλά τα τελευταία χρόνια. Η πιο συχνή γενετική αλλαγή σε αυτούς τους όγκους είναι η απώλεια της χρωμοσωμικής περιοχής 9p21. Μεταλλάξεις στο p53 συμβαίνουν στους μισούς ασθενείς και είναι πολύ συχνές σε ασθενείς με έκθεση σε αλκοόλ και καπνό.
Η ιστολογική εξέλιξη είναι υπερπλασία, δυσπλασία και καρκίνωμα in situ και δεν συγχρονίζεται με την μοριακή εξέλιξη και τις αλλαγές, αφού υπάρχουν ανησυχητικές αλλαγές γενετικές και σε ιστούς που μορφολογικά φαίνονται καλοήθεις.
Ιστολογικές και μοριακές αλλαγές στην στοματική κοιλότητα
Φυσιολογικός βλεννογόνος: καμία χρωμοσωμική και γενετική αλλαγή
Υπερπλασία: 9p21LOH (Loss Of Eterozygosity-απώλεια ετεροζυγωτίας) και p16 inactivation (απενεργοποίηση)
Δυσπλασία: 3p21LOH και 17p13LOH και p53 mutation (μετάλλαξη)
Καρκίνωμα in situ: 11q13LOH και 13q21Lq32LOH και Cyclin D1 amplification (κυκλίνη D1 επαύξηση)
Καρκίνωμα: 6pLOH και 8LOH και 4q27LOH και 10q23LOH και PTEN inactivation (απενεργοποίηση)
Δεδομένου του κεντρικού ρόλου του καπνού και του αλκοόλ στη γένεση των καρκίνων της κεφαλής και του τραχήλου, η συνύπαρξη και άλλων νοσημάτων και οι σύγχρονοι ή μετάχρονοι δεύτεροι πρωτοπαθείς όγκοι (3%-7% ανά χρόνο, που εξαρτάται από το αν συνεχίζεται ή όχι το αλκοόλ και ο καπνός) είναι συχνοί σε αυτούς τους ασθενείς. Η θέση που αναπτύσσεται ο καρκίνος είναι ενδεικτική για την πιθανή θέση του δεύτερου πρωτοπαθούς καρκίνου. Για παράδειγμα, η σύνδεση με τον καπνό είναι μεγαλύτερη σε όγκους του γλωττιδικού λάρυγγα και οι πνεύμονες είναι το πιο συχνό σημείο ανάπτυξης δεύτερου πρωτοπαθούς όγκου σε αυτούς τους ασθενείς.
Η συνοσηρότητα και ο δεύτερος πρωτοπαθής καρκίνος και όχι ο πρώτος πρωτοπαθής καρκίνος καθορίζουν την πρόγνωση και τη θνησιμότητα, ιδίως σε ασθενείς με καρκίνο σε αρχικό στάδιο και εμπλέκουν την θεραπευτική απόφαση και την ανοχή στη θεραπεία. Για παράδειγμα, οι ασθενείς με πρώιμο γλωττιδικό καρκίνο του λάρυγγα και χωρίς προσβολή των λεμφαδένων του τραχήλου, αν έχουν έναν όζο στον πνεύμονα είναι πιο πιθανό να έχουν έναν δεύτερο πρωτοπαθή όγκο παρά μεταστατικό και η θεραπευτική απόφαση πρέπει να είναι διαφορετική και η πρόγνωση σαφώς είναι πολύ καλύτερη. Γι΄αυτό πρέπει να γίνεται σωστή διάγνωση όταν ανακαλύπτεται ένας όζος στον πνεύμονα σε ασθενή με καρκίνο κεφαλής και τραχήλου.
Απαιτούνται νέες θεραπευτικές επεμβάσεις στον καρκίνο κεφαλής και τραχήλου με σεβασμό στην ποιότητα ζωής του ασθενούς.
Να προτιμάτε τις φυσικές θεραπείες για τον καρκίνο κεφαλής και τραχήλου, σύμφωνα με το Μοριακό Προφίλ του Όγκου
Η ζωή είναι πολύτιμη.
Η ζωή είναι δική σας. Πάρτε την στα χέρια σας!
Το μοριακό προφίλ του όγκου είναι απαραίτητο και χρήσιμο εργαλείο για τη θεραπευτική σας απόφαση.
Ζητείστε την εξέταση πριν κάνετε οποιαδήποτε θεραπεία. Η ζωή σας είναι πολύτιμη.
Ζητήστε από την EMEDI πληροφορίες για το μοριακό προφίλ του όγκου.
Η καθοδήγηση για την επιλογή των ποιων συμπληρωμάτων διατροφής, από τα ανωτέρω, είναι κατάλληλα για την ασθένειά σας θα γίνει σε συνεννόηση με το θεράποντα ιατρό.
Διαβάστε, επίσης,
Το εμβόλιο για τον καρκίνο EGF
Απεικονιστικός έλεγχος στην ογκολογία
Το PET-CT SCAN είναι σημαντικό διαγνωστικό εργαλείο
Παράγοντες κινδύνου για καρκίνο που σχετίζονται με την εργασία
Πρώιμη διάγνωση καρκίνου με PET-CT
Προσυμπτωματικός έλεγχος καρκίνου του πνεύμονα
Για όσους έχουν κίνδυνο για καρκίνο από το κάπνισμα
Γνωστοί παράγοντες που προκαλούν καρκίνο
Το καλύτερο φάρμακο για την ξηροστομία
Οι βλαπτικές ουσίες του τσιγάρου
Εκστρατεία ενημέρωσης για τον HPV
Λεµφοεπιθηλιακό καρκίνωμα φάρυγγα
H διατροφή για την πρόληψη καρκίνου του στόματος
Θεραπεία καρκίνου λάρυγγα με χρήση λέιζερ
Τα ελπιδοφόρα μηνύματα στην Ογκολογία
Τα μυστικά του στοματικού έρωτα
