Πέμπτη, 28 Μαρτίου, 2024

Νόσος Niemann-Pick

Η νόσος Niemann-Pick είναι μεταβολική νόσος

Η νόσος Niemann-Pick ICD-10 E75.2 ή λιποείδωση σφιγγομυελίνης ή ανεπάρκεια σφιγγομυελινάσης αναφέρεται σε μια ομάδα κληρονομικών σοβαρών μεταβολικών διαταραχών που επιτρέπουν στη σφιγγομυελίνη να συσσωρεύεται στα λυσοσώματα, τα οποία είναι οργανίδια στα ζωικά κύτταρα.

Είναι, δηλαδή σφιγγολιποείδωση λόγω ανεπάρκειας σφιγγομυελινάσης, με συνάθροιση σφιγγομυελίνης στο δικτυοενδοθηλιακό σύστημα.

Υπάρχουν 5 τύποι (A,B,C, D και Ε) με διαφορές στην ηλικία εμφάνισης, στη συμμετοχή του ΚΝΣ και τη δραστηριότητα της σφιγγομυελινάσης.

Η σοβαρή μορφή είναι θανατηφόρα σε νήπια. Άτομα με ηπιότερες μορφές μπορούν να ζήσουν ανάλογα μέχρι και σε μεγαλύτερες ηλικίες.

Αυτή η νόσος είναι δυσλειτουργία του μεταβολισμού των σφιγγολιπιδίων, τα οποία είναι λίπη που βρίσκονται στις κυτταρικές μεμβράνες και γι΄αυτό η νόσος είναι μια σφιγγολιπίδωση. Οι σφιγγολιπιδώσεις ανήκουν στην ευρύτερη οικογένεια νόσων της αποθήκευσης των λυσοσωμάτων.

Η συχνότητα μεταξύ των Ασκενάζι Εβραίων υπολογίζεται να είναι περίπου μία στις 40.000 για τον τύπο Α της νόσου Niemann-Pick. Η επίπτωση των Niemann-Pick Α και Β σε όλους τους άλλους πληθυσμούς είναι ένα στα 250.000 άτομα. Η επίπτωση της νόσου Niemann-Pick τύπου C είναι μία περίπτωση στα 150.000 άτομα.


Σημεία και συμπτώματα νόσου Niemann-Pick

Τα συμπτώματα σχετίζονται με τα όργανα στα οποία συσσωρεύεται η σφιγγομυελίνη.

-Η διεύρυνση του ήπατος και του σπλήνα (ηπατοσπληνομεγαλία) μπορεί να προκαλέσει μειωμένη όρεξη, διάταση της κοιλίας, και πόνο. Η διεύρυνση του σπλήνα (σπληνομεγαλία) μπορεί επίσης να προκαλέσει χαμηλά επίπεδα αιμοπεταλίων στο αίμα (θρομβοκυτταροπενία).

-Η συσσώρευση της σφιγγομυελίνης στο κεντρικό νευρικό σύστημα (συμπεριλαμβανομένης και της παρεγκεφαλίδας) οδηγεί σε ασταθές βάδισμα (αταξία) και δυσκολία βάδισης στο ένα πόδι, δυσαρθρία με κινητική διαταραχή λόγου που χαρακτηρίζεται από κακή άρθρωση και δυσφαγία με  δυσκολία κατά την κατάποση, που οδηγεί σε υποσιτισμό και αφυδάτωση. Τα παιδιά μπορεί να είναι αισθητώς αδέξια, να πέφτουν συχνά και πάνω σε άλλους ή και να δυσκολεύονται να ανεβαίνουν σκάλες. Η δυσλειτουργία των βασικών γαγγλίων προκαλεί ανώμαλες θέσεις των κάτω άκρων, του κορμού και του προσώπου (δυστονία). Τα αποτελέσματα της νόσου από το στέλεχος είναι η παράλυση του κάθετου βλέμματος. Ο ασθενής κουνά το κεφάλι του προς τα πάνω και όχι τα μάτια του. Μπορεί, επίσης, να παρατηρηθεί επιβράδυνση του ρυθμού βλεφαρισμού. Οι επιδράσεις από τον εγκεφαλικό φλοιό και τις υποφλοιώδεις δομές προκαλεί σταδιακή απώλεια των πνευματικών ικανοτήτων, που προκαλεί άνοια και επιληπτικές κρίσεις. Η απώλεια της βραχυχρόνιας μνήμης είναι συνηθισμένη. Στα παιδιά το πρόβλημα αυτό μπορεί να εκδηλωθεί και ως πρόβλημα συμπεριφοράς στο σχολείο. Επίσης, μπορεί να υπάρχει αρατεταμένος νεογνικός ίκτερος.

-Τα οστά μπορούν επίσης να επηρεαστούν: τα συμπτώματα περιλαμβάνουν διευρυμένες κοιλότητες του μυελού των οστών, αραιωμένα φλοιώδη οστά, ή παραμόρφωση των οστών του ισχίου.

-Επίσης, υπάρχουν διαταραχές του ύπνου, όπως αναστροφή του ύπνου, υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας και εγρήγορση τη νύχτα, και απώλεια του μυϊκού τόνου, όταν ο ασθενής γελάει.


Αιτία και γενετική νόσου Niemann-Pick

Η νόσος Niemann-Pick έχει ένα αυτοσωματικό υπολειπόμενο τύπο κληρονομικότητας.

Οι μεταλλάξεις στο γονίδιο SMPD1 παρατηρούνται στις μορφές της νόσου Α και Β και σταματάει στο σώμα η παραγωγή ενός ενζύμου, της σφιγκομυελινάσης, που διασπά τα λιπίδια.

Μεταλλάξεις στα NPC1 ή NPC2 είναι η αιτία της νόσου Niemann-Pick τύπου C (NPC), που είναι πιο συχνή στην Ευρώπη, η οποία επηρεάζει μια πρωτεΐνη που χρησιμοποιείται για τη μεταφορά των λιπιδίων.

Ο τύπος D αρχικά διαχωρίζεται από τον τύπο C για να σκιαγραφήσει μια ομάδα ασθενών από τον Καναδά Nova Scotian. Οι ασθενείς σε αυτή την ομάδα είναι γνωστό ότι μοιράζονται μια ειδική μετάλλαξη στο γονίδιο NPC1.

H νόσος Niemann-Pick κληρονομείται με τον αυτοσωματικό υπολειπόμενο τύπο, που σημαίνει δύο αντίγραφα, ή αλληλόμορφα, από το γονίδιο πρέπει να είναι ελαττωματικά για να προκληθεί η ασθένεια. Ελαττωματικά γονίδια σημαίνει ότι έχουν τροποποιηθεί με τρόπο που δυσχεραίνεται η λειτουργία τους. Πιο συχνά, οι γονείς του παιδιού με μια αυτοσωμική υπολειπόμενη διαταραχή είναι φορείς: έχουν ένα αντίγραφο του μεταλλαγμένου γονιδίου, αλλά δεν επηρεάζονται επειδή το άλλο αντίγραφο παράγει το ένζυμο. Αν και οι δύο γονείς είναι φορείς, κάθε εγκυμοσύνη έχει μια πιθανότητα 25% της γέννησης ενός πάσχοντος παιδιού. Η γενετική συμβουλευτική και γενετική εξέταση συνιστάται για οικογένειες που μπορεί να είναι φορείς της νόσου Niemann-Pick.

Ταξινόμηση της νόσου Niemann-Pick

Niemann-Pick-γονίδιο SMPD1-τύποι Α και Β  (Niemann-Pick τύπου A: κλασική βρεφική και Niemann-Pick τύπου B σπλαγχνική

Niemann-Pick τύπου C: υποξεία/νεανική, C1 (95%) και C2.


Παθοφυσιολογία νόσου Niemann-Pick

Οι ασθένειες Niemann-Pick είναι μια υποομάδα λιπιδικών διαταραχών αποθήκευσης που ονομάζονται σφιγγολιποειδώσεις στις οποίες επιβλαβείς ποσότητες λιπαρών ουσιών, ή λιπίδια, συσσωρεύονται στο σπλήνα, το ήπαρ, τους πνεύμονες, το μυελό των οστών, και τον εγκέφαλο.

Στην κλασική βρεφική παραλλαγή τύπου-Α, μία μετάλλαξη προκαλεί πλήρη ανεπάρκεια της σφιγγομυελινάσης.

Η σφιγγομυελίνη είναι ένα συστατικό της κυτταρικής μεμβράνης και της μεμβράνης των οργανιδίων, έτσι ώστε η έλλειψη του ενζύμου μπλοκάρει την αποικοδόμηση των λιπιδίων, με αποτέλεσμα τη συσσώρευση της σφιγγομυελίνης εντός των λυσοσωμάτων των φαγοκυττάρων, των μακροφάγων-μονοκυττάρων. Τα προσβεβλημένα κύτταρα διογκώνονται, μερικές φορές μέχρι και 90 μm σε διάμετρο, και γίνεται διόγκωση των λυσοσωμάτων με σφιγγομυελίνη και χοληστερόλη. Η ιστολογική εξέταση  μακροφάγα φορτωμένα με λιπίδια στο μυελό και τα ιστικύτταρα. Τα πολυάριθμα μικρά κενοτόπια ομοιόμορφου μεγέθους που δημιουργούνται, δίνουν στο κυτταρόπλασμα μια εμφάνιση αφρώδη.


Θεραπεία νόσου Niemann-Pick

  • Δεν υπάρχει ειδική θεραπεία για τον τύπο Α, αλλά αντιμετωπίζονται τα συμπτώματα.
  • Σε ενήλικες ασθενείς με τύπου Β, οι γιατροί προσπαθούν να διατηρήσουν τα επίπεδα της χοληστερόλης σε φυσιολογικά επίπεδα. Χορηγούνται στατίνες με παρακολούθηση της ηπατικής λειτουργίας. Εάν η σπλήνα είναι διευρυμένη και υπάρχουν χαμηλά επίπεδα αιμοπεταλίων, τα οξέα επεισόδια αιμορραγίας μπορεί να απαιτούν μεταγγίσεις. Εάν υπάρχουν συμπτώματα  διάμεσης πνευμονοπάθειας, απαιτείται οξυγόνο.
  • Μεταμόσχευση οργάνων έχει επιχειρηθεί με περιορισμένη επιτυχία.
  • Μελλοντικές προοπτικές περιλαμβάνουν την ενζυμική υποκατάσταση και τη γονιδιακή θεραπεία.
  • Μεταμόσχευση μυελού των οστών έχει δοκιμαστεί για τον τύπο Β.
  • Διάφορα ορφανά φάρμακα χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της νόσου miglustat, 2-hydroxypropyl-β-cyclodextrin.
  • Τον Ιανουάριο του 2009, εγκρίθηκε μία νέα φαρμακευτική ουσία, η μιγλουστάτη (Zavesca) για την αντιμετώπιση των νευρολογικών εκδηλώσεων της νόσου, σε ενήλικες και παιδιά με NP-C.
  • Η θεραπεία αυτή σύμφωνα με δημοσιευμένες μελέτες όταν χορηγηθεί πρώιμα με την έναρξη της νευρολογικής συμπτωματολογίας μπορεί να σταθεροποιήσει ή και να επιβραδύνει την εξέλιξη της νευρολογικής νόσου. Το νέο αυτό θεραπευτικό παράθυρο σε συνδυασμό με άλλες θεραπείες που αναπτύσσονται, θα βελτιώσει σημαντικά την προοπτική για ασθενείς με NP-C.


Πρόγνωση νόσου Niemann-Pick

Περίπου 85% των περιπτώσεων έχει μια εξαιρετικά κακή πρόγνωση, με τις περισσότερες περιπτώσεις να είναι θανατηφόρΕς από την ηλικία των 18 μηνών. Ο τύπος B (ενηλίκων) και τύπου C (μετάλλαξη που επηρεάζει ένα διαφορετικό μόριο)έχουν καλύτερη πρόγνωση, με πολλούς ασθενείς με αυτές τις διαταραχές να ζουν στην εφηβεία ή την ενήλικη ζωή τους.

Η απώλεια της μυελίνης στο κεντρικό νευρικό σύστημα θεωρείται ότι είναι ο κύριος παθογόνος παράγοντας. Ο MRF είναι ένας μεταγραφικός παράγοντας κρίσιμης σημασίας για την ανάπτυξη και τη συντήρηση των ελύτρων μυελίνης. Η  διαταραχή της ωρίμανσης των ολιγοδενδροκυττάρων και η διαδικασία μυελίνωσης είναι ένας μηχανισμός των νευρολογικών ελλειμμάτων. 

Η γονιδιακή θεραπεία είναι το κλειδί για τη θεραπεία της νόσου Niemann-Pick

Διαβάστε, επίσης,

Ναρκοληψία

Χρήσιμες πληροφορίες για τα γενετικά τεστ

Η νέα θεραπεία

Ιατρική του μέλλοντος

Προγεννητική διάγνωση για γενετικά νοσήματα

Γονιδιακή θεραπεία

 

 

Print Friendly, PDF & Email
Προηγούμενο άρθροΡουβίδιο
Επόμενο άρθροΦαιοχρωμοκύττωμα
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΑΡΘΡΑ

Ανεπιθύμητες ενέργειες μετά από εμβόλια mRNA COVID-19

Ανεπιθύμητες ενέργειες μετά από εμβόλια mRNA COVID-19. Οι κυριότερες είναι οι καρδιoαγγειακές επιπλοκές, οι θρομβώσεις και η θρομβοπενία. Επιμέλεια παρουσίασης  Δρ Σάββη Μάλλιου Κριαρά  Ειδικός Παθολόγος-Ογκολόγος, MD,...

ΔΗΜΟΦΙΛΗ