Η ιστορία του καρκίνου μαστού το 16ο αιώνα

Η ιστορία του καρκίνου μαστού το 16ο αιώνα. Έχει ενδιαφέρον το πώς θεραπευόταν ο καρκίνος μαστού το 16ο αιώνα

Γράφει η 

Δρ Σάββη Μάλλιου Κριαρά 

Ειδικός Παθολόγος-Ογκολόγος, MD, PhD

Η ιστορία του καρκίνου μαστού το 16ο αιώνα

Andreas Vesalius (1514-1564):

Γεννήθηκε στις 31 Δεκεμβρίου 1514 στις Βρυξέλλες και πέθανε στις 15 Οκτωβρίου 1564 στη Ζάκυνθο. Ο πατέρας του ήταν φαρμακοποιός του Αυτοκράτορα και έτσι ήρθε γρήγορα σε επαφή με τη θεραπευτική της εποχής του.  Στα μαθητικά του χρόνια έζησε στη Λουβένη του Βελγίου. Το 1533 άρχισε τις σπουδές του στο Παρίσι όπου και παρέμεινε μέχρι το 1536. Τον ίδιο χρόνο επέστρεψε στην Λουβένη. Σύντομα, όμως, μετέβη στη Βενετία και την Πάντοβα, όπου, συνέχισε τις σπουδές του. Υπήρξε μαθητής του Jacobus Silvius και Joan Winter v. Andernach. Είναι ο θεμελιωτής της σύγχρονης Ανατομικής του ανθρώπου. Σε ηλικία 23 ετών ανέλαβε να διδάξει την Ανατομική στο φημισμένο Πανεπιστήμιο της Πάντοβα από το οποίο, μόλις, είχε αποφοιτήσει (1537). Θέτει νέες βάσεις στη γνώση του σώματος και της χειρουργικής. Ο Andreas Vesalius έζησε κατά τη διάρκεια της αναγέννησης. Ήταν ένας Φλαμανδός ανατόμος που μελέτησε τα ιατρικά δόγματα του Αριστοτέλη και του Γαληνού. Με το βιβλίο του «De corporis humani fabrica libri septem», το οποίο συνέγραψε μεταξύ των ετών 1538 και 1542 και εκδόθηκε το 1543 στη Βασιλεία της Ελβετίας, έθεσε τις βάσεις της ανατομίας πάνω στις οποίες χτίστηκε η μοντέρνα έρευνα. Ήταν ο προσωπικός γιατρός του Γερμανού Αυτοκράτορα Καρόλου του Ε΄και κατόπιν του βασιλιά της Ισπανίας Φιλίππου του Β’. Παρά το ότι έτρεφε απέραντο θαυμασμό στο έργο του Γαληνού, επεσήμανε τα λάθη της Γαληνικής ανατομικής και ανέτρεψε πολλές από τις πλάνες της οι οποίες είχαν στηριχθεί σε νεκροτομικές μελέτες που είχαν γίνει αποκλειστικά επί ζώων και όχι επί ανθρωπίνων πτωμάτων. Το νεκροτομικό υλικό ο Andreas Vesalius το προμηθευόταν από τα νεκροταφεία και τους τόπους όπου γινόντουσαν απαγχονισμοί κρυφά και με κίνδυνο της ζωής του λόγω των απαγορευτικών διατάξεων της Εκκλησίας. Σημειωτέον ότι ο Andreas Vesalius ήταν πρότυπο Χριστιανού και ότι προσευχόταν κάθε φορά πριν αρχίσει την ανατομική εξέταση ενός ανθρώπινου πτώματος. Από του θεολόγους της εποχής του ονομάσθηκε ο «Λούθηρος της Ανατομικής».

Έλεγχος της αιμορραγίας της μαστεκτομής με ράμματα:

Μεσολάβησε η σκοτεινή εποχή για την Ιατρική μέχρι της εμφανίσεως του Vesalius στις αρχές της Αναγεννήσεως του μεγάλου και πρώτου Ανατόμου του ανθρωπίνου σώματος, ο οποίος συμβούλευσε την ευρεία εκτομή για τους όγκους του μαστού και τη χρησιμοποίηση απολινώσεων αντί της θερμοπηξίας για τον έλεγχο της αιμορραγίας.

Αmbroise Paré (1509-1590):

Γεννήθηκε στο Μπουργκ-Ερσέν το 1517 και πέθανε στο Παρίσι το 1590.

Ήταν ο θεμελιωτής της σύγχρονης Ευρωπαϊκής χειρουργικής. Ήταν κουρέας στο επάγγελμα, σπούδασε ιατρική και ως στρατιωτικός γιατρός απέκτησε μεγάλη φήμη, ιδιαίτερα στον κλάδο της τραυματιολογίας. Η λεγόμενη συντεχνία των «κουρέων-χειρουργών» ήταν πανίσχυρη κατά την Αναγέννηση, όπως φαίνεται από την πραγματεία του Paré με τίτλο «Maitre-barbier-chirurgien», παρά το γεγονός ότι η συντεχνία αυτή αποτελούσε αντικείμενο χλεύης και περιφρονητικών εκδηλώσεων από την πλευρά της ορθόδοξης ιατρικής. Ήταν χειρουργός τεσσάρων διαδοχικών Γάλλων βασιλέων από τον Ερρίκο Β΄ έως τον Ερρίκο Γ΄ ανυψώνοντας, έτσι, το χαμηλό επίπεδο του επαγγέλματος του χειρουργού και μεταμορφώνεται στον πατέρα της χειρουργικής των νεώτερων χρόνων. Τα βιβλία του πάνω στην ανατομία και την χειρουργική διαβάζονταν σε όλη την Ευρώπη. Το 1563 έγινε  διευθυντής του χειρουργικού τμήματος στο νοσοκομείο Hotel Dieu. Στο Oeuvres completes του 1575 υπάρχει ένα σημαντικό κεφάλαιο  με τον τίτλο «Παρά φύση όγκοι».

Στον Paré οφείλεται η αντικατάσταση της πρακτικής του καυτηριασμού των πληγών, με βάλσαμο, ένα διάλυμα με βρασμό ρητίνης με τη μέθοδο της εφαρμογής λαδιού και κρόκου αβγού στις πληγές και της επίδεσής τους με καθαρό ύφασμα. Εξάλλου ο Paré αντικατέστησε την πρακτική του καυτηριασμού της συστροφής και της συμπίεσης των αιμοφόρων αγγείων, με τη μέθοδο της απολίνωσης, ελαττώνοντας έτσι τα περιστατικά αιμορραγιών. Πολύ γνωστές είναι εργασίες του για τα τραύματα πυροβόλων όπλων, την ανάτρηση του κρανίου και άλλα θέματα. Πρώτος αυτός περιέγραψε το κάταγμα του αυχένα του μηριαίου οστού και τη θεραπεία του (1552). Παράλληλα βελτίωσε τη μεθοδολογία του ακρωτηριασμού των άκρων και πρότεινε έναν αριθμό πολύπλοκων ορθοπεδικών προθέσεων. Ο Paré ποτέ δεν καυχιόταν για τις μεγάλες θεραπευτικές επιτυχίες του. Διακρινόταν για την ευσπλαχνία του, την κατανόηση και την φιλαλήθεια. Παροιμιώδης είναι η φράση του: Εγώ τον χειρούργησα, αλλά, ο Θεός τον θεράπευσε.

Στη χειρουργική του μαστού, ακολουθεί τη μέθοδο του Αρχιγένη και του Λεωνίδη:

Σύμφωνα, με την Γαληνική παράδοση αναγνώριζε φλεγμονώδεις όγκους, νόσους του δέρματος, οίδημα και άλλες ανώμαλες διογκώσεις, εκτός από το σκίρρο όγκο και το καρκίνωμα. Οι θέσεις του Paré πάνω στην αιτιολογία των κακοηθών όγκων είναι αντιπροσωπευτικές για την Ογκολογία της Αναγέννησης. Στην κλινική περιγραφή των κακοηθών νόσων του μαστού, έδωσε βαρύτητα στις φλεγμονές και στις διογκώσεις των αδένων στην μασχάλη. Οι τύποι της θεραπείας που ακολουθεί είναι η συντηρητική και η χειρουργική, όχι πολύ διαφορετικές από αυτές του Γαληνού. Χρησιμοποίησε μια υδραργυρική αλοιφή για εξωτερική χρήση στο σκίρρο. Σε περιπτώσεις ελκοποιημένου καρκίνου πρότεινε μεταξύ άλλων την εφαρμογή μικρών ζώων κομμένων στα δύο όταν είναι ζεστά πάνω στο έλκος. Μόλις, κρυώσουν τα αντικαθιστά με καινούρια!

Μια από τις ιστορίες του Paré είναι η περίπτωση της Madame de Montigny, μιας κυρίας που ήταν στην υπηρεσία της μητέρας της βασίλισσας, που τον συμβουλεύτηκε για ένα ευαίσθητο οζίδιο, τόσο μεγάλο όσο ένα καρύδι, στον αριστερό μαστό. Η διάγνωση του Paré ήταν καρκίνος, αλλά θεώρησε ότι θα ήταν καλύτερα να μην ενημερώσει την ασθενή. Με την έγκριση του ιατρικού συμβούλου της κυρίας, περιόρισε τη θεραπεία της στον καθαρισμό του έλκους και στην εφαρμογή τοπικά ενός φύλου μολύβδου επικαλυμμένου με υδραργυρική αλοιφή. Τους επόμενους 2 μήνες δεν υπήρχε επιδείνωση ούτε και βελτίωση. Όμως η ασθενής ήταν ανυπόμονη και πήγε σε έναν ιατρό που της υποσχέθηκε σίγουρη θεραπεία. Αυτός εφάρμοσε θερμότητα και φάρμακα και το καταστροφικό αποτέλεσμα ήταν να αυξηθεί γρήγορα ο όγκος σε μέγεθος και να ανοίξει σαν ένα ώριμο ρόδι. Επανειλημμένες αιμορραγίες οδήγησαν στο θάνατο της ασθενούς.

Ο Paré πίστευε ότι οι επιφανειακοί όγκοι θα έπρεπε να αφαιρούνται, αλλά δε μπορούσε να ανεχθεί τη φρίκη του ακρωτηριασμού του μαστού και προσπάθησε να τους θεραπεύσει, εφαρμόζοντας πλάκες μολύβδου, αλλά με πενιχρά βέβαια αποτελέσματα. Αυτός περιέγραψε και τη διήθηση του δέρματος και των επιχώριων λεμφαδένων στις προχωρημένες περιπτώσεις καρκίνου του μαστού.

Ένας μαθητής του ο Bartholome Cabrol στο Montpellier, εμφανώς διαφωνεί με τον συντηρητισμό του δασκάλου του και τάσσεται υπέρ της μαστεκτομής και της αφαιρέσεως του μείζονος θωρακικού μυός.

Michael Servetus (1509-1553):

Ήταν Iσπανός θεολόγος και ιατρός. Γεννήθηκε στην Villanneva της Αραγώσης, σπούδασε στο Παρίσι και αργότερα κάηκε σε πάσαλο στη Γενεύη από τους Καλβινιστές. Ίσως, είναι ο πρώτος που περιέγραψε την κυκλοφορία του αίματος πριν από τον Harvey.

Θεωρεί ότι πρέπει να εκτέμνονται και οι λεμφαδένες:

Συμφώνησε με τον μαθητή του Paré, Cambrol του Montpellie ότι ο υποκείμενος μυς θα έπρεπε να αφαιρείται, αλλά και οι αδένες θα έπρεπε να εκταμούν. Από εδώ, θα έλεγε κανείς ότι ξεκινά η ιδέα που οδήγησε στην ανάπτυξη της σύγχρονης μαστεκτομής.

Gabriele Fallopio (1523-1563):

Ο Gabriele Fallopio γεννήθηκε το 1523 στη Μόντενα και πέθανε το 1563 στη Πάντοβα. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων χρόνων της σύντομης ζωής του κατέκτησε τις έδρες της ανατομίας, της χειρουργικής και της βοτανολογίας του Πανεπιστημίου της Πάντοβα. Είναι γνωστός τόσο σαν ανατόμος όσο και σα χειρουργός.  Έκανε περιγραφή της ανάπτυξης των οστών και μελέτησε το προσωπικό νεύρο. Συνετέλεσε ιδιαίτερα στην πρόοδο της οστεολογίας του κρανίου. Μελέτησε το έσω αυτί και έκανε την περιγραφή του πόρου του λιθοειδούς οστού, από τον οποίο περνά ο πόρος αυτός που είναι γνωστός με το όνομα του επιστήμονα (φαλλοπιανός πόρος). Έδωσε ακόμα την περιγραφή των σαλπίγγων, από τις οποίες τα ωάρια μεταβαίνουν από την ωοθήκη στη μήτρα (φαλλοπιανές σάλπιγγες). Τα χειρουργικά του επιτεύγματα αναγνωρίστηκαν μετά θάνατο.

Εγχειρίζει εξελκωμένους όγκους μαστού όπως ο Λεωνίδης:

Μια μεγάλη συζήτηση για το σκίρρο και τον καρκίνο παρουσιάζεται στη δουλειά του. Ο Gabriele Fallopio όσον αφορά τη γέννηση του καρκίνου συμφωνούσε με το Γαληνό. Δεχόταν την ύπαρξη δυο ειδών μαύρης χολής, δηλαδή, της φυσιολογικής και της μη. Υποστηρίζει ότι η προέλευση ενός όγκου δεν είναι πάντα γνωστή και αποδέχεται και την ιατρογενή προέλευση, όταν ο ιατρός υποβάλλει σε θεραπεία έναν αθώο όγκο με λάθος φάρμακα. Η κλινική περιγραφή του προσβεβλημένου μαστού από τον Gabriele Fallopio είναι πιο λεπτομερής από του Paré. Ο σκίρρος πιστεύει ότι είναι νωχελής και όταν ένας όγκος γίνει επώδυνος μεταλλάσσεται σε καρκίνο. Η ανωμαλία του όγκου είναι σίγουρο σημάδι κακοήθειας, ενώ οι διογκωμένες φλέβες δεν είναι τόσο τυπικό σημάδι. Ο όγκος μπορεί να προσκολληθεί  στους θωρακικούς μυς οπότε είναι ανεγχείρητος. Ο καθηγητής της Πάντοβα ήταν συντηρητικός στη θεραπεία του καρκίνου του μαστού. Μη αυξανόμενοι όγκοι δεν έπρεπε να χειρουργούνται. Η μαστεκτομή ενδεικνυόταν μόνο σε περιπτώσεις ελκοποίησης, σύμφωνα, με τον Λεωνίδη. Επίσης, προτείνει διάφορα φάρμακα για τοπική εφαρμογή, όπως κάβουρες ψημένους στη στάχτη ή βρασμένους στο γάλα. Θεωρούσε ότι δεν υπάρχει τίποτε καλύτερο για ελκοποιημένους καρκίνους. Εάν ο πόνος δεν υποχωρεί «tunc rogandus est Deus, ut vita aegrum privet» τότε μόνο ο Θεός θα πρέπει να ρωτηθεί για να πάρει τη ζωή του ασθενούς αυτού. Παρόλο που είχε γίνει κατανοητό ότι ο καρκίνος του μαστού θα μπορούσε να συνοδεύεται με οιδήματα στη μασχάλη, δε δόθηκε έμφαση ακόμη στο φαινόμενο της μετάστασης.

Wilhelm Fabry von Hilden (1560-1634):

Ήταν ο πιο καταξιωμένος Γερμανός χειρουργός, τότε, γνωστός με το όνομα Fabricius Hildanus. Η αναφορά περιστατικών που σπάνια γινόταν στο Μεσαίωνα, έγινε δημοφιλής στην Αναγέννηση και ο Wilhelm Fabry von Hilden ασχολήθηκε με αυτήν όπως φαίνεται από το έργο του “Observationum et curationum chirurgicarum centuriae”.

Πρώτη αναφερόμενη αφαίρεση λεμφαδένα μασχάλης σε μαστεκτομή:

Πίστευε ότι ο καρκίνος ξεκινά με μια σταγόνα γάλα που τυροειδοποιείται μέσα στο μαστό. Αφαιρούσε το μαστό που νοσούσε με το συνήθη τρόπο με ξεχωριστή τομή. Εφηύρε ένα εργαλείο που συνέθλιβε τη βάση του μαστού, ενώ μια προσαρμοσμένη λεπίδα το απέκοβε. Με αυτό μπορούσε εύκολα να εκτελεί μαστεκτομές με μεγάλη ταχύτητα και έτσι περιόριζε τον πόνο. Έδωσε έμφαση στο ότι ο όγκος έπρεπε να είναι κινητός πριν χειρουργηθεί. Ένα από τα επιτεύγματά του ήταν η μείωση των οιδημάτων των όγκων από την μασχάλη σε περίπτωση καρκίνου του μαστού με αφαίρεση των μασχαλιαίων λεμφαδένων, τους οποίους αφαιρούσε είτε από το πλάγιο χείλος της κυκλικής τομής ή κάνοντας μια ξεχωριστή τομή στην περιοχή της μασχάλης. Γι’ αυτό τον σκοπό έκανε μια διάνοιξη πάνω από τα οιδήματα, έβγαζε έναν λεμφαδένα με τα δάκτυλά του και συλλάμβανε έναν δεύτερο με μικρή τσιμπίδα, που τον τραβούσε από το βάθος ένας βοηθός. Μετά  έκοβε χαλαρά ανάμεσα σε δύο ράμματα που τα εφάρμοζε με γυριστή βελόνη. Τα άκρα της κεντρικής επίδεσης τα τοποθετούσε έξω από το τραύμα, όπως γινόταν στην εποχή πριν την αντισηψία, περιμένοντας την αυτόματη απόρριψη.

Βιβλιογραφία

Διδακτορική Διατριβή Σάββη Μάλλιου Κριαρά

Διαβάστε, επίσης,