Κοινωνικά θέματα Κοινωνία Οικολογία-Περιβάλλον Φάρμακα

Φαρμακευτική ρύπανση

30 Απριλίου 2023

Φαρμακευτική ρύπανση. Η φαρμακευτική ρύπανση έχει γίνει τεράστια απειλή για το περιβάλλον και την υγεία των ανθρώπων και των ζώων.

Γράφει η

Δρ Σάββη Μάλλιου Κριαρά

Ειδικός Παθολόγος-Ογκολόγος, MD, PhD

Η ρύπανση από τα χημικά φάρμακα απειλεί την ποιότητα του των υδάτινων σωμάτων και του περιβάλλοντος, γενικά. Πάνω από το 40% των ποταμών του κόσμου περιέχουν επιβλαβή επίπεδα χημικών φαρμάκων.

Τα χημικά φάρμακα, καθώς και τα παράνομα ναρκωτικά, που απελευθερώνονται στο περιβάλλον έχουν μολύνει τα οικοσυστήματα και επηρεάζουν την ανάπτυξη και τη συμπεριφορά, των ανθρώπων, των ζώων και των φυτών.

Τα χημικά φάρμακα που χρησιμοποιούνται έχουν ανείπωτες επιπτώσεις στη φύση.

Μετά την είσοδο στο νερό μέσω των συστημάτων αποχέτευσης, της απορροής του βρόχινου νερού, των αποβλήτων εργοστασίων και των αποβλήτων από τα σπίτια και τα νοσοκομεία, ενώσεις από χημικά φάρμακα, όπως από αντικαταθλιπτικά, παυσίπονα και αντιβιοτικά υπερβαίνουν τα ασφαλή όρια σε υδάτινα σώματα σε όλο τον κόσμο. Σε αυτά τα επίπεδα, τα φαρμακευτικά προϊόντα έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην υγεία των οργανισμών και των οικοσυστημάτων, προκαλώντας αλλαγή συμπεριφοράς, ορμονικές διαταραχές, τοξικότητα και καρκίνο.

Environmental Research
Volume 204, Part B, March 2022, 112061, https://doi.org/10.1016/j.envres.2021.112061

Environmental Toxicology and Chemistry, 22 June 2022, https://doi.org/10.1002/etc.5355

Ένα πολύ υψηλό ποσοστό ποταμών σε όλο τον κόσμο έχει υποστεί φαρμακευτική ρύπανση και πρέπει άμεσα να ληφθούν μέτρα για να μειωθούν οι περαιτέρω εκπομπές αυτών των ουσιών στο περιβάλλον.

Η μελέτη διερεύνησε 61 ενώσεις, γνωστές ως ενεργά φαρμακευτικά συστατικά (APIs-active pharmaceutical ingredients), υπάρχουν περισσότερες από 1900 που χρησιμοποιούνται στην ιατρική και την κτηνιατρική.

Η ρύπανση από τα χημικά φάρμακα μπορεί να επηρεάσει την υγεία, την ανάπτυξη και τη γονιμότητα των ζώων και των φυτών.

Τι είναι η ρύπανση από τα χημικά φάρμακα και πώς συμβαίνει;

Η φαρμακευτική ρύπανση από χημικά φάρμακα και παράνομα ναρκωτικά είναι η κατάσταση όπου βιολογικά δραστικές ουσίες μολύνουν το περιβάλλον και επηρεάζουν τη ζωή. Επηρεάζει, κυρίως, το νερό και το έδαφος. Η ακατάλληλη απόρριψη φαρμάκων, όπως η απόρριψή τους σε χώρους υγειονομικής ταφής ή η απόρριψή τους σε απλούς κάδους, επιτρέπει στις βιολογικά δραστικές ουσίες να διαρρεύσουν στο περιβάλλον. Η διαδικασία παρασκευής των φαρμάκων στις φαρμακοβιομηχανίες απελευθερώνει σημαντικές ποσότητες βιοδραστικών ουσιών ως ρύπανση, όπως και η χρήση τους στη συνέχεια. Μετά τη λήψη τους, πολλά δραστικά συστατικά σε φαρμακευτικά προϊόντα καταλήγουν να απεκκρίνονται στο περιβάλλον και καθώς οι εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων δεν έχουν σχεδιαστεί σωστά, για να φιλτράρονται αυτές οι χημικές ουσίες, καταλήγουν να μολύνουν τα λύματα. Όταν αυτά τα λύματα απελευθερώνονται σε υδάτινες οδούς ή χρησιμοποιούνται ως λίπασμα, οι βιοδραστικές ουσίες που περιέχουν εισέρχονται στο περιβάλλον, όπου έχουν επιπτώσεις σε όλες τις μορφές ζωής.

Πώς η ρύπανση από τα χημικά φάρμακα επηρεάζει το περιβάλλον;

Το πώς ένα φάρμακο επηρεάζει το περιβάλλον εξαρτάται από τις ενώσεις που περιέχει. Για παράδειγμα, μια μελέτη του 2021 διαπίστωσε ότι η κοκαΐνη που απεκκρίνεται στα ούρα επηρεάζει τη ζωή των χελιών, γιατί παθαίνουν ραβδομυόλυση, όπου ο μυϊκός ιστός διασπάται και προκαλεί βλάβη στα νεφρά. Η επίδραση της έκθεσης διαρκεί για τουλάχιστον 10 ημέρες μετά τη διακοπή της έκθεσης στα φάρμακα. Εκτός από την καταστροφή των ιστών, τα φαρμακευτικά προϊόντα μπορούν, επίσης, να επηρεάσουν τις ορμόνες ενός ανθρώπου ή ζώου. Για παράδειγμα τα συνθετικά οιστρογόνα, τα οποία χρησιμοποιούνται σε αντισυλληπτικά χάπια, βοηθούν να παραχθεί μια θηλυκή ορμόνη η βιτελλογενίνη, που μπορεί να κάνει τα ψάρια, τα ζώα και τους ανθρώπους με αρσενικές γονάδες να αρχίσουν να αναπτύσσουν θηλυκές γονάδες ή να μειώσουν την παραγωγή και την αποτελεσματικότητα του σπέρματος, ενώ στα ψάρια, στα ζώα και στους ανθρώπους με θηλυκές γονάδες επηρεάζεται η ανάπτυξη των ωαρίων. Τα επίπεδα των οιστρογόνων είναι παρόμοια σε όλα τα υδάτινα σώματα, αλλά και στα λύματα που απελευθερώνονται τακτικά στο περιβάλλον.

Εκτός από τις φυσικές αλλαγές, η ρύπανση από τα χημικά φάρμακα μπορεί, επίσης, να προκαλέσει αλλαγές στη συμπεριφορά, όπως από τα αντικαταθλιπτικά και από τα αγχολυτικά, η χρήση των οποίων αυξήθηκε κατακόρυφα τα τελευταία 4 χρόνια…

Τα φυτά επηρεάζονται, επίσης, από τα φαρμακευτικά προϊόντα. Η φαρμακευτική ρύπανση, συχνά, επηρεάζει υδρόβιους οργανισμούς, όπως, τα φύκια. Τα αντιβιοτικά μπορούν να αναστείλουν την παραγωγή χλωροπλαστών, οι οποίοι πραγματοποιούν τη φωτοσύνθεση και αυτό μπορεί να σκοτώσει τα φύκια ή να βλάψει την ανάπτυξή τους. Η έκπλυση των αντιβιοτικών στο περιβάλλον μπορεί, επίσης, να συμβάλει στην ανάπτυξη ανθεκτικότητας στα αντιβιοτικά, καθώς, τα βακτήρια προσαρμόζονται, ώστε, να ανέχονται δόσεις αυτών των ενώσεων σε μη θανατηφόρα επίπεδα.

Η απόρριψη αποβλήτων στο νερό συμβάλλει στο να αυξάνεται πολύ η ρύπανση από τα χημικά φάρμακα.

Η ποσότητα της ρύπανσης στο περιβάλλον μπορεί να ποικίλλει ανάλογα με μια σειρά παραγόντων, όπως η εποχή του χρόνου, ο καιρός και η τοποθεσία. Αυτά μπορούν να επηρεάσουν την ποσότητα της ρύπανσης, καθώς και το χρόνο που χρειάζεται για να διασπαστούν οι χημικές ουσίες των φαρμάκων.

Εξετάζοντας συγκεκριμένα τη ρύπανση από τα φάρμακα, η πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Environmental Toxicology and Chemistry διαπίστωσε ότι το 43,5% των ποταμών είχαν επίπεδα φαρμακευτικών ουσιών πάνω από τα επίπεδα ασφαλείας. Πολλές φαρμακευτικές ουσίες ανιχνεύθηκαν σε υπερβολικά υψηλές ποσότητες (κοκαΐνη, φλουοξετίνη, τριμεθοπρίμη/σουλφαμεθοξαζόλη, νικοτίνη, προπρανολόλη, μετφορμίνη, αμιτριπτυλίνη, καρβαμαζεπίνη, καφεΐνη, αντισυλληπτικά φάρμακα, μετρονιδαζόλη, σιταλοπράμη, MDMA, χημειοθεραπευτικά φάρμακα και πολλά άλλα). Η αναβάθμιση των μονάδων επεξεργασίας λυμάτων θα μπορούσε να είναι ένας τρόπος μείωσης του επιπέδου των φαρμακευτικών προϊόντων στο περιβάλλον.

Πώς μπορεί να σταματήσει η ρύπανση από τα χημικά φάρμακα;

Η ειδική νομοθεσία για την προστασία των ποταμών και άλλων υδάτινων σωμάτων και του περιβάλλοντος, γενικά, από φαρμακευτικά προϊόντα σε όλο τον κόσμο θα βοηθούσε στην έναρξη μιας διαδικασίας αφαίρεσης αυτών των ενώσεων από τα οικοσυστήματά μας. Επίσης, απαιτείται να ληφθούν μέτρα για τη βελτίωση της απόρριψης των φαρμακευτικών προϊόντων, έτσι ώστε να μη ρυπαίνουν το περιβάλλον και κυρώσεις για άτομα και οργανισμούς που το κάνουν. Πολύ υψηλές συγκεντρώσεις φαρμακευτικών ουσιών βρίσκονται κοντά σε μονάδες επεξεργασίας λυμάτων και τα μόρια που έχουν αποβληθεί μετά τη χρήση συγκεντρώνονται, καθώς, περνούν από την εγκατάσταση. Η βελτίωση των συστημάτων φιλτραρίσματος σε αυτές τις εγκαταστάσεις θα αφαιρούσαν σημαντικές ποσότητες αυτών των ενώσεων από τα υδάτινα ρεύματα. Η πιο αποτελεσματική επεξεργασία των αποβλήτων και των λυμάτων θα ήταν ένας τρόπος για να μειώσουμε τα επίπεδα φαρμακευτικής ρύπανσης.

Πέρα από αυτό, θα μπορούσαν, επίσης, να ληφθούν ενεργά μέτρα για την απομάκρυνση της ρύπανσης από τα χημικά από το περιβάλλον. Η βιοαποκατάσταση είναι η διαδικασία όπου οργανισμοί, γενικά φυτά ή μικρόβια, χρησιμοποιούνται για την απομάκρυνση των ρύπων από ένα οικοσύστημα. Τα μικροφύκη, για παράδειγμα, μπορούν να συσσωρευτούν και να υποβαθμίσουν ορισμένα φαρμακευτικά προϊόντα, όπως τα αντιβιοτικά, τα οποία στο μέλλον θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την επεξεργασία μολυσμένων λυμάτων. Στο μέλλον, οι βιοαντιδραστήρες φυκιών θα μπορούσαν να γίνουν μέρος των μονάδων επεξεργασίας λυμάτων για να φιλτράρουν τα φαρμακευτικά προϊόντα πριν εισέλθουν στο νερό.

Ο καλύτερος τρόπος, όμως, για να σταματήσει η ρύπανση από τα χημικά φάρμακα είναι η προσεκτική χρήση των χημικών φαρμάκων και η αντικατάστασή τους με φυσικά, όπου είναι εφικτό. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων αυτό είναι εφικτό!!!

Υπάρχουν πολλά φυσικά φάρμακα για όλα τα προβλήματα Υγείας.