Η λεμφαγγειολειομυομάτωση είναι σπάνια νόσος και κατατάσσεται στις διάμεσες πνευμονοπάθειες και προσβάλλει γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας.
Πνευμονολόγος-Εντατικολόγος, MD, PhD
Η λεμφαγγειολειομυομάτωση, ICD-10 J84.81, συχνά καλείται ΛΑΜ για λόγους συντομίας.
Σχεδόν, ποτέ, δεν προσβάλλει άτομα που να μην είναι γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας. Τα μη φυσιολογικά κύτταρα προσβάλλουν τους ιστούς των πνευμόνων, καθώς και των αεραγωγών και μπορούν να σχηματίσουν κύστεις καταστρέφοντας τους υγιείς ιστούς, διανοίγοντας οπές στους πνεύμονες, προκαλώντας πνευμοθώρακα, χυλοθώρακα και χυλοπεριτόναιο.
Χαρακτηρίζεται από υπερπλασία άτυπων μυϊκών κυττάρων (LAM/Lymphangioleiomyomatosis cells) στους πνεύμονες και στα λεμφαγγεία και συχνά συνοδεύεται από μεσεγχυματογενείς όγκους, κυρίως, αγγειομυολιπώματα.
Η νόσος έχει πρότυπο αποφρακτικής νόσου με περιορισμό της εκπνευστικής ροής.
Παθογένεια λεμφαγγειολειομυομάτωσης
Είναι άγνωστης παθογένειας και συνυπάρχει, συνήθως, με οζώδη σκλήρυνση (Tuberous Sclerosis Complex-TSC), με την οποία εμφανίζουν από κοινού ένα παθολογικό γονίδιο το TSC-2, που υπάρχει στα άτυπα μυϊκά κύτταρα και είναι υπεύθυνο για την υπερανάπτυξή τους. Τα άτυπα κύτταρα έχουν υποδοχείς οιστρογόνων, προγεστερόνης, ενώ εκφράζουν πολλές πρωτεΐνες μελανώματος, αλλά και πρωτεΐνες λείων μυϊκών ινών.
Η νόσος είναι εξελικτική και καταλήγει σε χρόνια αναπνευστική ανεπάρκεια και θάνατο. Δεν υπάρχει θεραπεία, αλλά μόνο υποστήριξη και αντιμετώπιση των επιπλοκών. Στις περιπτώσεις με ταχεία εξέλιξη γίνεται ορμονοθεραπεία με προγεστερόνη και αντοιστρογόνα και απαιτείται μεταμόσχευση πνεύμονος.
Η συχνότητα εμφάνισής της είναι 1:1.000.000, στο γενικό πληθυσμό και το 20% των ασθενών έχει οζώδη σκλήρυνση. Προσβάλλει γυναίκες 20-40 ετών και κατατάσσεται στις ορφανές νόσους.
Τα συμπτώματα της λεμφαγγειολειομυομάτωσης
Είναι κυρίως πνευμονικά, αλλά και εξωπνευμονικά
Tα συμπτώματα αυτού του ανεξέλεγκτου πολλαπλασιασμού είναι, οι νεαρές ασθενείς γυναίκες, να εμφανίζουν:
- Δύσπνοια, επειδή αναπτύσσονται οι λείες μυϊκές ίνες, στο χώρο που θα έπρεπε να καταλαμβάνεται από κυψελίδες με αέρα.
- Πόνο και δύσπνοια, εάν συμβεί πνευμοθώρακας, δηλαδή είσοδος αέρα μέσα στην κοιλότητα του υπεζωκότα (που περιβάλλει τον πνεύμονα). Ο πνευμοθώρακας μπορεί να προκύψει λόγω ρήξεως κύστεων προς τον υπεζωκότα και οι κύστεις αποτελούν την παθολογική κατάληξη των φυσιολογικών κυλινδρικών βρόγχων, όταν πολλαπλασιάζονται ανεξέλεγκτα οι λείες μυϊκές τους ίνες.
- Αίσθημα διάτασης στην κοιλιά, λόγω κακής παροχέτευσης της λέμφου, επειδή τα λεμφαγγεία του περιτοναίου, δηλαδή, του υμένα που καλύπτει τα ενδοκοιλιακά όργανα, δε λειτουργούν σωστά και δεν παροχετεύουν τη φυσιολογικά παραγόμενη λέμφο (υγρό).
- Αιμόπτυση, λόγω ρήξεως μικρών αγγείων στον πνεύμονα, που γίνονται παθολογικά, επειδή πολλαπλασιάζονται ανώμαλα οι λείες μυϊκές ίνες που περιέχουν στο τοίχωμά τους.
Οι εξωπνευμονικές εντοπίσεις λεμφαγγειολειομυομάτωσης
- Αγγειομυολιπώματα νεφρών 53%, λεμφαδενοπάθεια 50%, λεμφαγγειολειομύωμα και χυλοπεριτόναιο. Σπάνια, μπορεί να προηγηθούν της πνευμονικής νόσου και να προκαλέσουν αιματουρία, αιμορραγία και κοιλιακό πόνο.
Διαφοροδιάγνωση λεμφαγγειολειομυομάτωσης
Διαφοροδιάγνωση θα γίνει από τις αποφρακτικές πνευμονοπάθειες, κυρίως, το εμφύσημα και το βρογχικό άσθμα, ενώ ακτινολογικά μοιάζει με το ηωσινόφιλο κοκκίωμα (Langerhans Cell Histiocytosis), στάδιο IV σαρκοείδωση, οζώδη σκλήρυνση, χρόνια εξωγενή αλλεργική κυψελίτιδα, πανλοβιώδες εμφύσημα από χρήση ενδοφλέβιων ουσιών.
Παθολογοανατομική εικόνα λεμφαγγειολειομυομάτωσης
Χαρακτηρίζεται από υπερπλασία άτυπων μυϊκών κυττάρων (LAM cells) κατά μήκος των τοιχωμάτων των μικρών αεραγωγών, των βρογχιολίων, των πνευμονικών αρτηριών και φλεβών. Στα αρχική στάδια είναι σπάνια, αλλά προοδευτικά πολλαπλασιάζονται και σχηματίζουν οζίδια που προεξέχουν στους αεραγωγούς και αποφράσσουν λεμφαγγεία και φλέβες προκαλώντας λεμφική στάση και αιμοσιδήρωση. Οι κύστεις αποτελούνται από τα επιπεδωμένα επιθηλιακά κύτταρα (πνευμονοκύτταρα τύπου ΙΙ).
Η νόσος εκτός των πνευμόνων προσβάλλει το μείζονα θωρακικό πόρο των λεμφαγγείων του θώρακα, της κοιλίας και της πυέλου και δημιουργούνται σχισμοειδείς χυλοχώροι από απόφραξη του αυλού τους.
Αγγειομυολιπώματα παρατηρούνται στους νεφρούς, στο ήπαρ και το πάγκρεας. Αυτοί είναι καλοήθεις μεσεγχυματογενείς όγκοι που αποτελούνται από λύες μυϊκές ίνες, λίπος και αγγεία. Το μυϊκό στοιχείο είναι ίδιο με τα ΛΑΜ των πνευμόνων και λεμφαγγείων. Διόγκωση των λεμφαδένων του θώρακος (πυλαίοι και μεσοθωρακικοί, αλλά και οπισθοπεριτοναϊκοί) παρτηρούνται.
ΛΑΜ κύτταρα ή LAM cells
Ταυτοποιούνται ως λεία μυϊκά κύτταρα, αφού ανοσοϊστοχημικά χρωματίζονται με ακτίνη, ενώ, μυοϊνίδια παρατηρούνται. Έχουν ηωσινόφιλο κυτταρόπλασμα και είναι στρογγυλά, μικρά, ατρακτοειδή με περιβάλλοντα πυρήνια και δίκτυο χρωματίνης. Η ταυτοποίηση γίνεται με το μονοκλωνικό αντίσωμα ΗΜΒ-45 που συνδέεται με το αντιγόνο GP -100 που είναι μια γλυκοπρωτεΐνη που υπάρχει στα μελανοκύτταρα. Αποτελεί πολύ καλό ειδικό διαγνωστικό δείκτη.
Υπάρχει και άλλο αντιγόνο το MART-1 (Melanoma, Antigen Recognized by T-cells).
Όλα τα κύτταρα ΛΑΜ δεν είναι θετικά για αυτά τα αντιγόνα, ενώ ανευρίσκονται και υποδοχείς οιστρογόνων και προγεστερόνης σε κάποιους ασθενείς στον πυρήνα. Οι ορμονικοί υποδοχείς δεν υπάρχουν στα άτομα που λαμβάνουν προγεστερόνη, γιατί δεν εκφράζουν το PCNA (Proliferated Cell Nuclear Antigen/Πυρηνικό αντιγόνο πολλαπλασιασμένων κυττάρων). Επίσης, υπάρχει έντονη δραστηριότητα των μεταλοπρωτεϊνασών MMP-2 & MMP-2 και με τα ένζυμα αυτά γίνεται η αύξηση της ανταλλαγής θεμέλιας ουσίας και της μετάστασης των κυττάρων με τη διάσπαση του φράγματος της θεμέλιας ουσίας. Θεωρείται ως ενζυμική διαταραχή των κατεχολαμινών ή/και στην απώλεια ογκοκατασταλτικών λειτουργιών.
Οι εμφυσηματικές κύστεις σχηματίζονται από την υπερπλασία των λείων μυϊκών ινών που κάνουν μηχανισμό βαλβίδας και καταστρέφουν τις ελαστικές ίνες με τα ένζυμα.
Διάγνωση λεμφαγγειολειομυομάτωσης
Η διάγνωση της νόσου γίνεται με βιοψία πνεύμονα, ενώ ο συνδυασμός της αξονικής τομογραφίας με τα κλινικά και λειτουργικά ευρήματα, μπορεί να είναι καθοριστικός στη διάγνωση και δείχνει διάχυτες ομοιογενείς μικρές<1cm λεπτοτιοιχωματικές κύστεις (καλύτερα να μη γίνεται βιοψία).
Η ακτινογραφία θώρακος δείχνει δικτυωτή απεικόνιση, δικτυοζώδη ή κεχροειδή εικόνα, δηλαδή, διαμέσου τύπου κυρήθρας, εικόνα μελικυρήθρας και υπερδιάτασης στα τελικά στάδια.
Ο λειτουργικός έλεγχος πνευμόνων δείχνει αποφρακτικό ή μεικτό τύπο με αύξηση των όγκων TLC/total lung capacity/συνολική χωρητικότητα των πνευμόνων, FRC/Functional residual capacity/Λειτουργική υπολειπόμενη χωρητικότητα, RV-Residual volume-Υπολειπόμενος όγκος/TLC, με μείωση της διαχυτικής ικανότητας και διατασιμότητας.
Εμφύσημα σε νεαρές γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας με υποτροπιάζοντα χυλοθώρακα ή πνευμονοθώρακα θέτει υποψία της νόσου.
Η διάγνωση θα επιβεβαιωθεί με διαβρογχική βιοψία επαρκούς υλικού και ανοσοϊστοχημικές χρώσεις (ακτίνη, δεσμίνη ΗΜΒ-45)
Για την αποφυγή επιπλοκών πολλοί προτείνουν την αποφυγή βιοψίας εάν η κλινική και ακτινολογική εικόνα είναι τυπική και συνυπάρχουν μεσεγχυματογενείς όγκοι, χυλοθώρακας, χυλοπεριτόναιο ή λεμφαδενοπάθεια.
Εξελίσσεται σε 8-10 έτη. Η εγκυμοσύνη και τα οιστρογόνα επιδεινώνουν την κατάσταση.
Γίνεται συχνή μελέτη αναπνευστικής λειτουργίας, μέτρηση της διάχυσης αερίων στην κόπωση και συνεχείς αξονικές τομογραφίες για σύγκριση.
Θεραπεία λεμφαγγειολειομυομάτωσης
Η ορμονοθεραπεία είναι μονόδρομος. Χορηγείται προγεστερόνη που είναι αποτελεσματική μόνο στο ένα τρίτο ασθενών. 400-800 mg /μήνα σε κακή ή επιδεινούμενη αναπνευστική λειτουργία. Εάν η πνευμονική λειτουργία είναι καλή δε χορηγείται τίποτε.
Οι ιατροί θα πρέπει να προσπαθήσουν να περιορίσουν τα συμπτώματα, χορηγώντας, λόγου χάρη, οξυγόνο.
Εάν παρά την προγεστερόνη η αναπνευστική λειτουργία επιδεινώνεται δίνονται αντιοιστρογόνα ή GnRH/Gonadotropin hormone-releasing hormone/Ορμόνη απελευθέρωσης ορμόνης γοναδοτροπίνης αγωνιστές.
Αποφεύγονται τα οιστρογόνα και η εγκυμοσύνη.
Διακόπτεται το κάπνισμα, χορηγούνται βρογχοδιασταλτικά.
Αποφυγή αερποπορικών ταξιδιών σε υποπλευρικές κύστεις, ιστορικό πνευμοθώρακα ή επιδείνωση συμπτωμάτων. Δίαiτα πτωχή σε λίπος και χορήγηση προγεστερόνης βοηθά στη μείωση χυλοθώρακα.
Σε μεγάλη συλλογή πλευροδεσία, πλευρεκτομή ή συρραφή θωρακικού πόρου.
Η μεταμόσχευση πνευμόνων 1 ή 2 ή καρδιάς και πνευμόνων είναι η τελευταία ελπίδα. Βέβαια λόγω συμφύσεων από τον πνευμοθώρακα ή χυλοθώρακα υπάρχουν επιπλοκές και μπορεί να συμβεί υποτροπή ΛΑΜ σε μόσχευμα.
Πνευμονολόγος-Εντατικολόγος, MD, PhD
Διαβάστε περισσότερα για τον Γιάννη Κριαρά
Υψηλής Ποιότητας Συμπλήρωμα Διατροφής για τη λεμφαγγειολειομυομάτωση
Τα καλύτερα συμπληρώματα διατροφής για τους πνεύμονες
Πατήστε, εδώ, για να παραγγείλετε τα κατάλληλα συμπληρώματα διατροφής για τους πνεύμονες
Η καθοδήγηση για την επιλογή των ποιων συμπληρωμάτων διατροφής, από τα ανωτέρω, είναι κατάλληλα για την ασθένειά σας θα γίνει σε συνεννόηση με το θεράποντα ιατρό.
Διαβάστε, επίσης,
Σκληρυντικοί παράγοντες για πλευροδεσία
Σταματήστε να βάζετε port-a-cath γιατί έχουν πολλές παρενέργειες
Πότε να χορηγείτε οξυγόνο στον πνευμοθώρακα
Οι παράγοντες κινδύνου για τις παροξύνσεις στη χρόνια βρογχίτιδα
Ο ασθενής με δύσπνοια στα επείγοντα
Χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια
