Γονεοποίηση. Όταν το παιδί γίνεται ο γονέας του γονέα
Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας M.Sc. / Συνθετική Ψυχοθεραπεύτρια
Γονεοποίηση
Υπό φυσιολογικές συνθήκες, μέσα σε μία οικογένεια οι γονείς είναι εκείνοι που έχουν την ευθύνη για το σπίτι, τις διάφορες υποχρεώσεις, τη φροντίδα και την ανατροφή των παιδιών. Πολλές φορές, όμως, παρατηρείται μία αντιστροφή ρόλων, όπου τα παιδιά οδηγούνται από
τις καταστάσεις να υιοθετήσουν έναν γονεϊκό ρόλο απέναντι στον ίδιο τους τον γονέα.
Έτσι, το παιδί μπορεί να γίνει φροντιστής, ισορροπιστής ή προστάτης και να φροντίζει σε διάφορα επίπεδα τον γονιό. Αυτό συμβαίνει, συχνά, σε περιπτώσεις όπου, ο γονέας δε διαθέτει τη συναισθηματική ωριμότητα, ώστε να διατηρεί τις ισορροπίες, να βλέπει καθαρά τους ρόλους και το παιδί του ως παιδί, ειδικά όταν ο γάμος του έχει προβλήματα ή δεν έχει κάποιον σύντροφο.
Επίσης, όταν υπάρχουν πρακτικές δυσκολίες, όπως προβλήματα υγείας, έλλειψη πόρων ή κάποιου άλλου είδους κρίση, είναι σύνηθες το παιδί να αναλαμβάνει περισσότερες ευθύνες από αυτές που του αναλογούν, όπως τη φροντίδα του άρρωστου γονέα ή την οικονομική συνεισφορά στην οικογένεια. Σε όλες τις περιπτώσεις, ο γονέας δρα ασυνείδητα και δεν
επιδιώκει, ούτε αντιλαμβάνεται ακριβώς αυτή την ανακατανομή ρόλων και το πώς λειτουργεί εις βάρος του παιδιού. Τα δικά του, όμως, προσωπικά ελλείμματα μπαίνουν μπροστά, κατευθύνουν τη στάση και συμπεριφορά του, που δυστυχώς θίγει την υγιή ψυχική και
συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού.
Υπάρχουν δύο είδη «γονεοποίησης» ενός παιδιού: η συναισθηματική και η εργαλειακή.
Στην πρώτη περίπτωση, το παιδί γίνεται κάτι σαν φίλος του γονέα, που ακούει τα προβλήματα και παράπονα του, ακόμα και αν αφορούν τον άλλο γονέα, στηρίζει, ανακουφίζει και ενισχύει συναισθηματικά. Στη δεύτερη περίπτωση, το παιδί αναλαμβάνει τις περισσότερες ευθύνες της οικογένειας, όπως τη φροντίδα των αδελφών του, τις δουλειές του σπιτιού, την τακτοποίηση οικονομικών εκκρεμοτήτων και φυσικά τη φροντίδα του ίδιου του του εαυτού.
Έτσι, το παιδί, στην προσπάθεια να ικανοποιήσει τον γονέα και να λάβει την πολυπόθητη αποδοχή του, παραμελεί τον εαυτό του και μπαίνει σε έναν ρόλο που αναπτυξιακά δεν είναι σε θέση να διαχειριστεί, επωμιζόμενο όχι μόνο δυσανάλογες ευθύνες και βάρη, αλλά και μία
αίσθηση ανασφάλειας, που συνήθως το ακολουθεί και στην ενήλικη ζωή.
Οι συναισθηματικές επιπτώσεις είναι ποικίλες.
Η εμπειρία της γονεοποίησης μπορεί να είναι έντονα τραυματική και αποπροσανατολιστική. Σχετικές έρευνες δείχνουν ότι, τα παιδιά που αναλαμβάνουν γονεϊκό ρόλο έχουν αυξημένες πιθανότητες να βιώσουν κατάθλιψη και αγχώδεις διαταραχές, επιδεικνύουν βίαιη και επιθετική συμπεριφορά, ενώ δυσκολεύονται να συνάψουν και να διατηρήσουν υγιείς σχέσεις. Επίσης, έχουν ένα αίσθημα μοναξιάς και εγκατάλειψης.
Τις περισσότερες φορές αυτά τα παιδιά γίνονται «people pleasers» και προσπαθούν να ικανοποιούν τους πάντες, ανταποκρινόμενα στην ανάγκη τους να είναι «καλά παιδιά», αφήνοντας πίσω τον εαυτό τους και τις δικές τους ανάγκες. Ασφαλώς, πρόκειται για άτομα που δυσκολεύονται να θέσουν υγιή όρια στους άλλους, αφού στην οικογένεια τους δε γνώρισαν τι σημαίνει «όρια». Ακόμη, επειδή η γονεοποίηση «κλέβει» την παιδικότητά τους, τα παιδιά αυτά φαίνονται πιο σοβαρά, προβληματισμένα και δεν έχουν την αναμενόμενη διάθεση για παιχνίδι και ανεμελιά.
Μερικές ενδείξεις που φανερώνουν ότι κάποιος μπορεί να έχει βιώσει αυτή την αντιστροφή ρόλων στην οικογένεια είναι οι εξής:
Το άτομο:
- παραμελεί τις προσωπικές του ανάγκες και βάζει πάνω απ’ όλα τις ανάγκες των οικείων του
- πιστεύει ότι έχει πάντα την υποχρέωση να βοηθήσει τους άλλους, αναλαμβάνοντας το ρόλο του σωτήρα
- ανησυχεί, συνεχώς, για τα συναισθήματα των άλλων και πιστεύει ότι έχει ευθύνη για αυτά
- έχει την πεποίθηση ότι η ευτυχία της οικογένειας του εξαρτάται αποκλειστικά από εκείνο
- δυσκολεύεται να πει «όχι» και νιώθει συχνά ενοχές
- δεν εμπιστεύεται εύκολα
- εμπλέκεται σε δυσλειτουργικές σχέσεις
- δείχνει μεγαλύτερο ηλικιακά, από ότι είναι
Τα «σημάδια» που αφήνουν πάνω μας οι γονείς και η οικογένεια εν γένει είναι μεν κρίσιμα για το ποιοι ενήλικες θα γίνουμε, όμως δε μΑς καθορίζουν απαραίτητα και απόλυτα. Έχουμε πάντα την επιλογή να γιατρέψουμε τις πληγές μας και να αναδιαμορφώσουμε τον εαυτό μας, μέσα από αυτογνωσία, αποδοχή και θεραπεία. Κομβικό κομμάτι στη θεραπεία του παιδικού τραύματος της γονεοποίησης είναι το να γίνουμε εμείς οι ίδιοι οι γονείς του εαυτού
μας, οι γονείς που θα θέλαμε ιδανικά να έχουμε.
Αυτή η διαδικασία συνεπάγεται ότι θα έρθουμε σε επαφή με τις ανάγκες μας και θα τις φροντίσουμε (σε αντίθεση με τον γονέα μας που τις παραμέλησε), θα μάθουμε να θέτουμε σαφή και υγιή όρια και πάνω απ’ όλα θα εκπαιδευτούμε στο πώς να είμαστε ευγενικοί, υποστηρικτικοί και συμπονετικοί με τον εαυτό μας, που βίωσε κάτι τόσο δύσκολο στην παιδική ηλικία.
Τα καλύτερα συμπληρώματα διατροφής για τα παιδιά
Πατήστε για να παραγγείλετε τα κατάλληλα συμπληρώματα διατροφής για τα παιδιά
Η καθοδήγηση για την επιλογή των ποιων συμπληρωμάτων διατροφής, από τα ανωτέρω, είναι κατάλληλα για την ασθένειά σας θα γίνει σε συνεννόηση με τον θεράποντα ιατρό.
Διαβάστε, επίσης,
Να είσαστε κοντά στα παιδιά σας
Πώς να διαχειριστείτε την εφηβεία
Τι να διαλέξετε δημόσιο ή ιδιωτικό σχολείο για τα παιδιά σας;
Είναι επικίνδυνο το sexting στην εφηβεία;
Γιατί σε μερικά κορίτσια καθυστερεί να αρχίσει η περίοδος;
Όταν οι έφηβοι αντιμιλούν τι πρέπει να κάνετε;
Τα παιδιά έχουν εθισμό στην τεχνολογία
Είναι τα βιντεοπαιχνίδια και το διαδίκτυο κατάλληλα για τα παιδιά;
Οι σχέσεις με τα ζώα θεραπεύουν τα ψυχικά τραύματα στα παιδιά
Τρόποι για την καταπολέμηση του άγχους στα παιδιά
Τα παιδιά πρέπει να μαθαίνουν για το σεξ
Πώς πρέπει να μιλάτε στα παιδιά σας για το σεξ
Πώς αντιμετωπίζεται η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής
Γιατί δεν αρέσει στα παιδιά το σχολείο;
Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας MSc./Συνθ.Ψυχοθεραπεύτρια
Βιβλιογραφία
Feldman, S. R. (2019). Αναπτυξιακή ψυχολογία: Δια βίου Προσέγγιση (Ηλία Γ. Πεζεβέγκης,
Επιμ.). Gutenberg.
LePera, N. (2021). How to Do the Work: Recognize Your Patterns, Heal from Your Past, and
Create Your Self. Harper Wave, New York.
